Horasan ’da yaşayan Ahmed Yesevî Hazretleri, dervişlerini dunyanın dort bir tarafına İslÂm ’ı tebliğ vazifesiyle gonderdi. İşte o dervişler ve dunyanın dort bir yanındaki bereketi…Anadolu ’ya gelen Hacı BektÂş-ı Velî, Sarı Saltuk ve Geyikli Baba vb. bircok Horasan dervişi, halkı irşÃ‚d ettiler.
Aynı yoldan yetişen Ahîler, carşılar ve pazarlar icinde; onların hanımları olan BÂcıyÂn ise aileler icinde Anadolu ’yu mÂneviyatla yoğurdular.
Şeyh EdebÂlî; ahîlik yolundan yetişmiş, Âlim bir sûfî idi ve Osmanlı ’nın mÂnevî kurucusu oldu.
Hazret-i MevlÂn da; babasıyla beraber bugunku Afganistan ’da bulunan Belh şehrinden, Anadolu ’ya geldi. Karaman, Kayseri ve Konya şehirlerinde gonulleri irşÃ‚d etti.
MevlÂn Hazretleri, aynı zamanda halk icin bir merhamet ve hidÂyet kandiliydi.
MeselÂ;
Hamama gittiğinde cuzam hastalarının olduğunu gorurdu. Herkesin uzak durduğu bu hastaların yanına gider, onlarla aynı havuza girer, gonul alırdı.
Bir gun zikir halkasına bir sarhoş girmişti. Muridler onu azarlayıp hatt derdest edip uzaklaştırmak istediler. Fakat muşfik bir gonle sahip olan Hazret-i MevlÂn mudÂhil oldu ve;
“–O icmiş, siz sarhoşluk ediyorsunuz!” diyerek muridlerine mÂni oldu ve o bîcÂreyi gonul kanatlarının altına aldı. O kişi de tevbe ve hidÂyet icinde yeniden doğdu, dergÂhın samimî bir murîdi oldu.
Tapduk Emre Hazretleri de, bir Horasan dervişiydi.
Yûnus Emre Hazretleri; Tapduk dergÂhına samimiyetle murîd oldu. O kapıda senelerce dergÂha odun getirme vazifesini deruhte etti. Hic yuksunmeden yaptığı bu hizmette; «Bu dergÂha odunun dahî eğrisi giremez!» inceliği icerisinde, kalem gibi odunlar getirirdi.
Yûnus Emre; bir anlık gafletle bir gun oradaki mÂnevî tekÂmulunu kendince az gorerek, daha cok tekÂmul edebileceği bir kapı bulmak icin dergÂhtan ayrıldı. Sonra o aradığı kapının kendi dergÂhı olduğunu anladı ve bin pişman olarak tekrar geri geldi ve başını Tapduk Hazretleri ’nin eşiğine koydu. O mÂnevî eşikte muhtelif ihtilÂclarını aşarak nice imtihanlardan gecti ve nihayet ustÂdının; «Bizim Yûnus» diye husn-i kabul gostermesiyle, yeniden ebedî vuslat yolculuğuna kaldığı yerden devam etti.
Tezkiye-i nefsi şoyle ifade etmişti:
Tapduk ’un tapusunda,
Kul olduk kapısında,
Yûnus miskin, ciğ idik;
Piştik elhamdulillÂh.
Bu pişmenin, bu olgunlaşmanın neticesinde; pınarlarla, ceşmelerle, değirmen dolaplarıyla ve sarı ciceklerle dahî konuşan, onların hÂl lisÂnından nice mÂn devşiren bir gonul rikkatine erişti. Yûnus ’un nefesleri; ilÂhîler oldu, butun Anadolu ’yu dolaştı, herkesi ilÂhî aşkın harcıyla yoğurdu.
Anadolu bir yandan yavaş yavaş Turkmen hicretleriyle muslumanlaşırken, bir yandan da Moğol istîlÂsı gibi buyuk bir musîbet yaşandı.
AbbÂsî ve Selcuklu devletlerini tarihe gomen bu musîbet, dervişlerin sînesinde durdu. Ahî Evran gibi ahîler hicbir zaman teslim olmadılar.
Muhammed HamîdullÂh ’ın tespitiyle; Gazan Han zamanında Moğolların da musluman olmasında, yine sûfîlerin tesiri vardı.
O belÂdan sonra paramparca olan Anadolu ’da Osmanlı neşv u nem buldu.
Hazret-i Ali ’den beri gelen Ribat ve Futuvvet ruhuyla; kardeş kavgalarına karışmayıp, gozunu Bizans ’a diken bir gaz aşkı, Osmanlı ’da birleşti. O cınar; uc kıtaya hÂkim bir devlet hÂlinde, asırlarca İslÂm ’ın asÂlet, adÂlet ve zarÂfetini temsil etti.
Osmanlı sultanlarından hemen her birinin, hikmet ve firÂsetine danıştığı, sohbetinden feyizyÂb olduğu Hak dostları, gonul murşidleri var oldu. Onlar Âdet Âl-i Osman ’ın yanı sıra mÂnen devam eden bir «Şeyh EdebÂlî silsilesi»ydi. Emîr BuhÂrîler, Hacı BayrÂm-ı Velîler, Akşemseddinler, Nakşibendîler, GeylÂnîler, Yahya Efendiler, Aziz Mahmud HudÂyîler ve Şemseddin SivÂsîler; maddî guc ve kuvveti tutan pencelere, mÂnevî rehberlik ettiler. Kılıcın kuvveti ile duÂnın himmeti dÂim ittifak etti, nice zaferlere imza attı.
Diğer taraftan yine Turklerin yaşadığı BuhÂr ve Semerkant taraflarında, tasavvufun cok buyuk sîmÂları yetişmeye devam etti. AbdulhÂlık GucduvÂnî, Emîr KulÂl Hazretleri ve daha niceleri…
Bunlardan ŞÃ‚h-ı Nakşibend Hazretleri, muazzam bir gonul terbiyesinde rikkat buldu. Senelerce, sokaktaki yaralı hayvancağızlara ve bakıma muhtac hastalara hizmet etti. Sokakları supurdu.
TevÂzuun zirvesindeki hÂlini şoyle terennum ederdi:
Âlem buğday, ben saman;
Âlem yahşi, ben yaman…
Bu mÂnevî terbiye neticesinde oyle bir gonul kıvÂmı elde etti ki, o da geniş coğrafyalarda insanlığı irşÃ‚d eden bir Hak dostu oldu.
Onun dergÂhındaki helÂl lokmadan istifÂde ve şif icin Âlimler teberruken yemeğini yemeye gelirlerdi.
BahÂeddin Nakşibend Hazretleri ’nin muridleri de Anadolu ’ya koştular.
Bir başka kol da İmÂm-ı RabbÂnî ve HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri yoluyla Hindistan ve Irak ’ı dolaşarak yine Anadolu, Kafkaslar ve Balkanlar coğrafyasını feyizli irşad yağmurlarıyla bereketlendirdi.
Anadolu, baştanbaşa bu mÂneviyat ve rûhÂniyet dokusuyla îmÂr edildi. Anadolu ’nun gonul harcına dÂim bu ruhla, samimî gozyaşları ve fedÂkÂrÂne alın terleri dokuldu. Bu topraktan fışkıran toplum da fedÂkÂr, gayretli, durust, tertemiz bir ideal toplum oldu. Yeni fethedilen yerlere bu tertemiz Anadolu insanı iskÂn edildi. Oradaki nasipliler, bu tertemiz toplumun şahsiyetine hayran olarak İslÂm ile muşerref oldu. Murad Han tarafından Kosova ’nın ve Fatih Sultan Mehmed Han tarafından Bosna ’nın fethinden sonra, bu beldelerin İslÂm ’la muşerref olması da bu şekilde gercekleşti.
Bugun de kaybetmememiz ve yeniden diriltip kuvvetlendirmemiz gereken bu Anadolu dervişinin hasletleri şunlardı:
Hazret-i MevlÂn ’nın;
مَنْ بَنْدَﮤِ قُرْآنَمْ اَگَرْ جَانْ دَارَمْ
مَنْ خَـاكِ رَهِ مُحَـمَّدْ مُـخْتَارَمْ
“Yaşadığım muddetce ben Kur ’Ân ’ın kolesiyim! Ben Muhammed MuhtÂr -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in yolunun toprağıyım, tozuyum…” şeklinde butun şumûlu kısaca tarif ettiği;
ARI DURU BİR TASAVVUF…
İslÂm ’ın; en guzel bir ahlÂk ile tertemiz, berrak bir sÂfiyetle yaşanması…
Cunku İslÂm; yaşandığı kadar insanın ic ve dış Âleminde huzur, surur, rûhÂniyet ve guzellikler sergiler. Oteler otesine doğru butun ufuklar acılır.
Bu itibarla;
Anadolu dervişi; tasavvufu, İslÂm ’ın derûnî tatbikatı olarak anladı ve yaşadı. Şekil ve ÂdÂba riÂyet etse de dÂim oze ve kalbî vaziyete ihtimam gosterdi. Yûnus bu hÂli ne guzel soyler:
Dervişlik dedikleri hırka ile tac değil,
Gonlun derviş eyleyen, hırkaya muhtac değil!
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Yuzakı Dergisi, Yıl: 2019 Ay: Eylul, Sayı: 175
İslam ve İhsan
NEFSİN MERTEBELERİ NELERDİR?