Namazda kıraat ederken her rek‘atta okunan FÂtiha sûresinin ve arkasından eklenmek uzere birkac sûrenin iyi ezberlenmesi ve okuyuşlarda titiz davranılması gerekeceği bellidir. Bununla birlikte Kur'an okurken ceşitli sebeplerle okuma hatası yapılabilir. Bu okuyuş hataları ve dil surcmesi fıkıh terminolojisinde "zelletu'l-karî" olarak adlandırılır. Okuyuş hatası, Arap olan olmayan herkes icin soz konusu olabilir. Arapca bilmeyenler icin ayrıca telaffuz ve hareke problemi de soz konusudur. Âlimler okuyuşta yapılan hataların, kıraat şartının yerine gelip gelmediğine, dolayısıyla namazın sahih olup olmadığına etkisi uzerinde duşunmuş ve bunun icin birtakım olculer getirmişlerdir. Fakat getirilen olcu daha ziyade anlamın bozulması, değiştirilen kelimenin Kur'an'da olup olmaması gibi, yine Arapca bilmeyen kişilerin tam olarak farkına varamayacağı teknik hususiyetler icerdiği icin Arapca ile meşgul olmamış kişiler acısından bu bilgi ve olculerin fazla pratik değeri yoktur. Bu bakımdan, bu olculere genel olarak işaret edip, sıklıkla karşılaşılabilecek bazı durumlara ilişkin hukumlere işaret etmeyi yeterli bulmaktayız.

1. Namazın rukunlerinden biri olan kıraati ifa ederken Kur'an'ın bir kelimesinin dahi anlam bozulacak şekilde kasten değiştirilmesi halinde namaz bozulur. Kasıtsız olarak yanlışlık yapmak durumunda esas alınacak olcu, değiştirilen lafzın Kur'an lafızlarından olup olmadığına bakılmasıdır. Eğer Kur'an lafızlarından olmayan bir lafız okunmuş olursa namaz bozulur. Okunan şey Kur'an lafızlarından olduğu surece zabt ve i‘rabında ve mÂnada bir bozukluk (halel) olsa bile namaz fÂsid olmaz. Yine kelime sonlarındaki hareke yanlışları, anlamı değiştirse bile namaz bozulmaz.

2. Bir harf yerine başka bir harf okumak: Bu harfler sin ve sad harfi gibi mahrec yakınlığı bulunan harflerden ise namaz bozulmaz. MeselÂ, "Allahu'ssamed" diyecek yerde "AllÂhu's-semed" demek "fel takher" diyecek yerde "fel tekher" demek, "fethun karîb" diyecek yerde "fethun garîb" demek namazı bozmaz. Fakat Âlimlerin coğunluğu "Allahu ehad" yerine "Allahu ehat" okumanın namazı bozacağı goruşunde oldukları icin, İhlÂs sûresini okurken "dÂl" harfini, "te" gibi okumamaya dikkat etmek gerekir.

3. Mahrec yakınlığı olmamakla birlikte bazı harfler yaygın olarak karıştırıldığı icin ayırt etme zorluğu bulunan bu ceşit harflerin birbiri yerine gecirilmesi durumunda bircok fakihe gore namaz bozulmaz. Mesel "dÂt" yerine "dÂl", "zÂl" veya "zı" harfinin okunması boyledir.

4. Şeddeli harfi şeddesiz veya şeddesiz harfi şeddeli, uzun okunacak yerde kısa veya kısa okunacak yerde uzun, idgam yapılacak yerde idgamsız veya idgam yapılmayacak yerde idgam yaparak okumakla namaz bozulmaz. Mesel "iyyÂke na‘budu" diyecek yerde "iyÂke na‘budu" demekle namaz bozulmaz.

5. Kelimenin bir parcası kesilse, mesel "el-hamdu…" diyecekken, unutmak veya nefesi yetmemek veya nefesi bir sebeple tıkanmaktan dolayı, "el…" deyip, durduktan sonra "el-hamdu…" denilse veya okunacak kelime hatıra gelmeyip başka bir kelimeye gecilse coğunluğa gore namaz bozulmaz. Cunku bu durumlarda zaruret ve kacınılması mumkun olmayan bir durum (umûm-ı belvÂ) vardır.

6. Eğer Âyete bir harf ilÂve edilse, mÂna değişmiyorsa namaz bozulmaz. Buna mukabil, "Allahuekber" ifadesinin başına bir "e" harfi eklenecek olsa, anlam butunuyle değişeceği ve inanc noktasından riskli bir anlam cıkacağı icin namaz bozulur. Cunku "Allahuekber" sozunun anlamı, "Allah en buyuktur" şeklinde olup başına "e" harfi eklendiği zaman "Allah en buyuk mudur?" şekline donuşmektedir.

7. Anlam bozulmadığı takdirde kelimelerin yerinin değişmesiyle namaz bozulmaz. Mesel "fîh zefîrun ve şehîkun" yerine "fîh şehîkun ve zefîrun" okunmasıyla namaz bozulmaz. Fakat anlam değişirse namaz bozulur.

8. Bir kimse namazda fÂhiş hata ile okuduktan sonra, donup yeniden duzgun şekilde okursa namazı cÂiz olur.

9. Kıraat esnasında az veya cok miktarda Âyet atlamakla namaz bozulmaz. ŞÃ‚fiî ve Hanbelîler'e gore FÂtiha dışındaki okuyuşlarda kasıtlı olmamak şartıyla meydana gelen hata sebebiyle namaz bozulmaz. Bu bakımdan, ozellikle FÂtiha'yı hatasız oğrenmeye, doğru ezberleyip doğru okumaya calışmak iyi olur.

KAYNAK: Diyanet İşleri Başkanlığı, İlmihal-1, İman ve İbadetler, 2013, Ankara
İslam ve İhsan