Cocuklarda obeziteCocuklarda Obezite

Uzm. Dr. Sibel Spınu
Cocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı


Obezite hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ulkelerde erişkinleri olduğu kadar, giderek cocukları da etkileyen kronik bir hastalıktır. Obezitenin saptanmasında en gecerli yontem Beden Kitle İndeksinin (BKİ=vucut ağırlığının, boyun karesine bolunmesi) hesaplanmasıdır. Cocuklarda BKİ'nin %85'in uzerinde olması obezite olarak tanımlanmaktadır. Gunumuzde obezitenin gorulme sıklığı her yaş grubunda artmaktadır. Bunun nedeni modern yaşamın getirdiği beslenme alışkanlıklarında yağların ve karbonhidratların fazla miktarda tuketilmesi ve cocukların fiziksel aktiviteden uzaklaşarak televizyon ve bilgisayar oyunlarına yonelmeleridir.

Bir cocuğun fiziksel, bilişsel, duygusal olarak buyume ve gelişmesinde, yenen besinlerin icerdiği besin gruplarının ne olduğu ve miktarı onem taşımaktadır.

Obezite, enerji alımının enerji tuketiminden daha fazla olduğu durumlarda yağ dokusunun artmasıyla ortaya cıkar. Ulkemizde ozellikle şehir cocuklarında onemli bir sağlık sorunudur ve gorulme oranı yaklaşık olarak % 6-7 kadardır. İstanbul ilinde yapılan bir calışmada kilolu olma sıklığının kızlarda 12-13 yaşlarında %21, erkeklerde 11-12 yaşlarında %27 ile en yuksek duzeye cıktığı gorulmuştur. Son on yıla gore sanayi bolgelerindeki cocukluk donemi obezitesinin artışında ilerleme gorulmuştur.

Şişman yetişkinlerin onemli bir oranında şişmanlığın cocukluk hatta sut cocukluğu devresinden itibaren başladığı ileri surulmektedir. Ailenin obez olma durumu, sosyo-ekonomik durumu, ailenin eğitim seviyesi ve aile tipi cocukluk obezitesini artıran nedenlerdir. Ayrıca televizyon onunde gecen zaman da ve o an da yenen yiyeceklerde bu konuda obez olmayı etkiler. Kucuk cocuklarda duzenli yeme alışkanlığı aileler ve bakıcılar tarafından ustlenildiği icin cocuğun beslenmesinde onemli bir rol oynarlar. Cocukların yiyecek tercihleri, ailelerinin yeme davranışlarından ve yiyecek secim tercihleri ile şekillenir. Anne-babanın beslenme tarzı, oğun sayısı, gunluk aktivite şekli etkili olurken, okul cağı ve ergenlik donemde bireyin gununun buyuk bir kısmını gecirdiği eğitim merkezindeki kantin ve yemekhanelerde sunulan besinlerin icerikleri ile eğitim programları, onerilen fizik aktivitenin yeri obezitenin oluşmasında etkili olmaktadır.

İlkokul cağında ve ergenlik donemlerinde kızlar arasında erkeklere kıyasla daha yuksek oranda şişmanlık olgusuna rastlanmaktadır. Gunumuzde obezitenin, genetik yatkınlığı olan kişilerde cevresel faktorlerin etkisi ile ortaya cıktığı kabul edilmektedir. Şişmanların fazla yeme isteğinin ve beslenme biciminin aile cevresinden edinilen bir alışkanlık olduğu ileri surulmektedir.

Obezitede en onemli faktorlerden biri de hızlı ve fazla yeme davranışıdır. Bugun, toplumların beslenmesinde yağdan, şekerden, tuzdan zengin, posadan fakir bir diyetin yer aldığı gorulmekte, işlem gormemiş gıdaların tuketimi giderek azalmaktadır. Esas problemin, diyetin yağ ve karbonhidrat kısmındaki dengesizlikten kaynaklandığı ve beslenme bilgisi ile ilgili olduğu duşunulmektedir. Aşırı kilolu cocukların diyetlerinde fazla enerjiyi yağdan aldıkları belirtilmektedir. Modern yaşamın getirdiği beslenme alışkanlığında kalori ve yağ yoğunluğunun fazla oluşu (fast food tarzı beslenme) obezite sıklığının artışında bir risk faktorudur. Gunde uc ya da daha fazla beslenen ve oğunlerini duzenli tuketen kişilerde, gunde bir ya da iki kez duzensiz beslenen kişilerden daha az sıklıkta obeziteye rastlanmaktadır.

Bebeklik donemindeki beslenme şekli cocuğun ileri yıllardaki beslenme alışkanlığını belirler. Anne sutu ile beslenmenin obezite oluşumunu onleyici etkisi iyi bilinmektedir. Cocuk her ağladığında biberon ile sut vermek, muhallebi gibi kaloriden zengin besinlere erken başlamak ve bunları fazla miktarda vermek cocuklarda şişmanlığa yol acan yanlış uygulamalardır.

Hareketsiz yaşam bicimininde bir uzantısı obezitedir. Televizyon seyretmek ile vucut yağ dağılımı ve total vucut yağı arasında bir ilişki olduğu da saptanmıştır. Televizyon reklamları, kişinin tukettiği gıdanın nitelik ve niceliklerini etkilemekte, obeziteye yol acan kotu diyet alışkanlıklarına yol acmaktadır. Televizyon seyretme suresi boyunca kişilerin ana oğunlerine ilaveten ara oğun yaptıkları sıkca gorulmuştur. Televizyon seyretme suresi fazlalaştıkca kişinin oturma suresi artmakta, bu da Vucut Kitle İndeksi'nde (BKİ) artışa yol acmaktadır. Obezite sıklığı, 4 saatten daha fazla televizyon izleyen veya bilgisayar başında vakit geciren cocuklarda, 1 ya da 1 saatten daha az zaman gecirenlerle kıyaslandığında daha yuksek saptanmıştır.Yapılan calışmalar, televizyon izleyen cocukların hic reklÂm izlemeyenlerden daha fazla şekerli gıda tuketmeyi tercih ettiklerini gozlemiştir. Ayrıca, bu tarz reklÂmlara maruz kalma, cocuğun enerji yoğunluğu ve besin değeri az olan yiyecekleri tercihini artırmaktadır.

Bazı cocuklarda psikolojik sorunlara tepki olarak aşırı iştahsızlık gorulebileceği gibi, bazılarında bu tepki fazla yeme şeklinde ortaya cıkar. Anne baba ve cocuk arasındaki ilişkiler, ev ortamındaki problemler, arkadaş grupları tarafından kabul edilmeme, derslerdeki başarısızlıklar cocuğun ruhsal yapısını etkileyerek beslenme bozukluklarına neden olmaktadır.

Obez cocuklarda ozellikle ergenlik doneminde arkadaş edinememe, grup faaliyetlerine katılmama gibi ortaya cıkan psikolojik bozukluklar cocuğun obezite derecesini arttırmaktadır. Obez cocuklar buyudukce şişmanlık, diyabet, hipertansiyon, kalp damar hastalıkları gibi kronik hastalıklara neden olmaktadır. Bu yuzden onceden onlemimizi almak hayati onem taşır.

Cocukluk donemi obezitesi tedavisi zordur, hem fiziksel hem duygusal bir durumdur. Tedavi yaklaşımında oncelikle ailenin eğitilmesi onemlidir. Genellikle aileler bu durumu bir sorun olarak gormemektedir. Obez ailelerin sucluluk hissi, savunmacı bir tutum sergilemelerine neden olmaktadır. Tedavinin başarısı icin ailenin olaya katılması ve amacın ne olduğunu bilmesi gerekir. Tum dunyada obez cocukların tedavisinde model olarak multidisipliner bir yaklaşım kullanılmaktadır. Tedavi ekibi doktor, cocuk hemşiresi, diyetisyen, psikolog, fizyoterapist ve cocuğun annesinden oluşmalıdır.







[h=2]İstanbul Cocuk Doktorları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]