BAĞLAMA NEDİR ?

Bağlama ve Ailesi sazlarını tanıyabilmek icin once bu sazların atası olarak bilinen KOPUZ`un tanınması gerekiyor.
İnsanlar, su kabağının ust kısmına ince deriler gerdirip sap ilave etmişler ve kiriş tellerini deri uzerinden gecirmek sureti ile sesin daha net cıkmasını sağlamıslar. Yay ile calınanlara "IKLIĞ" parmak veya mızrap turunden maddelerle calınan turlerine de "KOPUZ" adını vermisler.
IKLIĞ yaylı sazların, KOPUZ ise mızraplı sazların atası olarak bilinmektedir. Kopuz, sonraları su kabağı yerine armudumsu şekilde ağaclardan oyularak yapılmış, uzerine yine deri gerilmiş, kiriş teller takılarak uzun yıllar calınmış, daha sonraları da derinin yerini ağac (goğus-ses tablosu), kiriş tellerinin yerini ise metal teller almıstır.
Mızraplı sazların atası alarak bilinen Kopuz, Turklerin en eski sazlarından biridir. En az 1500 yıl kullanılmış olan bu unlu mızraplı saz, bugun yerini Anadolu`da bağlama ve ailesi sazlarına bırakmış olmakla beraber, Orta Asya ve Sibirya Turkleri tarafından halen kullanılmaktadır.
Bağlamanın ses sahası 2,5 oktav olup, ses tablosu uzerine yapıştırılan ilave perdeler ile ses sahası 3 oktava kadar da cıkarılabilir.
Bağlama ailesi sazlarını buyukten kucuğe aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

MEYDAN SAZI
Meydanlarda calınmasından dolayı Meydan Sazı denilmistir. 12 teli bulunması nedeniyle bazı yorelerde 12 telli sazda denilmektedir. Meydan sazı bağlama ailesinin en buyuk sazıdır. La sesine akort edilir. Form boyu 52,5cm, sap boyu 70cm, tel boyu 112cm, form eni ve derinliği 31,5cm dir. En ince teli 0,35 - 0,40 numaradır. Coğunlukla kalın bam telleri kullanılır.

DİVAN SAZI
Meydan sazından biraz daha kucuktur. Dokuz telli yada yedi telli olarak kullanılabilir. Meydan sazından dort ses daha tiz akort edilir. Form boyu 49cm, sap boyu 65cm, tel boyu 104cm, form eni ve derinliği 29,5cm dir.

COĞUR
Divan sazına yakın buyuklukte 9 ile 6 tel takılmakta ve 15 kadar perdesi bulunmaktadır. Akordu alt iki tel (La), orta iki tellerin birisi (La) diğeri ise (Re), ust teller ise (Sol) sesine akort edilir. Coğur ile; Nefes, Ayin ve Semai gibi havalar calınır. Bugun daha cok curası kullanılmaktadır. Coğur Curası, coğurun bir oktav daha tizi ve kucuğune denir.

BAĞLAMA
Adını alan ailenin temel sazıdır. 17-24 perdesi vardır. Meydan sazından bir oktav, Divan Sazından ise beş ses daha tizdir. 6-9 tel takılır. Alt telleri(La) sesine akort edilir. Duzen değişikliklerinde orta ve ust tellerin akortları değiştirilir. Form boyu 42cm, sap boyu 55cm, tel boyu 88cm, form eni ve derinliği 25cm dir.
Bağlama, yapım itibarı ile sert ve zamanla şekil değiştirmeyen ağaclardan imal edilir. Bunların yumuşak ağac olmalıdır. Genellikle Dut, Gurgen, Kestane, Ardıc, Karaağac, Ceviz gibi ağaclardan yapılır.

Goğus bolumunde kullanılan ağaclar ise akustiği daha guzel elde etmek icin Koknar, Cam, Ladin gibi ağaclarlardır.

Bağlamanın sap kısmında ise Gurgen, Ak Gurgen, Ardıc veya Ceviz gibi sert ağaclar kullanılır

Bağlamada ses cıkarabilmek icin govdesini sağ dizimizin uzerine koyar ve mızrapla (tezene) tellere dokunuruz. Perdelere basarakta değişik nota seslerini elde ederiz.

Bunun yanında bağlamanın tellerini ceşitli seslere gore ayarlamaya Duzen denir. Duzenler bir ezginin bağlamadaki gerek tavır ve gerekse calınış ozelliğini ifade eder. Aynı ezgiyi başka bir duzenle icra edebildiğimiz halde esasen ahengi değişir. Bazı ozanlarımız kendilerine gore duzenler kullanmışlardır. Zaten duzen adlarının bir kısmının ozanlarımızın isimlerini aldığını gormekteyiz. Bağlama ‘ da duzenleri yedi ayrı şekile ayırabiliriz :

Normal Duzen ( Bozuk Duzen veya Kara Duzen dendiği de gorulmektedir )
Bağlama Duzeni ( Aşık Veysel Duzeni veya Veysel Duzeni dendiği de gorulmektedir )
Misket Duzeni
Fidayda Duzeni
Mustezad Duzen,
Abdal Duzeni ( Bazlak veya Avşar Duzeni dendiği de orulmektedir )
Cura Duzeni


BOZUK
15-18 perdesi vardır. Ucerli gruplar halinde 9 tel takılır. Bağlama ebatlarındadır. Ortaya iki sarı ve bir ince celik tel, uste ve alta ise birer kalın sarı ve ikişer celik tel takılır. Sarı teller celik tellere gore bir oktav daha pest akort edilir.
Genellikle Guney ve Ege yorelerimizde bozuk olarak bilinir ve calınır. Bozuk duzeni oldukca yaygındır. Akortları ise alt(La), Orta(Re) ve ust (Sol) seslerine duzenlenir.

ASIK SAZI
Aşıkların ( Halk Ozanlarının ) calmış oldukları bağlamaya aşık sazı denilmekdetir. Normal bağlamaya gore sapı daha kısadır. 13-15 perdesi vardır. Dip perdesi (Re) değil Do`dur. 6-9 telli olarak kullanılır.

TANBURA
Bağlamadan daha kucuktur. Divan sazından bir oktav tizdir ve divan sazının curası olarak bilinir. Bağlamadan da dort ses daha tizdir. Alt(Re) orta(Do) seslerine akort edilir. Form Boyu 38cm, sap boyu 50cm, tel boyu 80cm, form eni ve derinliği 22.8cm dir.

CURA
Bağlama ailesinin en kucuk sazıdır. 7-16 perdesi 3-6 teli bulunmaktadır. Genellikle altı tellidir.Uc tek telli veya allta iki, ortada iki, ustte ise tek telli olanlarının yanı sıra iki telli olanlarıda vardır. Bağlama ve Bozuk duzenlerine akort edilir. İki telinin akort duzeni alt tel(La) ust tel(Re) dir.

BAĞLAMA CURASI
La sesine akort edilir. Bağlamadan bir oktav tanburadan ise beş ses tizdir. Form boyu 26,5cm, sap boyu 35cm, tel boyu 56cm, form eni ve derinliği 15,5cm dir.

TANBURA CURASI
Re sesine akort edilir. Tanbura`dan bir oktav, bağlama curasından dort ses daha tizdir. Form boyu 22,5cm, sap boyu 30cm, form eni ve derinliği 13,5cm dir.



alıntı
__________________