Tiroid bezi; boynun on kısmında adem elması denilen gırtlağa ait cıkıntının altında , nefes borusunun uzerine ata biner gibi yerleşmiş, şekil olarak kelebeği andıran gorunumu olan bir ic salgı bezidir. Salgıladığı tiroid hormonu ile vucudun metabolizmasını yani calışma hızını belirler . Boyun on kısmında bulunan tiroid bezinin iltihap yada kanser dışı bir sebeple buyumesi ve dıştan gorunur hale gelmesine "Guatr" denir.
Guatr aslında tek bir hastalık değil belirti ve tedavileri farklılıklar gosteren hastalıklar topluluğudur. Toplumda guatr denildiğinde genelde tiroid bezinin buyumesi anlaşılsa da daha oncede belirtildiği gibi tiroid bezinin buyumediği fakat hormon bozukluğuna sebep olan değişikliklerin tumu guatr olarak algılanmaktadır. Bu nedenle tek başına guatr kelimesi kişide bulunan tiroid bezi ile ilgili hastalığın ne olduğunu acıklamaya yetmez. Yani tiroid bezinin guatr dışında da bezde buyume olmadan kişide tiroid hormon duzeylerinde bozukluk olmasına bağlı hastalıkları ve bozuklukları vardır.
Bunları basitce 4 grupta inceliyebiliriz:
1- Tiroid bezinin az hormon salgıladığı durum yani hipotiroidi
2- Tiroid bezinin buyumeden aşırı calışarak fazla hormon yapması yani hipertiroidi
3- Hormon dengesizliği olmadan (otiroid durumda) tiroid bezinin nodullu veya
nodulsuz olarak buyumesi ( Basit guatr)
4 -Tiroidin hem fazla hormon salgılayıp (hipertiroidi) hem de nodullu veya nodulsuz
olarak buyuduğu guatr şekli ( Zehirli guatr )
Diğer yandan son iki grup kendi icinde nodulsuz ( difuz),tek nodullu,veya cok
nodullu (multinoduler) olarak alt gruplara ayrılır.
Belirtileri nelerdir?
Oluşan tiroid bozukluğuna gore hastada oluşabilecek belirtiler değişkendir.
Birinci grup yani hipotiroidisi olan hastalarda tiroid hormonun az salgılanmasına bağlı olarak vucudun hızı yavaşlar,hareket ve duyguları ağırlaşır,hasta miskinleşir ,ellerde kuruma,saclarda kuruma ve dokulme, ileri şekillerinde yuzde ve ellerde şişlikler (odem) oluşur,adet duzensizlikleri gorulebilir . Hormon az salgılanmasının Turkiyede ki en sık nedeni iyot eksikliğidir. Eğer guatr; iyot alımı azlığına bağlı ise iyot alımının sağlanması ile guatr engellenebilir veya duzeltilebilir. Diğer hipotiroidi nedenleri guatr yapıcı bazı yiyeceklerin ( kara lahana ) tuketilmesi, tiroid bezinde iltihaplanma olabilir.
İkinci grupta; hipertiroidisi olan yani zehirli guatr olarak adlandırılan hastalığı olan hastalarda vucutta fazla tiroid hormonu bulunması nedeni ile vucut calışma hızı artmıştır. Bu hastalarda aşırı terleme, carpıntı, ellerde titreme , aşırı sinirlilik hali, iştahın yerinde olmasına rağmen kilo alamama veya kilo kaybı ve adet duzensizlikleri gorulebilir.
Ucuncu grupta; hormon dengesizliğinin olmadığı hastalarda belirgin bir belirti olmayabilir .Tiroid bezinde sadece buyume veya nodul oluşumuna bağlı (yutkunmada zorluk ve nefes darlığı gibi ) bası belirtileri meydana gelebilir.
Dorduncu gurup; ikinci ve ucuncu grubun karışımı olarak karşımıza cıkar ve belirti verir.
İc-Dış Guatr ne demektir?
Tıbbi anlamda boyle bir sınıflandırma olmamakla birlikte hastaların hastalığını daha kolay anlaması acısından ic guatr ve dış guatr terimleri doktorlar tarafından hastalığın acıklanması sırasında sıkca kullanılmaktadır. İc guatr genelde dıştan buyumenin fark edilmediği fakat tiroit bezinin fazla hormon urettiği (hipertiroidi) durumlarında kullanılır. Ancak cok doğru bir tanımlama değildir. Dıştan gozle gorulebilir şekilde tiroid bezinin buyuduğu durumda da dış guatr terimi kullanılır ki gercek guatr budur.
Tiroid Bozukluğu olduğu şuphelenilen hastada neler yapılmalıdır ?
Guatr olduğu şuphelenilen hastada oncelikle hormon duzeyleri kontrol edilmeli, gereği halinde tiroid bezinin yapısını gormek ve nodul olup olmadığını tesbit etmek amacıyla tiroid ultrasonu yapılması gerekebilir.Bu iki testin sonucunda bazı haller de hastaya tiroid sintigrafisi ve iğne biyopsisi gibi diğer testlerin uygulanması gerekebilir.
Tedavisi nasıl yapılır?
Tiroit bozukluğu ve Guatr'ı olanlar da tedavi; hormon miktarlarına ve hastada nodul olup olmamasına bağlı olarak değişkenlik gosterir. Basit olarak acıklamak gerekirse hormon yetersizliği olan durumlarda bu hormon ilac şeklinde verilir.Nodul verlığında nodule yonelik gerekli testler ,gerekirse biyopsi ve ameliyat uygulanır. Hormon fazlalığı olan hastalara ise hormon yapımını engelleyen ilaclar verilir. Hormon seviyeleri normale geldikten sonra hastada nodul olup olmamasına bağlı olarak ilac tedavisi, ameliyat veya radyoaktif iyot (Atom tedavisi) uygulanabilir. Hormon dengesizliği olmayan fakat tiroid bezinde buyumenin olduğu veya nodullerin olduğu durumlarda ise ameliyat gerekebilir.
Her Tiroid hastası ameliyat edilir mi ?
Hayır, her "Tiroid Hastalığı" hastalığı ameliyat gerektirmez. Tiroid bezinin tamamen buyuduğu ya da icinde nodullerin olduğu durumlarda da ilac tedavisi pek etkili olmayabilir, boyle durumlarda ameliyat bir tedavi seceneğidir. Bir guatr hastasını ameliyat etmek icin dort sebep vardır:
1. Buyumuş guatrın ya da nodullerin yemek borusunu ve soluk borusunu sıkıştırmalarından kaynaklanan şikayetlerin olması
2.Hastanın boynunda buyumuş guatrın oluşturduğu goruntu bozukluğu (estetik kusur)
3. İlac tedavisine rağmen kontrol altına alınamayan fazla hormon ureten tiroid bezleri (Bunlarda radioaktif iyot-atom tedavisi de bir secenektir. Yaşlılarda, doğurganlık cağını gecirmiş kadınlarda ve erkeklerde, genel anestezi alması sakıncalı olan ek hastalığı olan hastalarda uygulanabilir.)
4.Tiroid bezinde kanser tespit edilmesi veya kanser şuphesi
Guatr İle birlikte kanser olur mu?
Guatr, tiroid bezinin kanser harici buyumeleridir diye tarif etmiştik. Ama bu buyumelerin kanser olup olmadığı ancak bazı incelemelerden hatta ameliyattan sonra belli olur. Dolayısıyla butun guatrlı hastalar duşunulduğunde %10 oranında kanser gelişme ihtimali vardır.
Ameliyattan başka tedavi yontemleri var mı?
Her guatr ameliyat ile tedavi edilmez. Yukarıda saydığımız hastalıkların bazı tiplerinde ilac tedavisi, bazısında radyoaktif iyot tedavisi (radyasyon ile tiroid bezinin tahrip edilmesi) uygulanır, bazıları da ameliyat edilir.
Guatr ameliyatında ne yapılıyor?
Tiroid'in hastalıkları ceşitli olduğu gibi ameliyatları da ceşitlidir. Tiroid bezinin iki parcalı olduğunu belirtmiştik. Ameliyatta bu parcalardan ikisi de tamamen cıkarılabilir; bir taraf tamamen, diğer tarafında sadece bir kısmı cıkarılır veya her iki taraftan bir miktar doku cıkarılabilir. Ne kadar tiroid bezi cıkarılacağı, yani bu ameliyat seceneklerinden hangisinin uygulanacağı hastalığın ceşidine gore planlanır.
Ameliyatta ne gibi riskler var?
Guatr ameliyatları gunumuzde oldukca guvenle yapılan ameliyatlardır. Her ameliyatta olduğu gibi guatr ameliyatında da istenmeyen durumlar olabilir. Bunların en başında da ses tellerinin zarar gormesi riski vardır. Ancak bu durum %3-5 (yuz guatr ameliyatından 3 ile 5 inde) oranında gorulur. Ameliyat sahasında kanama ve paratiroid bezlerinin zarar gormesi (vucut kalsiyum dengesini ayarlayan bezlerin hasarı) ve buna bağlı ellerde ve yuzde kasılmalar diğer risklerdir.
Ameliyat veya ilac tedavisi sonrası guatr tekrar eder mi?
Evet edebilir. Hormon eksikliği ilaclarla giderildikten sonra hastalık tekrar edebilir. Bazen hormon duzensizlikleri ozellikle fazla uretildiği durumlar (hipertiroidiler) ilaclarla geriledikten sonra tekrarlayabilir. Bu durumda hasta tekrar değerlendirmeye ve tedaviye alınır.
Ameliyat edildikten sonra da guatr tekrar edebilir. Ozellikle cok sayıda nodulu olan guatr hastalığında geride doku bırakıldığında, bırakılan tiroid dokusunda nodul kalmışsa zamanla bu noduller buyuyup guatrın tekrar etmesine yol acabilir. Bu sebeble ilk başta ameliyatı, hastalığa uygun planlamak onemlidir.
Ameliyat olan hastaların kontrolleri var mı?
Hastalığının ceşidine gore ameliyat sonrası hic ilac kullanmadan omur boyu yaşayabileceği gibi, hasta tiroid bezinin iki taraflı tamamının alındığı durumlarda omur boyu ilac kullanmak zorunda kalabilir. Ancak bu abartılacak bir durum değildir, zira ilac gunde bir kere sabahları ac karına alındığı icin uygulaması oldukca kolaydır.Tekrar bir ameliyat olmaktansa boyle bir tedaviyi uygulamak daha kolaydır. Butun bunlara rağmen her turlu tiroit hastası hastalıklarına gore belirlenmek uzere belirli aralıklarla kontrol edilmelidirler .
Op.Dr.Mustafa ŞENER

[h=2]İstanbul Genel Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]