Anı yaşamak-mindfulnessGunumuz modern toplumu varoluşsal bir boşluğa duşmuş, hesapta yuzeye cıkmaya calışan ama cırpındıkca alabora olmuş/olacak bir gemiyi andırır vaziyete burunmuş gibi. Her gunumuz bir onceki gunun neredeyse tıpatıp aynısı, meşguliyetler hat safhaya ulaşmış, herkesin alelacele yetişmesi gereken yerler, yapması gereken ve sonu bitmek bilmeyen işlerinin olduğunu eğer anı fark edersek acı icerisinde gozlemleriz. Kırmızı ışıkta daha saniyeler dolmadan gaza basan, sırada beklememek adına araya adam sokan, ….vb. nice ornekleri sıralayabiliriz. Bunun yanı sıra bir anlık bir bekleyiş ya da soluk alma halinde bile zihnimiz ya donuşu olmayan gecmişin tecrubelerinden ziyade pişmanlıkları ve kırgınlıklarıyla ya da her şeyi kontrol altına alabilecekmişiz, oyle bir gucumuz varmış gibisinden geleceğin plan ve plancıklarıyla kontenjanlarını doldurarak sanırsın kendi kendini imha etmeye programlı bir yazılım halini almıştır. Yaşadığımız şimdiki anı duyumlarımızla fark ederek yaşamaya, ne vaktimiz ne mecalimiz kalmış, zihnimize zaman zaman yapmak istediğimiz şimdi ki ana dair rezervasyon talepleri zihnimizin gecmiş ve gelecekle ile olan doluluğu sebebiyle maalesef geri cevrilecek bir vaziyet halini almıştır. Donup kendimize “gunumuzun kac saatini/dakikasını/yuzde kacını icinde bulunduğum anı fark ederek geciriyorum?” sorusunu kendimize sormamız kanımca farkındalık acısından yeterli olacaktır. Durum hayliyle boyle iken aklımıza takılan senfoni orkestrasını aratmayacak şekilde herkesin ahenk icerisinde yaptıkları bu koşuşturmanın ne anlama geldiği ve yapılanların neye hizmet ettiği, bize ne kadar fayda sağladığı! Eğer cevabımız bu soru karşısında refleks olarak “mutlu ve huzurlu” olmak adına diye cevap verdiyse, toplumsal ve bireysel bazda sozde azalması gereken ama gittikce artan “huzursuzluk ve mutsuzluğun” neden, nicin ve nasıl ortaya cıktığını duşunmek gerekliliği doğmuştur. Ayağımızı gazdan cekmeyip, son vitese takıp yaşadığımız ama yaşarken farkına varmadan bedensel ve ruhsal guvenliğimizi tehlikeye atıp cıktığımız bu yaşam yolculuğunda hızımızı duşurup, emniyet kemerimizi takıp, ilerlerken değerli olabilecek hayatımızla ilgili nelerden vazgectiğimizi, gidişatımızın nereye doğru olduğunu ve ilerlerken hangi manzaralarla karşılaştığımızı ve benzeri sorulara cevap bulmaya her zamankinden daha fazla ihtiyacımızın olduğu bir gercektir. İşte tam da bu noktada son yıllarda onemi daha da artan “Bilincli Farkındalık” ya da diğer adıyla “Mindfulness” psikoloji literaturunde son zamanlarda adını sıkca duyduğumuz ve bu hayat yolculuğumuzda durup nefes alabilmemizi, sağlayabilecek metotlardan bir tanesidir. Yurume meditasyonu, yoga, oturma meditasyonu, reiki ve islam inancında da bazı dini gereklilikleri (namaz, abdest, inzivaya cekilme ve itikaf gibi) yerine getirirken yapmamız gereken bilincli farkındalık/Mindfulness yaşantımızla ilgili sıkca karşılaştığımız varoluşsal zorlukların yanı sıra kronik depresyon gibi ciddi psikolojik problemlere de cozumu kolaylaştırabilecek temel bir psikolojik surectir (Siegel, Germer ve Olendzki, 2008). Bilincli farkındalık, şuanın daha iyi farkında olmamızı sağlayıp duşunce, duygu ve hislerimizi, onlara alelacele tepki vermek yerine gozlemlemeyi ve hissetmeyi amaclamaktadır (Fulwiler ve de Torrijos, 2011). Budist geleneğine gore “Bilincli Farkındalık”, icinde bulunduğumuz an’a kendi irademizle odaklanma becerisidir (Bishop ve diğerleri, 2004). Bilincli farkındalık durumunda olan bireyler huzurlu, mutlu ve cevrede olan bitene karşı uyanık olup, icindeki duyguları ve zihinlerinden gecirdiklerini ve bunları nasıl tanımlayacağını ve değerlendireceğini bilirler (Kabat-Zinn ve Hanh, 2009). Bilincli farkındalığın en yaygın tanımı dikkatli olmak ve şimdiki anda yaşanan olayların farkında olmamızdır (Brown ve Ryan, 2003).
Bilincli Farkındalık ile ilgili batı’daki psikoterapi uygulaması olarak ilk kez 1979 yılında Dr. John Kabat-Zinn tarafından geliştirilmiştir. Bu uygulamada, kronik ağrı hastalarında gunluk hayatlarında yaşadığı semptomların ve kronik hastalık kaynaklı stresin azaltılmasına yonelik pratiklere yer verilmiştir (Kınay, 2013). Siew ve Khong (2011)’e gore genellikle psikoloji, insanlara negatif duygularla nasıl baş edilebileceğini ve onlardan nasıl kacınabileceklerini oğretirken; bilincli farkındalık odaklı yaklaşım negatif duygulardan kacınmak yerine, butun duygulara derin bir saygı geliştirmeyi ve butun duygulara, olumlu ya da olumsuz olmasına bakılmaksızın buyuk bir hoşgoru ile yaklaşılmasına yardımcı olmayı amaclar (akt. Kınay, 2013). Daha once yapılan araştırmalar incelendiğinde bilincli farkındalık yargısız olma, an’a odaklanma, mesafe koyma, serbest bırakma ve kabullenme olmak uzere beş adet beceriden oluşmaktadır.
Yargısız olma; kişinin kendisi ve cevresiyle ilgili olup bitenleri yaftalamadan, eleştirmeden ve yargılamalarda bulunmadan yaklaşmasıdır.
An’a odaklanma; birey gecmişin geri gelmeyeceğinin ve mudahale edilemeyip, değiştirilemeyeceğinin farkındadır. Gelecek ise henuz yaşanmadığı icin nelere gebe olduğu belirsizdir. Bu sebeple bireyin icinde bulunduğu an değerlidir.
Mesafe koyma; birey yaşadığı, deneyimlediği duygu ve duşuncelerini oznel olmayıp objektif bir gozle bakabilme becerisi kazanır, bireyler o anki duşuncenin kendisinin butununu oluşturmayıp ama sadece bir parcası olarak duşuncenin var olduğunu kavrar.
Serbest bırakma; birey zihnin urettiği başta kaygı ve korku gibi olumsuz duygular yoluyla otomatik duşunce oruntuleri oluşturur ve bu olumsuz otomatik duşunceler bir sure sonra bireyi hakimiyeti altına alıp, hayatını zorlaştırır. kişi bu olumsuz duygu ve duşuncelere tepkisel yaklaşmak yerine bunları curutecek şekilde cevap verir.
Kabullenmede; birey onu rahatsız eden duygu ve duşuncelerden kacmak yerine bu deneyimlere yaklaşır ve yuzleşme yoluna girer (Kara, 2016)
Kısacası anı yaşamak demek gunumuzu gun etmek, eğlenmeye odaklanmak değil, icinde bulunduğumuz anın değerini hissederek, duşunerek yaşamaktır. 1996’ da yaşama gozlerini kapatan unlu iş adamı Vehbi Koc’un bir soyleyişi de “Hayatım boyunca surekli calıştım ama; hic hayatımı yaşamadım.” deyişi, ya da belli bir yaştan sonra “hayatımdan hicbir şey anlamadım nasıl gecti bilmiyorum” diyen buyuklerimizin ağzından cıkan sozler anı yaşamanın ne kadar kıymetli olduğuna en guzel ornektir.
Anı yaşamaya dair guzel bir hikaye ile kapatacak olursak
“Simyacıda anlatılan hikÂyelerden birinde, genc bir adam yaşlı kralın sarayına gider. Kral gencin eline, icinde sıvı yağ bulunan bir kaşık verir ve bu yağı dokmeden sarayını dolaşmasını ister. Genc, yağı dokmeden sarayı dolaşıp gelir. Kral gence; “Salondaki acem halılarımı gordun mu?” diye sorar. Genc gormediğini soyler. Kral, bahcesini gorup gormediğini sorar. Genc gormediğini soyler. Kral, değerli kutuphanesini gorup gormediğini sorar. Genc yine gormediğini soyler. Bunun uzerine kral, gencin sarayı ikinci kez dolaşmasını, ancak butun bunlara bakmasını soyler. Genc, sarayı dolaşıp gelir. Her şeyi gormuştur ancak kaşıktaki yağı da dokulmuştur. Kral gence “Yaşamın gizi, kaşıktaki birkac damla yağı dokmeden dunyaya bakabilmektir şeklinde oğut verir (Nurnet.org).
Kaynakca
Bishop, S. R., Lau, M., Shapiro, S., Carlson, L., Anderson, N. D., Carmody, J., . . . Velting, D. (2004). Mindfulness: A proposed operational definition. Clinical psychology: Science and practice, 11(3), 230-241.
Brown, K. W. ve Ryan, R. M. (2003). The Benefits of Being Present: Mindfulness and Its Role in Psychological Well-Being. Journal of Personality and Social Psychology, 84.4 822-848.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness Based Interventions in Context: Past, Present and Future. Clinical Psychology Science Practice, 10, 144-156.
Kara, E. 2016, Universite Oğrencilerinin Depresyon Duzeylerinin Bağlanma Stilleri ve Bilincli Farkındalık İle İlişkisi: Oz Kontrolun Aracılık Rolu, Basılmamış Yuksek Lisans Tezi, Eskişehir.
Kınay, F. 2013, Beş Boyutlu Bilincli Farkındalık Olceği’ni Turkce’ye Uyarlama, Gecerlik ve Guvenirlik Calışması, İstanbul Bilim Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Psikoloji Anabilim Dalı Psikoloji Yuksek Lisans Tezi, İstanbul.
Siegel, R. D., Germer, C. K. Ve Olendzki, A. (2008). Mindfulness: What Is It? Where Does It Come From? Clinical Handbook of Mindfulness, New York: Springer.


[h=2]Diyarbakır Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]