Opuşme İle Bulaşan Hastalıklar


Doc. Dr. Esin Şenol, Gazi Univ. Tıp Fakultesi Klinik Bakteriyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı
Dr. Ozlem Guzel, Gazi Univ. Tıp Fakultesi Klinik Bakteriyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı
Opuşme; solunum (boğaz-burun) sekresyonları ( salgıları) ile direk fiziksel temasın olduğu bir durumdur.
Her iki taraf icin de salgıların fiziksel transferi soz konusudur. Opuşme ile enfekte salgılar yoğun bir şekilde karşı tarafa aktarılabilir. Bu şekilde temas sonucu bulaşta bu sekresyonlarda yoğun ureyebilen veya bulunabilen mikroorganizmalar risk oluşturmaktadırlar. Bu hastalıklar bazen basit bir soğuk algınlığından, daha ciddi veya kronik (muzmin) hastalıklara kadar değişebilmektedir.

Opuşme ile sık bulaşan hastalıklardan ornekler;
Soğuk algınlığı
Grip
Grup A beta hemolitik streptokoklar
Cocukluk cağı dokuntulu hastalıklar ı(kızamık, kabakulak, suciceği, enteroviruslar gibi)
İnfeksiyoz mononukleoz (Opuşme hastalığı)
Tuberkuloz
Herpes (ucuk)

Bilinenin aksine Hepatit B, Hepatit C, AIDS gibi hastalık etkenleri tukrukte bulunabilmekle birlikte tukrukte cok duşuk miktarlarda bulunduklarından bu yolla bulaş yok ya da diğer bulaş yollarına gore daha az kabul edilmektedir. Travmatik olmayan yani kanla temasın soz konusu olmadığı opuşmeler bu hastalıklar icin bulaştırıcı değildir.

Soğuk algınlığı
Soğuk algınlığı ceşitli viruslar tarafından oluşan ve ust solunum yolu infeksiyonu bulgu ve belirtileri ile seyreden bir hastalık tablosudur. Hafif seyirlidir. 200’e yakın virus ceşidi tarafından oluşabilir. Soğuk algınlığı dunyadaki en yaygın hastalıklardan birisidir. Ozellikle okulların acılması ile eş zamanlı olarak başlar. Daha cok sonbahar ve ilkbahar aylarında gorulurken, soğuk hava, virusların burun mukazasında uremesini kolaylaştırır ve infekte olmasına katkıda bulunur. Viruslar yakın temas ile rahatlıkla bulaşabilmektedir. Opuşme ile de bu risk oldukca artmakta ve yoğun bir şekilde virus alımı olmaktadır.
Virus, kontamine yuzeylerde saatlerce kalabilmektedir. Bu yuzeylere temastan sonra da viruslar rahatlıkla buruna ve gozlere transfer olabilir. Bunu engellemek icin el hijyenine dikkat edilmeli ve yakın temastan, buna opuşme de dahil, kacınılmalıdır.

Grip (influenza)
Ateş, oksuruk, baş ağrısı, halsizlik ve kas ağrısı ile seyreden akut viral bir infeksiyondur. Epidemi (ulke/şehir/kurum/ capında)veya pandemi (dunyada) gibi geniş capta salgınlar yapabilmesi ve akciğerle ilgili komplikasyonlarının ozellikle bazı hasta gruplarında oldurucu olması nedeniyle, diğer akut solunum sistemi infeksiyonlarından ayrılır.
Kulucka suresi etkenin konağa yerleşen dozuna bağlı olarak 18-72 saattir. . Virus solunum sekresyonları olan burun, boğaz calkantı suyu, balgamdan izole edilebilir. Bulaşma virus iceren kucuk partikullerin solunması ve solunum sekresyonlarının fiziksel transferi ile bulaşır. Opuşme ile de rahatlıkla gecebilir.
Korunmada aşı ve infekte kişilerle yakın temastan kacınmak onemlidir.

A grubu B- hemolitik streptokoklar
Bu grup bakteriler toplumda %5-25 oranında bulunabilmektedir. Sıklıkla hava yolu ve opuşme dahil yakın temas ile bulaşır. Ayrıca deri lezyonları ile de bulaşabilmektedir. Aile icinde, kışla, kreş gibi toplu yaşam yerlerinde bulaşabilir. Genellikle kış aylarında daha fazla gorulmektedir.Bu hastalıkta farinks ve tonsillerdeki infeksiyonlar dışında kalp ve eklem komplikasyonları acısından da onemlidir. Opuşme ile infekte olan kişilerden bu bakteriler rahatlıkla direk transfer olabilir

Cocukluk cağı dokuntulu hastalıklar
Bu hastalıkların hemen hemen hepsi oral sekresyonlarda bulunduğu icin rahatlıkla opuşme dahil yakın temasla ve damlacık yoluyla bulaşır.

Kızamık
İnfekte kişiler prodrom donemde dokuntu ortaya cıkmadan once hastalığı bulaştırmaya başlarlar ve bulaşıcılık dokuntu başladıktan sonrada devam eder. Hastada virus ağız icinde bulunduğu icin boğaz calkantı suyundan izole edilebilir.

Kızamıkcık
Hastaların solunum salgıları ile bulaşır. Dokuntuden itibaren iki hafta daha bulaşıcılığı devam eder. Dokuntu oncesinde 5-7 gunluk ateş, halsizlik, baş ağrısı şeklinde prodrom donemi olabilir. Bu virusta ağız icinde bulunduğu icin boğaz calkantı suyundan izole edilebilir.

Kabakulak
Damlacık infeksiyon ile bulaşır. Tukruk bezlerini enfekte eden bir viral hastalıktır. Virus tukruk bezlerinden tukruk kanalları yoluyla ağızdan direk temas ile de bulaşır.

Enteroviruslar
Yaz aylarında ateş dokuntu ile seyreden bir hastalıktır. Ağız icinde bulunan virus, boğaz calkantı suyunda izole edilebilir.

Su ciceği
Ateş ve deri dokuntusu ile seyreden cok bulaşıcı bir cocukluk hastalığıdır. Erişkinlerde oldukca ağır seyreder. Kulucka donemi 2-3 haftadır. Daha cok ilkbahar, sonbahar aylarında gorulur. Virus trakea ve bronş epitel hucrelerine yerleşir. Solunum yolu ve yakın temas ile bulaşır. Yuzde, govdede dokuntu ve ağız icinde ve saclı. deride vezikuller vardır. Bağışıklık sistemi bozuk olanlarda hastalık ağır seyreder.

Herpes viruslar (HSV-I)
HSV-1 ile birincil infeksiyon genellikle farinks ve ağız mukozasında oluşur. Bulaşma vezikul tarzındaki cilt lezyonu ile direk temas sonucudur. Kulucka suresi 2-12 gundur. Hastalık birincil infeksiyondan sonra latent (sessiz) kalıp daha sonra bağışıklık sistemi baskılandığında yeniden reaktive olur ve yineleyen infeksiyonlara neden olur. Bunların başında “ucuk” adı verilen tablo gelmektedir.

Cocukluk cağında birincil infeksiyon gecirilmezse daha ileri yaşlarda gelişmediği gorulur. Cunku erişkinlerin ağız epitel hucreleri kalın ve dayanıklıdır. Bununla birlikte bu tur bireylerin herhangi bir nedenle bağışıklıklarının bozulduğu veya sağlık personeli gibi HSV ile yoğun karşılaşmaya bağlı olarak erişkin donemde de birincil infeksiyon gecirdikleri gorulur. Erişkinlerin %70- 90’ ında HSV- 1 antikorları yani infeksiyonun gecirildiğine dair kanıt bulunmaktadır. Genellikle cocukluk yaş grubunda yakın temas ile duyarlı kişilerin deri ve mukozalarındaki catlak veya sıyrıklardan etkenin girmesi ile bulaşır. HSV -1 infeksiyonu genellikle orofarenks ile sınırlıdır ve bu tur olgularda virus cevreye infekte aerosoller veya tukruk ile bulaşır. Orofarengeal hastalık daha cok 1-5 yaş arası cocuklarda gorulur. Ağız mukozası, dil, dudak, damak ve farinkste kucuk vezikuller ve ulserasyonlara neden olur. Bu tablonun veya ucuk adı verilen tekrarlamaya bağlı lezyonların bulaşında opuşme onemli rol oynamaktadır.

İnfeksiyoz mononukleoz(opuşme hastalığı, ukte humması)
Her iki cinste, yılın her mevsiminde eşit sıklıkta gorulur. Hafif bulaşıcı infeksiyon kabul edilir. Virus insandan insana sıklıkla orofarinks salgıları ile yakın temas sonucu bulaşır. Nadiren damlacık infeksiyonu şeklinde bulaşır. Duyarlı konağın orofarinks epiteline girerek buradaki hucreleri infekte eder. Genc erişkinde akut infeksiyon ; yuksek ateş boğaz ağrısı, lenf bezi buyumesi ile karakterize bir tabloya neden olur. Hastalar en sık boğaz ağrısı yakınması ile başvurur.

Tuberkuloz
Kişiden kişiye geciş başlıca solunum yolu ile olur. Tuberkuloz hava yolu ile gecen infeksiyonlara klasik bir ornektir. Kaynak vakaların bircok solunumsal manevrası (oksurme, hapşırma vb..) ile bulaşır. Bu manevralar sırasında ust solunum yollarından yuksek hava akım hızları oluşur. Hava yolu mukozasını kaplayan sıvıdan ve akciğerlerdeki infeksiyon odaklarından cok sayıda sekresyon damlacıkları ile tuberkulozlu hastalardan sağlam kişilere gecişi olmaktadır.
Ancak bulaşta aktif ozellikle oksuruk ve balgam cıkarımının eşlik ettiği akciğer tuberkulozu geciren kişilerle opuşme dahil yakın temas ,tedavi başlanana kadar bulaş acısından risklidir. Akciğer dışı yerleşim gosteren tuberkuloz , tedavi başlanmış ve tedavinin uzerinden 2 hafta gecmiş olgular bulaştırıcı kabul edilmemektedir.

Yukarıda opuşme ile sık bulaşan belli başlı hastalıklardan soz edilmiştir. Ancak infeksiyom etkenlerinin pek coğunun giriş bolgesinin boğaz- burun olduğu, etkenin ve hastalığın ozelliğine gore burada kısa yada uzun bir coğalma sureci gecirdikleri duşunulduğunde opuşmenin cok sayıda etkenin bulaşında onemli rol oynadığı ongorulebilir.
Bu nedenle ozellikle kış aylarında ve ozellikle infeksiyon bulguları olan kişilerle opuşmekten kacınılması ve kalp hastaları, kucuk bebekler, bağışıklık sistemi baskılanmış kanser hastaları ve onemli ameliyatlAr gecirmiş kişilerin nekahat doneminde tumuyle opuşmekten kacınmaları kuvvetle onerilmektedir