Bir sınıfta 40 oğrenciden fazla oğrenci olamaz. Bazı il milli eğitim mudurlukleri Anayasa'nın 42. maddesinde yer alan "Kimse, eğitim ve oğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hukmunu hatırlatarak bir sınıfta 40'dan fazla oğrenci olabileceğini savunulmakta olup, bu goruş doğru değildir. Bir ilimizde sınıfında 40'dan fazla oğrenci olan oğretmenlerin verdikleri dilekcelere; "222 sayılı İlkoğretim ve Eğitim Kanununun 50. maddesindeki "Birleştirilmiş sınıflar da dahil olmak uzere bir oğretmene duşen oğrenci sayısı 40 dan fazla olamaz." hukmu "olmaz" gibi bir hukumden daha cok "imkanlar olcusunde ve olması gereken ideal sayı" olarak anlaşılmalıdır." şeklinde cevap verilmiştir.
Ayrıca 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Eğitim hakkı" başlıklı 7. maddesi 1. fıkrasındaki; "İlkoğretim gormek her Turk vatandaşının hakkıdır." hukmu ile Anayasamızın "Eğitim ve oğrenim hakkı ve odevi" başlıklı 42. maddesi 1. fıkrasındaki; "Kimse, eğitim ve oğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hukumleri hatırlatılarak bir sınıfta 40'dan fazla oğrenci olabileceği savunulmuştur.
BİR SINIFTA 40'DAN FAZLA OĞRENCİ NEDEN OLMAKTADIR?
Bu durumun nedenleri arasında; mucbir sebeplerin haricinde oğrenci kayıt alanlarının duzgun belirlenmemesi, okul yapımı icin gerekli iş ve işlemlerin yurutulmemesi ve iyi oğretmene oğrencimi yazdırayım davranışıyla hareket eden oğrenci velililerinin adres kaydırmaları bulunmaktadır.
Peki, Anayasanın"Kimse, eğitim ve oğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hukumlerine istinaden bir sınıfta 40'dan fazla oğrenci olabilir mi?
Konuyu mevzuatlar ışığında detaylıca incelersek;
Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Mudurluğu 21.10.2015 tarihli ve 10730773 sayılı yazılarıyla bir sınıfta olması gereken en az oğrenci sayısı ile en cok oğrenci sayısı hakkında acıklamalarda bulunmuştur.
Soz konusu yazıda;
SINIF MEVCUTLARININ OTUZ OLMASI ESASTIR
Milli Eğitim Bakanlığı Okul Oncesi Eğitim ve İlkoğretim Kurumları Yonetmeliğinin "Nakil" başlıklı 12. maddesinin 10. fıkrasında; "İlkoğretim kurumlarında sınıf mevcutları otuzun altında kalan okulların boş kontenjanları derslerin başladığı haftanın ilk iş gununde e-Okul sisteminde ilan edilir. Bu okullara kayıt alanı dışından oğrencisini nakil ettirmek isteyen velilerin başvuruları derslerin başladığı ilk hafta icerisinde e-Okul sistemi uzerinden alınır. İkinci haftanın ilk iş gunu yapılan nakil başvurularının boş kontenjandan fazla olması durumunda, nakil ile gelecek olanlar e-Okul sistemi uzerinden kura cekilerek belirlenir ve ardından bu kişilerin nakilleri yapılır." hukumleri bulunmaktadır.
BİR OĞRETMENE DUŞEN OĞRENCİ SAYISI 40 DAN FAZLA OLAMAZ
222 sayılı İlkoğretim ve Eğitim Kanununun 50. maddesinde ise "Birleştirilmiş sınıflar da dahil olmak uzere bir oğretmene duşen oğrenci sayısı 40 dan fazla olamaz." hukmune yer verilmiştir.

BİR ŞUBEDEKİ OĞRENCİ MEVCUDU 30'A TAMAMLANACAK AMA MASI, 40'I DA GECMEYECEK
Mevzuatları sıralandıktan sonra; "222 sayılı İlkoğretim ve Eğitim Kanununu ve Milli Eğitim Bakanlığı Okul Oncesi Eğitim ve İlkoğretim Kurumları Yonetmeliğinin birlikte değerlendirilmesinden de anlaşılacağı uzere; ilkoğretim kurumlarında bir şubedeki oğrenci mevcudunun 30'a tamamlanması, 40'ı da gecmeyecek şekilde oluşturulması gerekmektedir." tespitinde bulunulmuştur.
DEVLETİN HEDEFİ SINIF MEVCUTLARININ AŞAMALI OLARAK 30 OĞRENCİYE İNDİRMEKTİR
Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı İnşaat ve Emlak Grup Başkanlığı'nın 17.01.2012 tarihli, 338 sayılı ve 2012/05 nolu genelgesinde "2012 Yılı Temel Eğitim Yapım Programı Hazırlama Esasları"nın "A-Temel ilkeler" bolumunde "ilkoğretim kurumlarında sınıf mevcutlarının aşamalı olarak 30 oğrenciye indirmek." acıklamasına yer verilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı İlkoğretim Genel Mudurluğu'nun 07.09.2011 tarihli ve 10150 sayılı yazılarında "... Diğer taraftan Bakanlığımız Stratejik Planında ve 61. Hukumet Programında da yer aldığı gibi sınıflarda azami 30 oğrencinin eğitim gormesini sağlayacak şekilde derslik yapımı planlanmaktadır.
İlcelerimizdeki nufus yoğunluğunun farklı olması nedeniyle bazı okullarımıza oğrenci kayıtlarında duşuşler yaşanmakladır. Kayıt bolgesindeki oğrenci sayısı ve fiziki kapasitesi uygun okullarda tekli oğretim yapılması ve sınıf mevcutlarının 30 olması esastır." acıklamalarına gore sınıf/şube mevcutları belirlenecektir.
AMACI DIŞINDA KULLANILAN DERSLİKLER SINIF YAPILMAK ZORUNDADIR
Milli Eğitim Bakanlığı Bakanlığınız İnşaat ve Emlak Grup Başkanlığı'nın 06.03.2012 tarihli, 1842 sayılı ve 2012/14 nolu genelgesi ile amacı dışında kullanılan dersliklerin tespiti ve eğitimoğretime kazandırılması calışmaları cercevesinde ilkokul ve ortaokullarımızdaki tum fiziki imkanlar zorlanarak oluşturulacak sınıflardaki ve norm kadro fazlası sınıf oğretmenlerimizden azami derece faydalanmak icin, okul ve kurumlarda yonetim, eğitim ve oğretim hizmetlerinin gerekli ve yeterli personelce yurutulmesi, personel boyutunda atıl kapasite yaratılmaması, var olan atıl kapasitenin ihtiyac duyulan okul ve kurumlara yonlendirilmesi ve verimliliğe donuşturulmesi ve uygulama birliğinin sağlanması amacıyla sınıf/şube sayıları belirlenirken 30 sayısının ust sınır olarak belirlenmesi gerekmektedir.
OĞRENCİ ALINACAK KAYIT ALANLARI BELİRLENMESİ, DERSLİKLER YETERLİ DEĞİLSE YENİ OKULLARIN YAPILMASI İCİN GEREKLİ PLANLAMA YAPILMAK ZORUNDADIR
Yine; 222 Sayılı İlkoğretim ve Eğitim Kanununun 50. maddesinde yer alan bir oğretmene dusen oğrenci sayısının 40 oğrenciden fazla olamayacağı hukmunun yerine getirilebilmesi icin; 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Planlılık" başlıklı 14. maddesi 3. fıkrasındaki; "Eğitim kurumlarının yer, personel, bina, tesis ve ekleri, donatım, arac, gerec ve kapasiteleri ile ilgili standartlar onceden tespit edilir ve kurumların bu standartlara gore optimal buyuklukte kurulması ve verimli olarak işletilmesi sağlanır." hukumleri gereğince okulların fiziki kapasite ve ulaşım imkanlarını dikkate alarak oğrenci alınacak kayıt alanları belirlenmesi, derslikler yeterli değilse yeni okulların yapılması icin gerekli iş ve işlemlerin yapılması gerekmektedir.

Bu planlamalar yapılmaz ise 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Fırsat ve imkan eşitliği" başlıklı 8. maddesi 1. fıkrasındaki; "Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır." hukmu ile Anayasamızın Eşitlik İlkesi hukmu yerine getirilmemiş olacaktır.
GEREKLİ PLANLAMANIN YAPILMASI İCİN KOMİSYON KURULMAKTADIR
Bu planlamaların yapılması icin Milli Eğitim Bakanlığı Okul Oncesi Eğitim ve İlkoğretim Kurumları Yonetmeliğinin "Okul tespitinin planlanması" başlıklı 10. maddesindeki; "(1) Oğrencilerin, yerleştirilecekleri okulları belirlemek uzere mart ayında il/ilce milli eğitim mudurunun gorevlendireceği mudur yardımcısı veya şube mudurunun başkanlığında, eğitim bolgesindeki okulların ozelliklerine gore secilen en cok beş okul mudurunden oğrenci yerleştirme komisyonu oluşturulur. Kayıt alanı belirlenecek okulların mudurlerinin de goruşleri alınır. Gerek gorulmesi halinde goruşleri alınmak uzere ilgili yerleşim biriminin koy/mahalle muhtarları ile kamu kurum ve kuruluşlarının yetkilileri de toplantıya davet edilebilir.
(2) Komisyon, okulların fiziki kapasite ve ulaşım imkanlarını dikkate alarak oğrenci alınacak kayıt alanlarını belirler ve e-Okul sisteminin ilgili bolumune işler." amirhukumleri bulunmaktadır.
Bu amir hukumler Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Mudurluğu 25.09.2018 tarihli ve 17410001 sayılı yazılarıyla hatırlatılarak, "Oğrencinin yuksek yararı gozetilerek, okulların bulunduğu konum, oğrencileri okula guvenli ulaşımı, okulların sayısı ve fiziki kapasitesi, kayıt alanında bulunan oğrenci sayılar dikkate alınarak ilgili mevzuatında belirtilen şartları aşmamak kaydıyla planlama yapılmaktadır." ifadelerine yer verilerek sınıflardaki oğrenci sayılarının 40 oğrenciyi gecemeyeceği acık bir dille ifade edilmiştir.
Dolayısıyla 40 dan fazla oğrenci olan oğretmenlerin verdikleri dilekcelere; "222 sayılı İlkoğretim ve Eğitim Kanununun 50. maddesindeki "Birleştirilmiş sınıflar da dahil olmak uzere bir oğretmene duşen oğrenci sayısı 40 dan fazla olamaz." hukmu "olmaz" gibi bir hukumden daha cok "imkanlar olcusunde ve olması gereken ideal sayı" olarak anlaşılmalıdır." şeklinde cevap verilemez kaldı ki; Turkce bilen her insanın "40 dan fazla olamaz." hukmunun "kesinlikle olmaz" anlamına geldiğini anlaması zor olmayacaktır.
PLANLAMA YAPMAYAN YETKİLİ KİŞİLER, ANAYASANIN "KİMSE, EĞİTİM VE OĞRENİM HAKKINDAN YOKSUN BIRAKILAMAZ." HUKMUNE SIĞINAMAZ
Ayrıca 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Eğitim hakkı" başlıklı 7. maddesi 1. fıkrasındaki; "İlkoğretim gormek her Turk vatandaşının hakkıdır." hukmu ile Anayasamızın "Eğitim ve oğrenim hakkı ve odevi" başlıklı 42. maddesi 1. fıkrasındaki; "Kimse, eğitim ve oğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hukumleri hatırlatılarak bir sınıfta 40 dan fazla oğrenci olabileceği savunulamaz.

Cunku yukarıda sıraladığımız 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Planlılık" başlıklı 14. maddesi, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Fırsat ve imkan eşitliği" başlıklı 8. maddesi 1. fıkrasındaki; "Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır." hukmu, Anayasamızın Eşitlik İlkesi hukmu ile Milli Eğitim Bakanlığı Okul Oncesi Eğitim ve İlkoğretim Kurumları Yonetmeliğinin "Okul tespitinin planlanması" başlıklı 10. maddesindeki hukumler gereğince kurulan ilce kayıt alanı komisyonun ve diğer ilgili ve yetkili kişilerin Anayasanın "Kimse, eğitim ve oğrenim hakkından yoksun bırakılamaz." hukmune sığınmaları sorumluklarını ortadan kaldırmaz. Kısaca Mevzuat bir butun olup Mevzuatın bir maddesi ile yoneticiler sorumluluktan kurtulamazlar.
Dolayısıyla ilkoğretim okullarında aynı yerleşim yerinde bir okuldaki sınıf/şube oğrenci sayıları 40'ın uzerinde iken bir başka okuldaki sınıf/şube oğrenci sayıları ise cok duşuk seviyede olamaz.
PLANLAMA YAPMAYAN YETKİLİ KİŞİLERE, SORUŞTURMA ACILMASI GEREKMEKTEDİR
Bu hukumler gereğince 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Planlılık" başlıklı 14. maddesi, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun "Fırsat ve imkan eşitliği" başlıklı 8. maddesi 1. fıkrasındaki; "Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır." hukmu, Anayasamızın Eşitlik İlkesi hukmu ile Milli Eğitim Bakanlığı Okul Oncesi Eğitim Ve İlkoğretim Kurumları Yonetmeliğinin "Okul tespitinin planlanması" başlıklı 10. maddesindeki hukumler gereğince kurulan ilce kayıt alanı komisyonunun ve diğer ilgili ve yetkili kişilerin kamu kaynaklarını etkili ve verimli şekilde kullanmamasına ve eğitim verimliliğini duşurmesine yol acan yetkililer hakkında gerekli soruşturmaların acılması gerekmektedir.
Ahmet KANDEMİR