Vefat eden Devlet memuru eşten dolayı dul aylığı, vefat eden anne babadan dolayı cocuklara yetim aylığı, vefat eden cocuktan dolayı da anneye yetim aylığı- belirli şartlar altında- verilebilmektedir. Ancak alınan bu aylıklar belirli durumlarda kesilmektedir. Bu durumlara bir cok kişi dikkat etmemekte, ancak daha sonra tespit yapılınca, SGK yapılmış odemeleri geriye doğru istemektedir. Boyle bir durumla karşılaşmamak icin dul ve yetim aylığı alanların bu dosyayı okumaları uygun olacaktır. Devlet memuru eşinden Dul aylığı,
Devlet Memuru babasından veya annesinden Yetim aylığı,
Devlet memuru cocuklarından Anneye Yetim aylığı ,
Hangi koşullarda bağlanabiliyor? hangi koşullarda aylıklarını almaya devam edebiliyorlar? Bugun icin bu koşullarda bir değişiklik oldu mu? Muvazaalı Boşanmaların sıkca gundeme geldiği bugunku durumda aylıklar hakkında ne gibi işlemler yapılıyor?
Bu konular hakkında değerlendirmelerimizi 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hukumleri ile yeni duzenlemeleri iceren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hukumlerini birlikte ele almaktayız.
1) ONCEKİ KOŞULLAR DUL EŞLER
Vefat eden eşinin aylığını yeniden evlenmediği surece alırlar. Dul aylığı alan kişi eğer evlenirse bu durumu SGY'ye bildirmelidir ve aylığı kestirmelidir. Aylığını kestiren kişi, evlendiği eşinden olum, boşanma vb. hallerde ayrılması halinde eski eşinin dul aylığını yeniden alabilir.
Devlet memuru olarak calışması, Devlet memuru olarak emekli aylığı alması halinde dul aylığı kesilmez, aylık yuzdesi eşinin aylığının yarısı olur (% 50).
Sigortalı, Bağ-Kur'lu calışması, Sigortalı, Bağ-Kur'lu olarak yaşlılık aylığı alması halinde dul aylığı kesilmez, aylık yuzdesi eşinin aylığının % 75'i olur.
Boşanmalarını muteakip boşandığı eşleri ile birlikte aynı evde yaşasalar, bu durumları tespit edilse dahi dul eş olarak aylıklarını alabilirler. (Cunku, bu konuda 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile yururlukte bulunan diğer kanunlarda aylıklarını alamazlar, şeklinde hukum bulunmamaktadır)

YETİM KIZ COCUKLARI:
Vefat eden anne veya babasından yetim aylığı alma şartları; evli olmayacak, devlet memuru olmayacak.
Sigortalı, Bağ-Kur'lu calışmaları, Sigortalı, Bağ-Kur'lu olarak yaşlılık aylığı almaları halinde yetim aylıkları kesilmez.
Boşanmalarını muteakip boşandığı eşleri ile birlikte aynı evde yaşasalar, bu durumları tespit edilse dahi yetim aylıklarını alabilirler. (Cunku, bu konuda 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile yururlukte bulunan diğer kanunlarda aylıklarını alamazlar, şeklinde hukum bulunmamaktadır)
ANNE VE BABA OLARAK YETİM AYLIĞI ALANLAR:

Anne icin: Dul olma şartı, ayrıca Muhtac olma.(Asgari ucretin net tutarından az geliri olacak) şartı bulunmaktadır.
Baba icin; Muhtac olma şartı (Asgari ucretin net tutarından az geliri olacak), 65 yaşından kucuk olması halinde ayrıca malul olduğunu sağlık kurulu raporu ile belgelemek şartı.
NOT: İzah edildiği uzere, belirtilen şartları taşıdıkları surece eşler, cocuklar, anne ve babalar, aylıklarını alabilmektedirler, şartları taşımazlarsa aylıkları kesilmektedir.
2) YENİ KOŞULLAR DUL EŞ, YETİM KIZ COCUKLAR, YETİM AYLIĞI ALAN ANNELER
Yeni Koşullar:
5434 sayılı Kanuna tabi devlet memurlarının vefatları nedeniyle aylık alanların; dul eş, cocuklar, ana ve babanın aylıklarının kesilmesi şartları yukarıda izah edildiği uzeredir. Bu hususlarda bir değişiklik bulunmamaktadır.

Ancak, gunumuzde uygulanması devam eden 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda onemli bir husus dikkate alınarak yeni bir hukmun getirildiğini gormekteyiz. Bu hukum 5510 sayılı Kanunun 56. maddesinde yapılmıştır. Madde hukmu;
?Gelir ve aylık bağlanmayacak haller
MADDE 56- (Değişik birinci fıkra: 17/4/2008-5754/36 md.) Olen sigortalının hak sahiplerinden;
a) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten oldurduğu veya oldurmeye teşebbus ettiği veya bu Kanun gereğince surekli iş goremez hale veya malûl duruma getirdiği,
b) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suc işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yukumluluklerini onemli olcude yerine getirmemesi nedeniyle olume bağlı bir tasarrufla mirascılıktan cıkarıldıkları,
hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık odenmez. Odenmiş bulunan gelir ve aylıklar, 96 ncı madde hukumlerine gore geri alınır.
Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve cocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere odenmiş olan tutarlar, 96 ncı madde hukumlerine gore geri alınır.?
Ayrıca, Sosyal Guvenlik Kurumu tarafından duzenlenen, Fazla veya Yersiz Odemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yonetmelik ile Kurumdan boşandığı halde durumunu Sosyal Guvenlik Kurumuna bildirmeyip, boşandığı eşi ile birlikte yaşayanların tespiti durumunda, bu duruma sebebiyet verenler hakkında ayrıca Cumhuriyet Savcılığına suc duyurusunda bulunulacağı acıklanmıştır. (Yonetmelik, 27 Eylul 2008 tarihli, 27010 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)
Bu halde, Devlet memuru vefat eden eşinden dul aylığı alan bir kişi, evlenmesi nedeniyle kesilen dul aylığını yeniden alabilmek icin boşanması, ancak boşandığı eşiyle birlikte yaşadığının tespiti halinde yeniden bağlanan dul aylığını almamakla kalmıyor, bunun yanı sıra ayrıca Cumhuriyet Başsavcılığına da Sosyal Guvenlik Kurumunca suc duyurusunda bulunuluyor.
5510 sayılı Kanunun 56. maddesi neyi getiriyor?
Sırasıyla;
Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten oldurduğu veya oldurmeye teşebbus ettiği veya bu Kanun gereğince surekli iş goremez hale veya malûl duruma getirdiği, (Bu hukum 5434 sayılı Kanunun 77 nci maddesindeki hukumle paraleldir)
Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suc işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yukumluluklerini onemli olcude yerine getirmemesi nedeniyle olume bağlı bir tasarrufla mirascılıktan cıkarıldıkları, (Bu hukum 5434 sayılı Kanunun 77 nci maddesindeki hukumle paraleldir)
hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık odenmez. Odenmiş bulunan gelir ve aylıklar, 96 ncı madde hukumlerine gore geri alınır.
Bu hukumlerde bir değişiklik bulunmamaktadır. Değişiklik 56. maddenin son fıkrasına eklenmiş olan hukumle yapılmıştır. Hukum;
?Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve cocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere odenmiş olan tutarlar, 96 ncı madde hukumlerine gore geri alınır.?
Muvazaalı boşanmanın amacı nedir?
Muvazaalı boşanmanın amacı, sosyal guvenlik kanunlarında dul ve muhtaclık şartına bağlı aylık alma şartlarını hileli olarak taşımak olarak izah etmek mumkundur.
Yeni getirilen hukum, bu surette boşanmaların tespiti halinde aylıklarının kesilmesi, borc cıkarılması, faiziyle birlikte geri alınması ve suc duyurusunda bulunulmasını sağlamış bulunmaktadır.
Sosyal Guvenlik Kurumunca da, madde hukmunun aradığı anlamda işlem tesis edilmekte, muvazaalı boşananların tespiti halinde aylıklarını kesmekte, borc cıkarmakta ve suc duyurusunda bulunulduğunu gormekteyiz.
Konu hakkında genel değerlendirmemiz:
Toplumumuz milli değerleri ile birlikte ahlaki değerleri ustun bir toplumdur. Ancak son zamanlarda toplum icinde olumsuz bir durum yaratan ve rahatsızlık uyandıran, kendi aileleri icinde de gerektiğinde hoş karşılanmayan durum, eşinden boşanmalarına rağmen aynı evde birlikte yaşanması ortamıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunundan onceki sosyal guvenlik kanunlarında boşandığı eşiyle birlikte yaşayanlara odenen aylıkların ne olacağı konusunda bir hukum bulunmamakta iken, yeni sosyal guvenlik kanunu ile duzenlenmiş olan kanun hukmunun, hic olmazsa toplumun beklentilerini de karşılamış olduğunu duşunmekteyiz. Ayrıca, Devletten haksız yere para almak suretiyle gercekten muhtac yetimlerin hakkını yemek olarak da bakmamız doğru olacaktır.