DİSK ve KESK’in Taksim’in 1 Mayıs gosterilerine kapatılmasına karşı yuruttuğu hukuk mucadelesi sonucunda mahkum olan AKP hukumeti, Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs’ın kutlanmasını sağlamak zorunda

1 Mayıs yaklaşırken alan tartışmaları da başladı. DİSK, KESK, TTB ve TMMOB 1 Mayıs’ta Taksim’de olacaklarını ilan etti. Hukumet hala keyfi bir şekilde Taksim’i emekcilere kapatmaya calışsa da, 1 Mayıs alanı tartışması artık hukuk tarihine de gecen bir kararla bitirilmiş durumda.

DİSK ve KESK’in 2008’de başlattığı hukuk mucadelesi sonucunda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Aralık 2012’de verdiği kararla AKP’yi mahkum etmiş, Taksim’in 1 Mayıs alanı olduğunu tescillemiş ve hukumeti Taksim’i 1 Mayıs mitingine hazırlamak zorunda bıraktı.

AİHM yaptığı incelemede;

Toplantı ve Gosteri Yapma Hakkının, gosterinin yapılacağı yeri belirlemeyi de kapsadığına, DİSK’in uyelerini anmak icin Taksim Meydanı’nı kullanmak istemesinin hakkı ve uyelerine karşı gorevi olduğuna, Bu gosterilerden gunluk yaşam etkilense bile Hukumetin, barışcıl hakkın gercekleştirilmesi konusunda hoşgorulu olması gerektiğine, Hukumetin hakkın kullanımını engellemek icin ileri surduğu, “DİSK binasından taş atıldığı, gostericiler arasında yasadışı orgut uyelerinin bulunduğu” gerekcelerinin kanıtlanamadığına, Şişli Etfal Hastanesine atılan gaz bombasının hicbir haklı gerekcesinin olmayacağına, Tum bunların İfade ve Toplantı Ozgurluğunu ihlal ettiğine karar vermişti. Taksim Meydanı’nın 1 Mayıs alanı olduğunun AİHM’ce tescillenmesiyle ilk defa bir meydan, ulusalustu hukuk alanında bir hakkın temel unsuru olarak kabul edildi. Bu kararla Taksim Meydanı, 1 Mayıs kutlamalarının İstanbul’daki adresi olarak tescillendi ve ilk kez bir meydan, Taksim Meydanı, Avrupa İnsan Hakları Sisteminde bir ozne olarak yer aldı. AİHM kararıyla doğan uygulanma zorunluluğu ile birlikte, Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs’ın kutlanmasını sağlamak Hukumetin gorevi haline geldi.


Dava surecini takip eden avukatlardan Av. Arzu Becerik’in AİHM kararı uzerine yazdığı ve Taksim’i 1 Mayıs gosterileri “Taksim’in 1 Mayıs alanı olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nce tescillendi” başlıklı yazısı:

Yıllarca Taksim Meydanı’nın 1 Mayıs miting, kutlama ve anmalarına getirilen engellemeler ve yasaklamalar nedeni ile Hukumet Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararı ile mahkum oldu.

2008 yılının 1 Mayıs’ında, mitinge katılmak uzere İstanbul ve ulkenin ceşitli yerlerinden gelen katılımcılar DİSK’in onunde toplandıkları sırada yollarının cok buyuk bir polis barikatı ile kesilmesi, uzerlerine tazyikli su sıkılması, gaz bombası atılması, binanın icine de gaz bombası atılmasıyla kitlelerin Şişli bolgesinden cıkışı engellenmiş, Taksim Meydanı cok yonden abluka altına alınmış, Taksim’e ulaşımı sağlayan toplu ulaşım aracları, metro,otobus,vapur seferleri durdurulmuş, emekcilerin Taksim’e girişine izin verilmemişti.

Hukumet yetkilileri; 1 Mayıs’ın Taksim Meydanı’nda kutlanmasının İstanbul icin buyuk bir risk oluşturduğu, burada yapılacak miting sırasında yasadışı orgutler tarafından olay cıkarılacağı şeklinde istihbarat aldıkları, Taksim’de kutlama ve anma yapmak isteyen ve kitleleri Taksim Meydanı’nda buluşmaya cağıran DİSK ve KESK Yoneticilerinin suc işlediği konusunda acıklamalarda bulunmuş hatta “ayakların baş olduğu” ifadeleri bile kullanılmıştı. Tum bu yaşananlar uzerine DİSK ve KESK, 1 Mayıs kutlama haklarının şehrin ozellik gosteren ve toplumun hafızasında yeri olan bolgelerinde miting yapma haklarının engellenmesi, miting icin cağrıda bulundukları kitlelere saldırıda bulunulması, sendikal haklarının ve gorevlerinin engellenmesi, Toplu İfade ve Gosteri Haklarının ihlal edildiği gerekcesi ile AİHM’e başvuruda bulunmuşlardı.

AİHM bugun verdiği karar ile Hukumetin Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs kutlaması engellemesinin Toplantı ve İfade Ozgurluğunun ihlal edildiği, Hukumetin kısıtlama icin kullandığı gerekcelerin gerekli ve kanıtlanabilir olmadığı, Toplantı Yapma Ozgurluğunun toplantının istenilen yerde yapılmasını da kapsadığı, soyut ve kanıtlanamayan bahanelerle emekcilere kapatılmak istenen ve kapatılan Taksim alanının kutlama alanı olduğunu tescil etmiş oldu.

AİHM yaptığı incelemede, Toplantı ve Gosteri Yapma Hakkının, gosterinin yapılacağı yeri belirlemeyi de kapsadığını, DİSK’in uyelerini anmak icin Taksim Meydanı’nı kullanmak istemesinin hakkı ve uyelerine karşı gorevi olduğunu; bu gosterilerden gunluk yaşam etkilense bile Hukumetin, barışcıl hakkın gercekleştirilmesi konusunda hoşgorulu olması gerektiğini, hukumetin hakkın kullanımını engellemek icin ileri surduğu, “DİSK binasından taş atıldığı, gostericiler arasında yasadışı orgut uyelerinin bulunduğu gerekcelerin kanıtlanamadığına, Şişli Etfal Hastanesine atılan gaz bombasının hicbir haklı gerekcesinin olmayacağına, tum bunların İfade ve Toplantı Ozgurluğunu ihlal ettiğine karar verdi.

Taksim Meydanı’nın 1 Mayıs Alanı Olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nce tescillendi. İlk defa bir meydan, ulusalustu hukuk alanında bir hakkın temel unsuru olarak kabul edildi. Bu kararla Taksim Meydanı, 1 Mayıs kutlamalarının İstanbul’daki adresi olarak tescillenmiş, ilk kez bir meydan, Taksim Meydanı. Avrupa İnsan Hakları Sisteminde bir ozne olarak yer almıştır. Uzerinde bu kadar tartışmalar yapılan, uğruna bedeller odenen, sendikaların tarihinde, yaşayanların anılarında ve turkulerde bile emekcilerle anılan Taksim Meydanı boylece, unune yakışır bir şekilde “Emekcilerin 1 Mayıs Meydanı” olarak uluslararası hukuk tarihine gecmiştir. (1)

İHAM bu kararda “Orgutlenme Ozgurluğu” acısından da oldukca kapsamlı ve net tespitler yapmıştır. Sendikaların, sendika olmalarından kaynaklanan toplanma ozgurluğu ve 1 Mayıs kutlama hak / yetki ve ozgurluklerine sahip oldukları tespit edilmiştir. İHAM, bu tur gosterilerde kurumlar ve kişilerin bir butun olduğunu, Sendikaların, hem Taksim katliamını anmak icin duzenlenen gosterinin organizatorleri olarak doğrudan mağdur, hem de gostericiler adına da mağdur edildiklerini belirtmiştir. İHAM; Sendikaların, uyelerini, sendikanın işlevi ile ilgili konularda temsil etme hakkına sahip olduğu, bunun icin ozel olarak uyelerinden vekalet almalarının gerekmediği tespit edilmişti.(2) Bu doğrultuda da “ 1 Mayıs 77′de olenleri anmak ve işci gerekmediğini tespit etmiştir. Bayramını kutlamanın da acıkca ilgili iki sendikanın yetkisinde olduğunu; bu hakkın kullandırılmamasının İHAS 11.m.nin ihlalini oluşturduğu”nu belirtmiştir.

Kararın Etkileri :

a) Uygulanma Zorunluluğu: Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs’ın kutlanmasını sağlamak Hukumetin gorevi olmuştur.

Kamu Duzeni olcutu: İnsan Hakları değerler sisteminde kamu duzeni uluslararası bir kurum olarak ele alınır, bu kurum gereği Hukuk Devletin gerceklesme şekli olarak, Hukuk Kurallarının uygulanma zorunlulugu, Hukuk Kurallarını oluşturan Mahkeme Kararlarının da uygulanması zorunluluğunu tum taraf ulkelere yuklemiştir. Hukumet, İHAM tarafından 27.11.2012 tarihinde verilen bu karara itiraz hakkını kullanmamış, kararda yapılan tespitleri kabul etmiştir. İHAS 46 m./1 İHAM kararlarına uyma yukumluluğunu duzenlemiş, İHAS 44 m.de kararlara uymamanın Bakanlar Komitesinin Denetimini gerektireceği yaptırımını duzenlemiştir.

1 Mayıs’ın kutlanmasını sağlamak Hukumetin gorevi

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi 19 Ocak 2000 tarihli kararı ile de İHAM kararlarına uyma yukumluluğunu idari bir organ olarak da teyit etmiştir.

Anayasa 90.m/ son fıkrasında uluslararası sozleşmelerin doğrudan uygulanacağı duzenlenmiştir. “Usulune gore yururluğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hukmundedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.”

Tum bu ulusal ve uluslararası duzenlemeler gereği bu karar uygulanması gerekli bir karar olmuştur. Kararın gereği gibi uygulanabilmesi icin Hukumet gerekli onlemleri alıp, Taksim Meydanı’nı 1 Mayıs’a hazırlamalıdır.

Aksi halde, İHAS 44.m. gereği Bakanlar Komitesi denetimi ile karşı karşıya kalacaktır.

a. Taksim Meydanı, 1 Mayıs’ta kutlamalara hazır olmalıdır.

Taksim Meydanı uzerindeki kısıtlama ve yasaklama bu kadar ayrıntılı incelenmiş, Hukumetin her tezi cevaplandırılmış ve Taksim’in kent hafızasındaki yeri bu kadar acık olarak tespit edilmişken, hicbir bahane 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanmasına gerekce olamaz. Yapılan kazı, inşaat vs. her turlu faaliyet ya sonlandırılmalı, durdurularak, gerekli onlemler alınarak Meydan 1 Mayıs’a hazırlanmalıdır.

Taksim Meydanı’nda inşaat yapılıyor olması, İHAM kararının uygulanmaması gerekcesi olamaz. İHAM kararları etkili olarak uygulanmak zorundadır.

O halde Hukumet ne yapıp edip, Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs’ın kutlanması icin onlemler almalı, ya inşaatı bitirmeli, aksi halde ara vererek, Meydanı toparlamalı, kutlamanın yapılmasını sağlamalıdır. Kuşkusuz bu cabalar ve sonucları, buyuk ozan Ruhi Su’nun turkusunde dilediği şekilde yaraları sarmaktan henuz uzak olsa da; toplumsal muhalefetin hicbir zaman kendilerine verilenle yetinmediği, haklarını kullanmakta her zaman kararlı ve guclu oldukları, hicbir mucadele alanını terketmediklerinin, sabahın bir sahibinin (3) varlığının acık gostergesidir.(4)

b. İctihat olarak “Devam Eden Davalar’ a Etkisi:

Cok kapsamlı olan bu karar, ulkemizde yaşanan ifade ozgurluğu ve toplu gosteriler konusundaki sorunlara ve yuruyen davalara da etkili olacaktır.

Barışcıl Toplu Gosterilerinin dolaylı, soyut gerekcelerle engellenmemesi, Hukumetin bu gosterilere tolerans gostermesi gerektiği acıkca ortaya cıkmıştır.

Buna gore; HES’lere karşı yapılan Hopa’daki gosteriler; Hopa’daki Metin Lokumcu’nun oldurulmesini protesto eden gosteriler; oğrencilerin, emekcilerin, oğretmenlerin, toplumun her kesiminin barışcıl olarak yaptıkları gosteriler, ODTU’ndeki Başbakanı protesto, universitelerdeki protestolar, Cumhuriyet Bayramının kutlanması, Toplu İfade Ozgurluğu kapsamında kalacaktır. Bu gosterilerin engellenmesi hakkın ihlali olacaktır.

c. AKP binalarının dokunulmazlığı olmadığı tespit edilmiştir.

Yukarıda ayrıntılı olarak belirttiğimiz şekilde, İHAM kararı ile gostericilerin, gosteri yerini belirleme ozgurluğunun de ifade ozgurluğu kapsamında olduğunun tespiti, iktidara seslerini duyurmak isteyen gostericilerin AKP binaları onunde de toplanabileceklerini, şimdiye kadar AKP binaları yakınında yapılan her gosterinin, hemen ve şiddetle engellenmesinin de karar doğrultusunda, İHAS 11.m.nin ihlalini oluşturacağı acıkca anlaşılmaktadır.

Sonuc olarak, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin incelediğimiz bu kararındaki usule ilişkin bu tercihlerimizi onaylaması ve esasa ilişkin tespitleri, Mahkeme’nin Turkiye’de 1 Mayıs’ın Taksim Meydanı’nda kutlanmak istenmesinin nedenlerini iyi incelediğini gostermektedir. Bu inceleme sonucunda, Sendikal Hak ve Yetkiler konusuna katkı yapıldığı gibi, İfade Ozgurluğu’nun mekan bakımından kullanılması konusuna yapılan katkı da kararın emsal olma niteliğini kazandırmıştır.
http://www.sendika.org/2014/04/akp-aihmde-mahkum-oldu-hukumet-taksimi-1-mayisa-hazirlamak-zorunda/