Giriş​
Linux bircok programcı tarafından karmaşık işlemler butunu olarak gorulur. Cunku bu sistem komutlarla işler. Calıştırabilmek icin komutlara hakim olmanız gerekir. Ancak Linux işletim sistemi icin komular konusunda endişelenmenize gerek yoktur.

Linux, acık kaynak kodlu olan unix işletim sistemleri icinde bulunan bir sistemdir. Bu sistem 1991 yılında internet dunyasında yerini almıştır. İcinde Fedora, Ubuntu, debina gibi bazı sistemleri barındırır. Programcılar Linux uzerinde kişiselleştirilmiş duzenlemeleri kolayca yapabilir.

Linux konusunda kendinizi geliştirmek istiyorsanız bazı komutlara hakim olmalısınız. Komutların kullanımı ve anlamları konusunda sizlere geniş bir rehber hazırladık. Gelin onemli Linux komutlarını birlikte inceleyelim.
​

en cok kullanılan Linux komutları​





Linux komutlarını kullanabilmek icin oncelikle komut satırını acmanız gerekiyor. Tercih ettiğiniz araca gore bu kullanım farklı olabilir. Ancak bircok sistemde komut satırı araclar bolumunde yer alıyor. Gelin en temel ve en cok kullanılan Linux komutları neler miş gorelim ve kullanımlarına kısaca değinelim.​

sudo komutu​Bu komut sayesinde yonetici ya da kok izinleri gerektiren bolumlere giriş yapabilirsiniz. Uzmanlar bu komutu gunluk kullanımda tercih etmemenizi onermektedir. Yanlış bir kullanım hatalar ortaya cıkabilir.

df komutu​Linux sistemi uzerinde disk alanını ne kadar kullandığınız KB ve yuzdesel olarak gorebilirsiniz. Ayrıca df-m yazarsanız bu komutla kullanım detaylarını megabayt cinsinden gorebilirsiniz.

du komutu​Bu komut sayesinde bir dosya ya da dizinin kapladığı alanı gorebilirsiniz. Bu kullanım icin du (disk kullanımı) komutunu yazmalısınız. Disk kullanımına yonelik ozet normal boyut formatlı değil de disk blok numalarını gosterir. Komut satırına –h eklemesi yaparsanız alacağınız ozeti Bayt, kilobayt ya da megabayt şeklinde gorebilirsiniz.

head komutu​Bir metin dosyasının ilk satırını gormek icin bu komutu kullanabilirsiniz. Burada sizlere varsayılan ayarlar ilk 10 satır gosterilir. Bu sayıyı sizler değiştirebilirsiniz.

tail komutu​Tail komutu bir metin dosyasının son on satırını gormenize yardımcı olur.

diff komutu​Bu komut iki dosya arasındaki icerikleri satır bazında karşılaştırma fırsatı verir. Dosyanın analizi sonrasında uyumlu olmayan satırları gorebilirsiniz. Programda değişiklik yapmak icin bu komutu kullanabilirsiniz. Tum kaynak kodunu tekrar yazmak yerine bu komutu kullanmanız zamandan ve emekten tasarruf sağlar. Komut satırına diff dosya1.ext dosya2.ext yazarsanız bir karşılaştırma yapabilirsiniz.

tar komutu​Birden fazla dosyayı tarball uzerinde arşivleyebilmenizi sağlar. Tarball sizlere ZIP formatı gibi sıkıştırma işlevi sağlayan bir ozelliktir. Bu komuta ait arşive yeni dosyalar ekleyebilmek, arşiv iceriğini gormek, arşivden icerik almak gibi fonksiyonlara sahiptir.

pwd komutu​Bu komut hangi dizinde olduğunu gosterir. Yani tam bir konum alabilirsiniz. Konum home/kullaniciadi. şeklinde gorulecektir.

CD komutu​CD komutu Linux dosya sistemi uzerinde gezinmenizi sağlayacaktır. Yer aldığınız dizinde tam konum ya da dizin adı girmelisiniz. Bu dizinde buyuk kucuk harf duyarlılığı vardır. Bu yuzden dizin ismini doğru girmelisiniz. Ornek vermek gerekirse /home/kullaniciadi/Dosyalar dizininde alt dizin olarak bulunan gorseller dizinine gitmek icin CD gorseller komutunu girmelisiniz. Hızlı kısayol değişimi yapmak isteyenler;

Ust dizin icin . Ana klasor icin CD Bir onceki dizin icin CD- komutlarını kullanabilir. ıs komutu​Bu komut sayesinde dizinlerin iceriğini inceleyebilirsiniz. Komut satırına bu komutu yazdığınızda mevcut dizindeki icerik ekrana gelir. Başka bir dizinin konumunu girerek istediğiniz dizinin iceriğini gorebilirsiniz.

Diyelim ki videolar dizini icin ls /home/kullaniciadi/videolar komutunu girebilirsiniz. Is komutunda bazı kullanım kolaylıklarından bahsedelim;

Alt dizinlerdeki tum dosyaları listelemek icin ıs- r Gizli dosyaları incelemek icin ıs-a Dizinler, boyut, sahip gibi detaylı bilgiler icin ıs-al komutunu girebilirsiniz. CAT komutu​En sık kullanılan komutlar arasındadır. Standart cıktı uzerinde bir dosyanın iceriğini gorebilirsiniz. Komutu calıştırmak icin sırasıyla CAT komutu dosya adı ve uzantı girilmelidir. Bir ornek vermek gerekirse CAT yenigorsel.txt komutunu gosterebiliriz.

cp komutu​Bu komut sayesinde mevcut dizinde yer alan dosyaları kolayca kopyalayabilirsiniz. Bir ornek vermek gerekirse cp son.jpg/home/kullaniciadi/songorseller komutu ile son. JPG dosyasına ait songorseller dizininde bir kopya acabilirsiniz.

mv komutu​Bu komutla ana kullanım dosyalarını taşıyabilir ya da dosyalara yeniden isim verebilirsiniz. Bu dosyanın kullanımı icin mv komutu sonrasında dosya adı ve hedef dizini girmeniz yeterli olacaktır. Kullanım olarak mv yeniklasor.txt/home/kullaniciadi/songorseller şeklinde olabilir.

mkdir komutu​Bu komut yeni dizin oluşturmanızı sağlar. Bu komutu mkdir dosya dosya adlı yeni bir dizini oluşturabilirsiniz.

rmdir komutu​Bir dizin silmek adına rmdir komutu size yardımcı olacaktır. Bu komut uzerinden sadece boş dizinleri silebileceğinizi de hatırlatalım.

rm komutu​Bu komut sayesinde dizinler icindeki tum ogelerle beraber silinebilir. Ayrıca rm-r komutunu kullanarak sadece dizini de silebilirsiniz. Bu komut onemli bir komuttur. Her detayı sildiği icin geri donuşu olmayacaktır. Bu yuzden dikkatli kullanılması gereken bir komuttur.

touch komutu​Bu komut sayesinde komut satırını kullanarak yeni boş dosyalar oluşturabilirsiniz. Mesela songorseller dizininde gorselim adlı bir HTML dosyası oluşturmak istediniz. Bu durumda touch home/kullaniciadi/songorseller/gorselim.html komutunu girmeniz yeterli olacaktır.

locate komutu ​Windows işletim sistemindeki Search komutu gibi duşunulebilir. Bu komut bir dosyayı bulmak adına kullanılır. Bu komutta dosyanın buyuk ve kucuk harf duyarlılığı yoktur. Bu komutta i seceneğini kullanarak dosya adını hatırlamadan da aramalar gercekleştirebilirsiniz.

(*) işaretini kullanarak ikiden daha fazla kelime barındıran dosyaları arayabilirsiniz. Ornek verecek olursak locate –i ev*resim komutunu yazarsanız ev ile resim kelimelerinin yer aldığı tum komutlar karşınıza gelecektir. Ustelik bu aramada buyuk ve kucuk harf fark etmeyecek.

find komutu​Bu komut dosya arama konusunda sizlere buyuk kolaylıklar sağlar. locate komutunda farkı ise komutu belirli bir dizinde yer alan dosyaları bulmak icin kullanabilmenizdir. Bir arama orneği verelim; home/- name resim.txt komutunu kullanarak resim.txt adlı dosyayı ana dizin ve alt dizinlerde arayabilirsiniz.

grep komutu​Bu komut belirli bir dosyada metin arama konusunda sizlere yardımcı olur. Mesela grep okul dersnotlari.txt komutuyla dersnotlari dosyası icindeki tum okul kelimelerini arayabilirsiniz. Bu kelimeyi barındıran tum bolumleri gorebilirsiniz.

chmod komutu​Bu komut en onemli Linux komutları arasındadır. Bu komut ile dosya ve dizinlere ait okuma, yazma ve calıştırma izinlerini değiştirebilirsiniz. Bu son derece karmaşık bir komuttur.

chown komutu​Linux uzerinde her dosya sahiplidir. Bu komut sayesinde dosyanın sahibini değiştirebilirsiniz. Yani sahipliği başka bir kullanıcıya transfer edebilirsiniz. Mesela chown Linux1 resim. Ext Linux2 resim. Ext komutuyla resim. Ext dosyası artık Linux1 değil de Linux2 isimli kullanıcı tarafından sahiplenilir.

jobs komutu​Bu komut sayesinde tum işleri mevcut durumlarıyla listeleyebilirsiniz.

kill komutu​Linux işletim sistemi uzerinde bir program yanıt vermiyorsa programı elle sonlandırmak icin kill komutunu kullanabilirsiniz. Bu komut girildiği anda yanıt vermeyen uygulamaya bir sinyal gider ve uygulamanın sonlanması icin bir talimat oluşur. Burada yer alan 46 sinyal icinden en cok kullanılan sinyaller şoyledir;

sigterm 15 sinyali bir programın calışmayı duraklatmasını istedikten sonra durumu kaydetmesi icin zaman tanır. Bir sinyal belirlemediğinizde kill komutu sigterm 15 sinyalini kullanır. sigterm 9 sinyali ise programı anlık olarak zorla sonlandırır. Bu durumda bir kaydetme işlemi yapılamaz. Bu komutu kullanabilmek icin sinyaller ve sonlandıracağınız programın işlem kimlik numarası hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Sonlandıracağınız programın işlem kimlik numarasını bilmiyorsanız ps ux komutunu calıştırabilirsiniz. Sonrasında kill sinyal seceneği pıd komutunu girebilirsiniz.

ping komutu​Bu komut sayesinde bir sunucuya olan bağlantınızı kontrol edebilirsiniz. Mesela ping hostragons.com komutunu girerek hostragons sitesine bağlanıp bağlanmadığınız hakkında bilgi alabilir ve yanıt suresini gorebilirsiniz.

wget komutu​wget komutunu kullanarak internet uzerinden bir dosya indirebilirsiniz. Bunun icin wget indirilecek dosya bağlantısı girerek işlem yapabilirsiniz.

uname komutu​Linux sisteminiz icin makine ismi, işletim sistemi ve cekirdek gibi temel bilgileri alabileceğiniz bir komuttur.

top komutu​Bu komut Windows işletim sistemi uzerindeki gorev yoneticisinin Linux işletim sistemindeki karşılığıdır. Calışan mevcut programların listesini gormenizi sağlar. Ayrıca programların CPU kullanım oranlarını da gorebilirsiniz. Sistem kaynak kullanımını izlemek isteyenler icin cok işlevsel bir komuttur. Fazla sistem kaynağı kullanan programları kolayca sonlandırabilirsiniz.

history komutu​Bu komut Linux uzerinde daha once kullandığınız tum komutları gorme şansı verir. Cunku Linux uzerinde her gun yuzlerce komut calıştıracağınızdan eminiz. Belirli aralıklarla gecmişe yonelik komut kontrolu yapabilirsiniz.

man komutu​Bu rehberimizde ne kadar size gostersek de her gun kullanmanıza karşın bazı komutları işlevini unutabilirsiniz. Linux komut listesinde cok ozel bir komut olan man komutu ile Linux komutlarından istediğinizin işlevini oğrenebilirsiniz. Orneğin man history olarak komut satırına girdiğinizde history komutunun kullanım talimatı ekrana gelecektir.

echo komutu​Bu komut sayesinde bir dosyaya kolayca veri taşıyabilirsiniz. Mesela “hostragon en iyi sunucu firmasıdır” ifadesini sunucular.txt dosyasına eklemek isteyelim. Bunun icin echo hostragon en iyi sunucu firmasıdır >> sunucular.txt komutunu yazmanız yeterlidir.

ZIP ve unzip komutları​Elinizde olan dosyaları bir ZIP dosyasına sıkıştırmanız ZIP komutu sayesindedir. Sıkıştırılmış bir ZIP dosyasından cıkarma işlemi icin de unzip komutunu kullanabilirsiniz.

hostname komutu​Bu komut sizlere host ya da ağın adını oğrenme şansı verir. Komut sonuna hostname –ı eklemesi yaparsanız ağınızın IP adresini gorebilirsiniz.

useradd ve userdel komutları​Linux cok kullanıcılı bir sistemdir. Bu yuzden aynı anda cok sayıda kişi sistemde eş zamanlı etkileşim gercekleştirebilir. Bu durumda yeni bir kullanıcı eklemek istiyorsanız useradd komutunu kullanabilirsiniz. Bu işlem sırasında passwd komutuyla kullanıcıya şifre verebilirsiniz. Mesela hostragon1 isimli bir kullanıcı tanımlayalım. Bunun icin useradd hostragon1 komutu yeterlidir. Bu kullanıcıya şifre eklemek icin de passwd 987654321 komutu yeterli olacaktır.

Sistemde yer alan bir kullanıcıyı silmek icin de userdell komutunu kullanabilirsiniz. Bunun icin de userdel kullaniciadi şeklinde komut girmeniz kullanıcının silinmesini sağlayacaktır.


son deyiş​
Linux komutlarını kullanarak kullanıcılara it gorevleri cok pratik bir şekilde gercekleştirebilirsiniz. Bazen basit bir Linux komutunu hatırlamakta zorluk cekebilirsiniz. Ancak biraz Linux işletim sistemi uzerinde vakit gecirirseniz bu komutları oğrenebilirsiniz. Linux komutları arasından en işinize yarayacak olanları sizlere verdik. Detaylı bilgi almak isterseniz bize ulaşabilirsiniz.
​
kaynak: Linux Komutları Rehberi | Hostragons​