Gonca Kocabaþ / Milliyet.com.tr -Çocuklarýn, gençlerin yaþadýklarý sýnav stresi bazen yeteri kadar önemsenmemekle beraber birçok problemin yaþanmasýna neden olabiliyor. Eðitim sürecinin ve sýnavlarýn yarattýðý stres saðlýklý bir þekilde kontrol edilmesi gerekse de kimi zaman doðru yönetilemiyor. Lise ya da üniversite tercih dönemi sürecinde çocuklar ve ebeveynler yoðun bir stresle baþ etmeye çalýþýyor. Çocuðun hedefleri bu süreçte yok sayýlýyor, baský altýnda yanlýþ tercihler yapabiliyor. Strese yol açan bu durum hem öðrencileri hem de aileleri olumsuz yönde etkiliyor. Üniversite sýnavýna bu yýl giren ve ilk 5 binde yer alarak iyi bir baþarý yakalayan H.Ç. de bu anlamda büyük sýkýntý yaþadý ve iþin ucu pek de istenmeyen noktalara ulaþtý.



H.Ç. sýnava hazýrlýk döneminde sosyal hayatýný bir kenara býrakarak tamamen derslerine odaklandý. Ailenin sýnava hazýrlýk sürecinde baskýlarý giderek arttý ve sýnav gününe kadar bunlar devam etti. Anne ve baba ise mükemmeliyetçi bir yaklaþýmla baþarýsýzlýðý asla kabul etmediklerini her defasýnda büyük bir gururla ifade ediyordu.Uzman Psikolojik Danýþman Enes Çelik, H.Ç.’ye hedeflerini sorduðunda mühendis olmak istediðini belirtmesine raðmen ailesi týp eðitimi almasý yönünde baský kurmaya devam etti. Böylesi bir baský H.Ç.’nin isteklerinin göz ardý edilmesi, empati kurulmamasý ve anlaþýlamamasý yoðun bir þekilde kaygý yaþamasýna neden oldu. Bu kaygýlar o kadar aþýrý hale geldi ki H.Ç. fizyolojik problemler yaþamaya ve panik atak nöbetleri geçirmeye baþladý. Ancak aile, bu kaygý nöbetlerini görmezden gelerek sorunun daha da artmasýna neden oldu.

H.Ç. ile yapýlan problem çözme becerilerini geliþtirme çalýþmalarýnda yetersizlik duygusunun yoðun yaþandýðýný ve özgüveninin zedelendiðini gören Enes Çelik,"Yetersizlik hissi öylesine fazlaydý ki ailesinin onayý olmadan herhangi bir karar alamayacaðýný düþünüyordu. Yoðun kaygýnýn yarattýðý gerginlik saðlýklý düþünmesinin önünde engel oluþturuyordu. Gevþeme egzersizleriyle gerçekleþtirilen rahatlama çalýþmalarý hedefleri hakkýnda daha belirgin düþünmesini ve kendi hedeflerini fark etmesini kolaylaþtýrdý" bilgisini paylaþtý.

'FÝZYOLOJÝK OLARAK DA RAHATLAMAYA BAÞLADI'

Uzman desteði almayan ve kendini fark edemeyen bir gencin, geleceðini saðlýklý bir þekilde inþa edemeyeceðini vurgulayan Enes Çelik, seanslar süresince aileyi bilgilendirdi ve farkýndalýklarýný artýrmaya çalýþtý. Gelecek planýný, hedefleri ve yetenekleri doðrultusunda gerçekleþtirmenin önemine deðinilerek aile ile görüþmeler yaptýklarýný dile getiren Enes Çelik, "Tercih listesini kendi hedefleri doðrultusunda aile desteðiyle hazýrlayan H.Ç.'nin fizyolojik rahatsýzlýklarý hýzla azalmaya baþladý, özg üveni yüksek bir þekilde tercihini gerçekleþtirdi.Geçmiþte ve günümüzde çok fazla sayýda kendi hedeflerini ailelerinin hedeflerine kurban vermiþ çocuklar bulunuyor. Her gün iþe mutsuz giden insanlarý düþündüðünüzde, belki olmak istedikleri yerde deðiller ve kendi hedeflerini deðil baþkalarýnýn hedeflerini gerçekleþtiriyor olabilirler. Tercihi þansa býrakmayýn" dedi.

Alýntý MetniBASKI YERÝNE AÇIK ÝLETÝÞÝM YOLU

Stresli tercih dönemlerinde ebeveynlerin çocuklarýna baský kurmak yerine öncelikle çocuklarýnýn isteklerini ve hedeflerini doðru tanýmlamalarý gerektiðinin altýný çizen Enes Çelik, meslek seçiminin yapýldýðý bu kritik süreçte çocukla empati kurulmayýp hedefleri yok sayýlýrsa gelecek iþ yaþamýnýn mutlu bir temele oturtulmasýnýn mümkün olmayacaðýný dile getirdi.

Çelik, "Ebeveynlerin bu süreçte çocuklarýn geliþim dönemini göz ardý ettiðini sýk sýk görüyorum. Ergenlik dönemiyle mücadele eden bir ergenin duygusal beklentileri karþýlanmadan saðlýklý bir psikoloji ile hareket etmesi mümkün olamaz. Ergenlerin ailelerine verdiði mesaj iyi anlaþýlmalý. 'Artýk büyüdüm, soyut düþünebiliyorum. Çocuk deðilim. Benim de fikirlerim var. Bana saygý duymaný ve fikirlerimi önemsemeni istiyorum' mesajý doðru anlaþýlýrsa çatýþmalar en aza iner" deyip çocuklarýn kaygý yaþadýðý bu süreçlerde ailelerin çocuklarýna nasýl yaklaþmasý gerektiði ile ilgili þu bilgileri paylaþtý:

"Duygusal zorlanmalarýn anlaþýlmadýðý, empatiden yoksun bir dil kaygýnýn artmasýna neden olur. Sýnav ve tercih kaygýsýnýn geçici olduðu unutulmamalý. Baský, kaynayan bir tencerenin kapaðýný zorla kapatmaya çalýþmak gibidir. Kaygý yaþayan bir çocuða baský kurmak da farklý problemlerin yaþanmasýna neden olur. Çocuklarý doðru anlamak ve kaygýsýný fark etmek için açýk bir iletiþim kullanýlmalý. Anne babalar bu süreçlerde motive edici olmalý. Hatta bu motivasyon süreçleri maddi manevi ödüllerle desteklenmeli. Sýnav ve tercih süreçlerinde dinlenme ve sosyal etkinlikler göz ardý edilebiliyor."




'KAYGI ÖNEMSENMELÝ, GEREKÝRSE DESTEÐE BAÞVURUN'

Kaygý üzerine çalýþýlmadan önce kaygýnýn net bir þekilde tespit edilmesi gerektiðinin altýný çizen Enes Çelik, birçok teknik ve yöntemin kaygýnýn türüne ve bireye olan etkisine göre deðiþiklik gösterdiðine deðindi."Kaygý önemsenmeli ve uzman bir psikolojik danýþmandan destek alýnmalý" önerisinde bulunan Çelik, "Kaygýnýn aþýrý þiddetli olduðu ve kiþinin yaþam kalitesini düþürdüðü durumlarda psikolojik danýþma sürecine psikiyatrik destek de gerekebilir. Her psikolojik danýþmanýn kullandýðý yöntemin farklý olduðu unutulmamalý" ifadelerini kullandý.

"Biliþsel davranýþçý, duygusal odaklý terapi, kabul ve kararlýlýk terapisi gibi terapi teknikleri kullanýlmakta. Kaygý, panik atak vb. tepkiler göstermeye neden olabilir. Öncelikle kaygýyý tanýmladýktan sonra, gevþeme teknikleriyle kiþi rahatlatýlýr ve yaþam kalitesi artýrýlýr" diyen Çelik,"Gevþeme teknikleri içerisinde derin nefes egzersizleri ve kas gevþeme egzersizleri bulunur. Sýnav ve tercih kaygýsý yaþayanlarýn problem çözme becerileri geliþtirilirse kaygýyla baþ etmesi de kolaylaþýr. Tercih döneminde yoðun kaygý yaþayan bireyler olumlu imajinasyonlarla (zihinde canlandýrma) rahatlatýlabilirler" dedi.

'BAÞARISIZLIÐA TAHAMMÜL EDÝLEMÝYOR'

Çocuklarýn sýnava hazýrlýk sürecinde ve sýnav sonrasý tercih dönemlerinde ailelerin negatif yaklaþýmýnýn, çocuklar üzerinde olumsuz etkiler yaratabildiðine ve hatta çok þiddetli olursa travma oluþturabileceðine deðinen Enes Çelik, stres dolu geçen sýnava hazýrlýk süreçlerinde ailenin yaklaþýmýnýn olumsuz olmasýnýn, çocuðun öz güvenini kaybetmesine sebep olabileceði yönünde uyarýda bulundu. Duygusal olarak zedelenmiþ, özgüveni düþük çocuklarýn doðru hedefler belirleyebilmesinin mümkün olmayacaðýna dikkat çeken Çelik, “Çocukta düþük bir öz güven varsa anne babalar çocuklarýna olan yaklaþýmlarýný gözden geçirmeli. Eleþtirel ve baskýcý bir tutum yetersizlik hissini tetikler. Ebeveynler genelde baþarý odaklý olup baþarýsýzlýða tahammül gösterememekte. Baþarýya çok fazla odaklanmak çocuðun baþarýsýzlýk korkusu yaþamasýna neden olur. Bunun sonucunda çocuklar risk almaktan kaçýnan, yeni deneyimlere kapalý olan kiþiler haline gelebilir" diye konuþtu.

Alýntý Metni

POTANSÝYELÝNDEN FAZLASINI BEKLEMEK HATA

Uzman Psikolojik Danýþman Enes Çelik ailelere þu tavsiyelerde bulundu:

Destekleyici ve anlayýþlý olun: Çocuklarýnýzýn duygularýný ve düþüncelerini önemseyin, onlarý anlayýþla karþýlayýn ve onlara destek olduðunuzu her zaman hissettirin. Tercih dönemi kararsýzlýðýn ve stresin tavan yaptýðý bir dönem. Bu nedenle onlarýn yanýnda olduðunuzu hissetmeye ihtiyaçlarý var.

Olumlu ve cesaret verici olun: Olumlu bir dil kullanarak baþarýlarý ve emekleri için teþvik edici sözlerle onlarý cesaretlendirin.

Gerçekçi beklentileriniz olsun: Çocuklarýnýzýn potansiyelinden daha fazlasýný beklemeyin. Her çocuðun beklentileri ve yetenekleri farklýdýr.

Baskýdan kaçýnýn: Sýnav sonuçlarý elbette önemli. Ancak çocuðunuzun saðlýðý ve psikolojisi kadar önemli deðil. Özellikle tercih döneminde sizin deðil çocuðunuzun beklentilerinin önemli olduðunu unutmayýn.

Bilgi edinme ve rehberlik: Bilinmeyen bir alanda çocuða doðru rehber olmak pek mümkün olamaz. Uzmanlardan destek alarak her yýl deðiþen sýralama ve kontenjanlar hakkýnda doðru bilgilerin öðrenilmesi gerekir.



Enes Çelik'in çocuklara, gençlere tavsiyeleri ise þöyle:

Duygularýnýzý paylaþýn: Sýnav süreci oldukça zorlu ve stresliydi. Burada biriken stresin hayat kalitenizi düþürmemesi adýna kendinizi rahatça ifade ederek duygularýnýzý ebeveynlerinizle paylaþýn.

Kendinize güvenin: Tercih dönemine geldiðiniz bu süreçte 12 yýllýk eðitimi baþarýlarla tamamladýnýz. Kendinize olan güveninizi kendinize sürekli hatýrlatýn.

Hedefler belirleyin: Kendi hedeflerinizi belirleyin ve onlara ulaþmak için somut adýmlar atýn. Hedefleriniz sizi motive edecek ve sýnav kaygýnýzý azaltýr.

Sorumluluk alýn: Eðitim ve kariyer sürecini belirlediðiniz bu tercih sürecinde sorumluluk almaktan çekinmeyin. Kendi tercihlerinizde aktif rol almak seçtiðiniz alanda daha baþarýlý olmanýzý saðlar.

Stres yönetim teknikleri uygulayýn: Kaygý yaþadýðýnýz anlarda derin nefes alma, meditasyon, fiziksel aktivite gibi stres yönetimi ile ilgili tekniklerini uygulayarak sakinleþin ve zihninizi rahatlatýn.