Tiroid Bezi ve Tiroid Nodullerine Guncel Yaklaşım (Guatr)
Tiroid Bezi Nedir?
Soluk borusunu bir kalkan gibi saran, boynun on kısmındaki salgı bezi tiroid bezi olarak adlandırılır. İsmini kalkana benzediği icin Latince’den almıştır. Zayıf bedenlerde, ince / narin boyunlu insanlarda yutkunmakla hareketli olarak gozlenebilir.
Vucutta Tiroid Bezi ne iş gorur?
Tiroid bezi, vucutta iyot maddesinin tek toplandığı ve iyottan vucut icin gerekli hale getirilen hormonların uretildiği yer olup, salgıladığı hormonlar (T3- triiyodotironin ve T4-tiroksin) sayesinde vucuttaki metabolizmayı, daha acık ifade ile vucuttaki tum hucrelerin calışmasını duzenler. Bezin az calışması ve az hormon uretmesi hucrelerin calışma performansını azaltırken bunun tersi olan bezin cok calışması yani aşırı hormon uretmesi de hucrelerin aşırı calışmasına neden olur. Her iki durum da kişiyi hastalandırıcı ozelliğe sahiptir ve ilacla ve / veya cerrahi olarak hekim mudahalesini gerekli kılar.
Peki Guatr ne demektir?
Tiroid bezinin her turlu buyumesine “Guatr” adı verilir. Halk arasında da Guatr Hastalığı olarak adlandırılır. Hastalık tek isim altında toplanmış olsa da biz hekimler icin guatr bircok durumu ifade eder ve bunların ayrıntılandırılması, hastalarımızın tedavisi icin onem arz eder.
Guatr hastalığı, tiroid bezinin hormon uretmesine bağlı olarak az calışan tiroidi ifade eden hipotiroidi veya cok calıştığını ifade eden hipertiroidi ya da normal calışan tiroid bezini ifade eden otiroidi olarak uce ayrılır. Bu ayrım fonksiyonel ayrım olarak da adlandırılır. Tiroid bezinin aşırı calışması halk arasında zehirli guatr olarak da bilinir.
Guatr ayrıca nodul icermesine gore de ayrımlandırılır. Noduler veya yaygın (diffuz) guatr. Noduler guatrlar da kendi iclerinde tek nodul (soliter noduler guatr) veya birden fazla nodul (multinoduler guatr) şeklinde de ayrılırlar. Bu ayrımlar tedavi yaklaşımlarında farklılıklar olması nedeniyle onemlidir. Yapılan bu ayrımdaki her iki gruptaki durumlar birbirleri ile grift bir halde olabilirler. Orneğin; multinoduler (birden fazla nodulu olan) guatr salgıladığı hormonlar nedeniyle hipotiroidik, hipertiroidik veya otiroidik olabilir. Dolayısıyla tiroid hastası değerlendirilirken bezin hem fonksiyonuna hem de nodul icerip icermediğine bakılması gerekir.
Guatr Hastaları Hekime nasıl gelirler?
Guatr hastaları hekime değişik şikayetlerle başvurabilir. Carpıntı (istirahat halinde iken kalp atım hızınınnabzın- dakikada 100 un uzerinde olması hali), aşırı sinirlilik hali (normalde sinirlenilmeyecek durum karşı- sında aşırı tepki verme), normal beslenmeye ve iştahlı olmaya rağmen kilo alamama ya da aşırı kilo verme halinin bulunması, sıcağa tahammulsuzluk (kışın ortasında pencereyi acıp oturma gibi), kadınlarda sık sık ve miktarı cok adet gorme, zaman zaman ishal, nedensiz yere terleme ve ellerde titreme hallerinde biz hekimler tiroid bezinin fazla calışmasından (hipertiroidi hali) şupheleniriz. Bunun aksi durumunda hareketlerde ve duygulanmada yavaşlama, isteksizlik, ellerde kuruma, saclarda donukluk, kolay kırılma ve dokulme, kadınlarda adetin arasındaki periyodun uzaması ve kısa surmesinedensiz kilo alma, ses tonunda kabalaşma, uykuya meyil (gunde 10-12 saat uyuma ve hala daha uyku isteği) gibi durumlar da tiroid bezinin az calıştığını telkin eder. Bu şikayetlerin her birinin tek tek olması kendi başlarına anlam ifade etmezken ucunun dordunun bir arada olması tiroid bezinin fonksiyonunun bozuk olduğunu telkin etmeye “Hipotiroidi tanısı koymaya” yeter.
Bu tur hastalara nasıl tanı konur?
Tum bu durumların ortaya konması kandaki tiroid hormonlarının olculmesi ile mumkundur. Serum T3 ve T4 değerleri ile beyindeki hipotalamus denilen kısımdan salgılanan tiroid bezini uyaran hormon olan TSH olcumleri ile tiroid bezinin fonksiyonu hakkında fikir elde edilir. Tiroid bezinin nodul icerip icermediği, kac nodul olduğu ve nodullerin şupheli olup olmadığı hakkında ultrasonografi bize bilgi verir.
Şupheli Nodul ne demek?
Burada bahsedilen şuphe, anlaşılabileceği gibi kanser şuphesidir. Her dokuda olduğu gibi tiroid dokusunda da kanser gelişme potansiyeli vardır. Radyasyona maruz kalma, beslenme, genetik faktorler, sigara gibi bircok faktor uzerinde durulsa da genel kanser kavramında olduğu gibi tiroid kanserlerini de ortaya cıkaran herhangi kesin bir neden halen bulunamamıştır. Burada kastedilen şupheli nodul, tiroid dokusunun fonksiyonundan farklı bir dokunun mevcudiyetini telkin eder ve biz hekimler tarafından kanser olmadığının ispatlanmasını gerekli kılar.
Tiroid sintigrafisi nedir?
Mevcut olan nodullerin veya tiroid bezinin fonksiyonunu gosteren bir başka test de tiroid sintigrafisidir. İyodun vucutta yalnızca tiroid bezi tarafından tutulması ve radyoaktif iyodun vucuda verilerek tiroid bezinde toplanması ve bunun goruntulenmesi esasına dayanan sintigrafi bize ultrasonografi ile tespit edilmiş olan nodul veya nodullerin fonksiyonu hakkında bilgi verir. Kanser dokusu tiroidin orijinal dokusu gibi iyodu alıp işleyemediği icin sintigrafide bu bolge iyodu tutmayacak ve nodul fonksiyonsuz (soğuk nodul) olarak değerlendirilecektir. Ancak bunun tersi olan fonksiyon gormeyen noduller kanser demek değildir. Ancak daha derin araştırılmaya gerek olup kanser olmadığının gosterilmesi gerekir.
Guatr Hastalarına Nasıl Yaklaşalım?
Tum bu bilgilerin ışığında, guatr nedeniyle gelen kişilerde doğru bir değerlendirme icin hastalığın başlangıcı, şikayetlerin başlangıcı ve gidişatı oğrenildikten sonra iyi bir muayene sonrası tiroid fonksiyon testleri denilen serum T3, T4 ve TSH seviyelerine bakılarak tiroid bezinin fonksiyonu değerlendirilir. Tiroid ultrasonografisi yapılarak nodul olup olmadığı, tiroid dokusunun ultrasonografik ozelliği, nodul varlığı durumunda da nodullerin şupheli durumlarının olup olmadığı değerlendirilir.
Yine tiroid sintigrafisi ile mevcut nodullerin fonksiyonlarının değerlendirilmesi gereklidir. Ultrasonografide şupheli nodulun veya nodullerin varlığında şuphenin giderilmesi adına, şupheli bolgelerden ultrasonografi eşliğinde ince iğne ile biyopsi yapılmalıdır.
İnce iğne biyopsi sonucunda hala daha şuphe giderilememişse hastaya cerrahi tedavi onerilir ve ameliyatta şupheli nodulun olduğu tiroid lobu ya tek başına ya da diğer lobla beraber cıkartılarak ameliyat sonlandırılır.
Guatrın ilacla tedavisi mumkundur. Ozellikle ulkemizde de bazı bolgelerde iyot eksikliğine bağlı gelişen guatrlarda tiroid bezi kozmetik acıdan aşırı boyutlara ulaşmadığı durumlarda iyot tedavisi ve hormon yerine koyma tedavisi verilerek tedavi edilebilir. Guatr ismi bircok hastalığı ve durumu icinde barındırdığı icin her durumun tedavisi farklılık arzeder. Bunların ayrıntılarına burada girilmeyecektir.
Guatr ı olan kişiler kime başvurmalıdır?
Guatrı olan kişinin bu konuda deneyimli İc Hastalıkları Uzmanı veya Endokrinoloji Uzmanlarınca değerlendirilmesi en uygun yaklaşım olacaktır. Guatrın 10-15 yıl kadar once cerrahi tedavisi revacta iken, 2009 yılı sonunda Amerikan Tiroid Birliği’nce yayınlanan ve 2011 de revize edilen akış şemasına gore ancak şupheli durumlarda cerrahi tedavi seceneği gundeme getirilmesi gerektiği bildirilmektedir. Eğer cerrahi tedavi seceneği kullanılacaksa da bezin tumunun alınması onerilmektedir. Cunku gectiğimiz yıllarda yoğun bir şekilde yapılmış olan ve “traşlama” “bir kısım tiroid bezinin bırakılması” gibi cerrahi tedavi yontemleri nukslerinin yoğun yaşanması nedeniyle artık guncelliklerini kaybetmiştir. Cunku bırakılan tiroid bezinde yeniden nodul gelişme potansiyeli literaturdeki bazı serilere gore %50 ye kadar cıkabilmektedir. Kimlerde yeniden nodul gelişeceği de onceden kestirilememektedir. Tiroid bezine yonelik ikincil / ucuncul ameliyatlar, ses tellerine giden sinirlerin bu bolgeden gecmesi ve ikincil / ucuncul ameliyatlarda bu sinirlerin ayırt edilip korunmasının gucluğu hatta zaman zaman da imkansızlığı nedeniyle ameliyatı yapan cerrah icin gece kabusu niteliğinde olup, iyi huylu bir durum icin hastanın sesini kaybetmesi ve en kotu sonuc ses tellerinin hic calışamaması nedeniyle nefes alamama ve boynunda hayat boyu taşıyacağı soluk borusuna delik acılması (trakeostomi) gibi durumlarla karşı karşıya kalabilmesi nedeniyle risk taşımaktadır. Bu sebeplerden dolayı tiroid bezine yonelik gereksiz ameliyatlardan kacınılmalı, eğer yapmak zaruri ise, kanser şuphesi varsa, ilk ameliyatta sorun cozulmeli, hasta ikincil / ucuncul ameliyatlara maruz bırakılmamalıdır. Hastaların da bu konuda bilinclenerek iyi araştırma yapmaları ve deneyimli merkezlerce değerlendirilmelerinin yapılmasını talep etmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde istenmeyen sonuclara maruz kalınabilir. Biz de merkezimizde deneyimli ekibimizle guatr hastalarına yaklaşımı en guncel olan Amerikan Tiroid Birliği akış şemasına gore yapmaktayız.
Sağlıklı gunler dileriz...

[h=2]İstanbul Genel Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]