Sozlukte "okumak" anlamına gelen kıraat, "Kur'an okumak" demektir. Namazda bir miktar Kur'an okumak gerekir. Namazda Kur'an, kıyam halinde iken yani ayakta dururken okunur. Namazda okunması gereken asgari miktar, kısa uc Âyet veya buna denk bir uzun Âyettir. Namazın asıl iskeletini oluşturan ve bicimini veren kıyam, rukû ve secde gibi rukunlere nisbetle kıraat, namazın zÂit ruknu olarak kabul edilir. Bu yuzden, kıyam, rukû, secde ve son oturuş, gerek cemaatle namaz kılarken gerekse tek başına namaz kılarken terkedilmediği halde, kıraat, imama uyan kişiden duşer.

Kıraat nÂfile namazların, vitir namazının ve iki rek‘atlı namazların butun rek‘atlarında, dort veya uc rek‘atlı farz namazların ise herhangi iki rek‘atında olması farzdır. Kıraatin ilk iki rek‘atta olması ise vÂciptir. İkinci rek‘attan sonraki rek‘at veya rek‘atlarda FÂtiha sûresini okumak Hanefî imamlardan yapılan bir rivayete gore vÂcip, diğer bir rivayete gore ise sunnettir.

Hanefîler'in farz namazların ilk iki rek‘atı dışında FÂtiha sûresinin okunmasını sunnet kabul etmeleri, farz namazları iki rek‘at esası uzerine değerlendirmelerinin bir sonucudur. Seferde dort rekatlı namazların kısaltılıp iki rek‘at olarak kılınması gerektiğindeki ısrarlarının da bu noktayla ilgisi vardır.

Kıraat konusundaki bu kurallar, Hanefî mezhebinde, imam olan icin ve tek başına kılan icin soz konusudur. İmama uyan kişinin kıraat yukumluluğu yoktur; kılınan namaz acıktan (cehrî, ÂşikÂre) okunan namaz ise imamı dinler, değilse susar.

Diğer uc mezhepte ise kıraatin asgari miktarı her rek‘atta FÂtiha sûresinin okunmasıdır. İlk iki rek‘atta FÂtiha'dan sonra Kur'an'dan bir sûre veya birkac Âyet daha okumak (zamm-ı sûre) sunnettir. Bu mezheplerde kıraat, imam ve yalnız başına kılan icin olduğu gibi imama uyan icin de gecerlidir. Şu var ki imama uyan kişi, sessiz namazda FÂtiha'yı ve ardından eklenecek bir sûreyi, sesli namazda ise ŞÃ‚fiîler'e gore sadece FÂtiha'yı okur; MÂlikî ve Hanbelîler'e gore bir şey okumayıp sadece dinler. Ahmed b. Hanbel'e gore, tercihen hem dinlemeli, hem de imam ara verdiğinde okumalıdır.

Besmele ŞÃ‚fiî mezhebine gore FÂtiha sûresinden bir Âyet olduğu icin, besmelenin okunması da kıraat vecîbesinin bir parcasıdır, yani namazın farzlarındandır.

KAYNAK: Diyanet İşleri Başkanlığı, İlmihal-1, İman ve İbadetler, 2013, Ankara
İslam ve İhsan