İmama namazın başında değil, birinci rek‘atın rukûundan sonra, ikinci, ucuncu veya dorduncu rek‘atlarda uyan kimseye mesbûk denir. Son rek‘atın rukûundan sonra imama uyan kimse butun rek‘atları kacırmış olur.
Mesbûkun hukmu, kacırdığı yani imamla birlikte kılamadığı rek‘atları kazÂya başladıktan sonra, tek başına namaz kılan kimse gibidir. SubhÂneke'yi okur, kıraat icin eûzu besmele ceker ve okumaya başlar. Cunku bu kimse kıraat bakımından namazın baş tarafını kaz etmektedir. Bu durumda eğer kıraati terkederse namazı fÂsid olur.

SubhÂneke duasını okuma yeri, eğer kılınan namaz oğle ve ikindi namazı gibi gizli okunan namaz ise iftitah tekbirinden sonradır. Eğer acıktan okunan namaz ise ve imam kıraat etmekte iken yetişmiş ise, sağlam goruşe gore SubhÂneke'yi okumayıp imamın kıraatini dinler, SubhÂneke'yi kendi kaz edeceği rek‘atlarda okur ve tek başına namaz kılanlarda olduğu gibi SubhÂneke'den sonra eûzu besmele ceker.

MESBÛK NAMAZI NASIL TAMAMLAR?

1- Sabah namazının ikinci rek‘atında imama uyan mesbûk, tekbir alıp susar, imam ile birlikte son oturuşta yalnız TahiyyÂt okur, imam selÂm verince kendisi ayağa kalkar, kacırdığı ilk rek‘atı kılmaya başlar. SubhÂneke ve eûzu besmeleden sonra FÂtiha ile bir miktar Kur'an okur, rukû ve secdelerden sonra oturup, TahiyyÂt ile Salli-bÂrik ve Rabben Âtin dualarını okuyarak selÂm verir.

2- Akşam namazının ikinci rek‘atında imama uyan kimse de birinci rek‘at icin bu şekilde hareket eder. Akşam namazının son rek‘atında imama uyan kimse, SubhÂneke'yi okur, imamla beraber o rek‘atı kılıp teşehhutte bulunur, bundan sonra kalkar. SubhÂneke'yi okuyup eûzu besmele ceker ve FÂtiha ile bir sûre veya bir miktar Âyet okur; rukû ve secdelerden sonra oturur, sadece TahiyyÂt okur, sonra Allahu ekber diyerek ayağa kalkar, besmele cekip FÂtiha ile bir sûre veya birkac Âyet okuyarak, rukû ve secdeleri ve son oturuşu yapar ve selÂm ile namazdan cıkar. Bu durumda uc defa teşehhutte bulunmuş olur. Bununla birlikte mesbûk, ikinci rek‘atın sonunda yanılarak oturmayacak olsa, kendisine sehiv secdesi gerekmez; cunku bu rek‘at bir yonuyle birinci rek‘at mesabesindedir.

3- Dort rek‘atlı namazın son rek‘atında imama uyan kimse imam ile teşehhutte bulunduktan sonra kalkar, SubhÂneke, FÂtiha ve bir sûre okuyup oturur ve TahiyyÂt okuduktan sonra kalkar. Geri kalan iki rek‘atı tamamlar.

4- Dort rek‘atlı namazın ucuncu rek‘atında imama yetişen kimse, kendisinin birinci oturuşunu imamın son oturuşuyla birlikte yapar, kalkınca ilk iki rek‘atı kaza edeceği icin, kendisi bu ilk iki rek‘atı nasıl kılacak idiyse oylece kılar.

5- Dort rek‘atlı bir namazın ikinci rek‘atında imama uyan kimse, uc rek‘atı imamla kılmış olur, teşehhut okuduktan sonra kalkar, kılamadığı ilk rek‘atı kılıp oturur ve selÂm verir.

İmama ilk rek‘atın rukûunda yetişen kimse, mesbûk değil mudrik sayılır. Fakat imama rukûdan sonra yetişen kimse o rek‘atı kacırmış olur ve mesbûk durumuna duşer.

Teşehhut miktarı oturduktan sonra imam daha selÂm vermeden once mesbûkun ayağa kalkması mekruh sayılmıştır. Ancak abdestinin veya vaktin sıkışık olması durumunda mesbûk imamın selÂm vermesinden once kalkıp namazını tamamlayabilir.

Ebû Hanîfe'ye gore, tek başına namaz kılan kimse teşrik tekbirleri ile yukumlu olmadığı halde, mesbûk kurban bayramında teşrik tekbirlerini imam ile birlikte alır, daha sonra ayağa kalkıp kacırdığı rek‘atları tamamlar.

İmam selÂm vermeden once TahiyyÂt'ı okuyup bitirmiş olan mesbûk, isterse kelime-i şehÂdeti tekrar eder, başka bir goruşe gore ise susar. En doğrusu TahiyyÂt'ı yavaş yavaş okumaktır.

İmam dorduncu rek‘atta oturup yanlışlıkla beşinci rek‘ata kalksa, mesbûkun namazı bu kıyam ile fÂsit olur. Fakat dorduncu rek‘atta oturmadan beşinci rek‘ata kalkmış ise, secdeye varmadıkca mesbûkun namazı bozulmaz.

İMAMA UYANIN HALLERİ

CEMAATLE NAMAZ NASIL KILINIR?

Kaynak: İslam İlmihali 1, TDV Yayınları
İslam ve İhsan