​

Artikulasyonun Oluşumu:

Artikulasyon, konuşmada yer alan ceşitli organların duzenli ve birbiri ardına belli bir dizgeye uyarak gercekleştirdiği hareketler aracılığıyla konuşma sesi birimlerinin şekillendirilmesidir. Turkce ’de artikulasyon sozcuğu yerine “sesletim” yanı sıra bazen aynı anlama gelen “eklemleme” terimleri de kullanılır. Ağız boşluğunda yer alan yumuşak damak, kucuk dil, dil, dişler, dudaklar, cene seslerin şekillenmesini sağlayarak artikulasyonu oluşturmada gorev alır. Ozellikle dilin ağız icindeki konumu, ses yolunun değişik derecelerde kapanması vb. ozelliklere gore unluler ve unsuzler cıkartılır.

Artikulasyon, parcaların akıcı bir şekilde ic ice gecmesini icerdiği icin ağza ait motor becerilerde olgunlaşma gerekir. Artikulasyon oncelikle ses tellerinin acılıp kapanma derecesine bağlıdır. Dudaklar, cene ve dil hareket edebilir ozelliklerinden oturu ağız-yutak boşluklarının on kısımlarını acıp kapatabilir. Boylece hava akımının miktar ve bicimini hızlı bir şekilde kapatma ve değiştirme soz konusu olur.
Artikulasyon ses tellerinin titreşimi sonucu sesin şekillendirilmesi ve anlamlı seslere donuşturulmesidir. Ciğerlerden gelen hava artikulasyon bolgelerinde şekillendirilir.

• Dudaklar
• Dişler
• Dil sert damak
• Yumuşak damak harflerin oluşumunda etkili yapılardır.

Konuşmada kullanılan sesler iki ana kategoride incelenir;

Unluler: Akustik ozellikleri rezonans olayına bağlıdır. Gırtlak ustu boşlukların şekillerini, buyukluklerini değiştirerek farklı unluler cıkartırız. Ciğerlerden gelen hava akımına direnc yok denecek kadar azdır.
Unsuzler: Hava akımına direnc cok fazladır. Akım ya tamamen bloke edilir, ya kısıtlanır ya da saptırılır.

Unlulerin Ozelikleri: Unluler uc boyutta incelenir.

1. On-arka: Dilin kavisli veya bombeli kısmının yatay duzlemde nerede olduğu.
2. Yukseklik-Alcaklık: Ağız boşluğunun dil ve cene oynatılarak ne kadar acık hale getirildiği.
3. Yuvarlaklık-Duzluk: Dudakların buzulup buzulmediği ile belirlenir.
İnce sesler: i, u,e,o Kalın sesler: u, o, a, ı
Dar sesler: u, u, ı, i, Geniş sesler: e, o, o, a

Unsuzlerin Ozellikleri: Unsuzler artikulasyon bicimine gore sınıflandırılırlar. Her bicim kendi icinde artikulasyon yeri ve titreşim durumuna gore sınıflandırılır.

Bicimine Gore Artikulasyon

1. Patlamalı-Kapantılı Sesler: Hava akımını ağız boşluğunda tamamıyla bloke ederek cıkarılan sesler. Bu blokajın arkasında biriken hava (basıncı) blokaj acıldığı zaman patlayarak boşalır. /p/,/b/,/t/,/d/

2. Surtunmeli Sesler: İki artikulatoru birbirine cok yaklaştırıp, havanın gececeği yeri iyice daraltınca bu dar aralıktan hava basınclı bir şekilde surtunerek cıkar. /s/,/z/,/ş/,/j/,/f/,/v/

3. Yarı-Kapantılı Sesler: Bu sesler kapantılı şekilde başlayıp surtunmeli olarak devam eden seslerdir. /c/,/c/

4. Genizsi Sesler: Ağız boşluğunun tamamen bloke edilip havanın burun boşluğundan dışarı verilmesiyle cıkarılan sesler./m/,/n/

5. Yarı Unlu Sesler: Unlu ozellikleri taşıyan seslerdir. Bu seslerde havanın onu ne unlulerdeki gibi cok acık ne de unsuzlerdeki gibi cok kapalıdır. /y/

6. Akıcılar: Yarı unlu ve akıcı sesler davranış olarak unsuzlere benzerler, unlulerle beraber kullanılırlar. /r/,/l/

Artikulasyon Bozukluğu:

Artikulasyon konuşma seslerinin uretiminin motor hareketlerini icerir. Artikulasyon sorunları, cocuğun belirli sesleri uretmekte gucluk cekmesi veya sesleri yanlış uretmesidir. Artikulasyon bozukluğunda birey konuştuğu dile ait bazı sesleri uygun şekilde uretemez; bu da konuşmanın başkaları tarafından anlaşılmasını etkiler. Orneğin /arı/ yerine [ayı], /kapı/ yerine [tapı] demesi gibi. Artikulasyon problemleri konuşmanın şekillendiği artikulator bolgelerdeki anatomik-fizyolojik yetersizliklere dil, diş ve dudaklarda hafif derecedeki yapısal farklılıklar, dudak-damak yarıklığı gibi yapısal bir anomali, işitme engeli, dizartri gibi norolojik kaynaklı problemler, oral kas sisteminin veya motor planlama sisteminin norofizyolojik işlevinin bir şekilde aksaması sonucuna bağlı olarak gelişebildiği gibi her hangi bir yetersizlik olmaksızın yanlış oğrenmelere bağlı olarak da gorulebilir. Ayrıca zeka engeli ya da psikolojik sorunlar, artikulasyon bozukluğuna eşlik edebilir.

Artikulasyon bozukluğunda; tek tek seslerin uretiminde sorunlar gorulur (or: /r/ yerine /y/, /ş/ yerine /s/, /k/ yerine /t/ soylemek gibi). Soylenmesinde yanlışlıkların en sık yapıldığı sesler yaşla duzelmesi beklenen seslerdir. Bunlar (l,r,s,z,ş,j,c,c) sesleridir. Artikulasyon bozukluğunda cocukların konuşmasındaki hatalar tutarlıdır. Bir sesi yanlış uretiyorsa bu sesi her uretiminde aynı hatayla uretir.
Artikulasyon ve fonolojik bozukluğu olan cocukların tedavisinde dil ve konuşma terapisti tarafından yapılacak test ve değerlendirmelerle cocuğun sesletemediği konuşma sesleri tespit edilir ve probleme yonelik uygun terapi programı geliştirilir.