Pirinç hastalıklarının tespitinde her ülke gelişmişliği derecesinde farklı yollar kullanır. Teknoloji her ne kadar gelişmiş olsa da hala kullanılmakta olan bazı geleneksel yöntemler pirinç hastalıklarının tespitinde oldukça etkindir. Başlıca görülen pirinç hastalıklarının tespitinde kullanılan geleneksel yöntemler şu şekildedir;
[h=3]Kılıf Yanıklığı[/h] Kabuk yanıklığın& #196;±n hızlı ve doÄŸru bir ÅŸekilde tanımlanması ve tespiti, pirinç yetiÅŸtiricilerinin bu hastalığın kontrolü için mantar ilacı uygulaması gibi doÄŸru bir önlemi kullanmaları için kritik öneme sahiptir. Kılıf yanıklığın& #196;±n görsel semptomlarla teÅŸhisi, hastalığın varlığını tespit etmek için yaygın bir uygulamadır. Bununla birlikte, semptomlara dayalı teÅŸhis zordur, çünkü kılıf yanıklığı, benzer semptomlara sahip diÄŸer kılıf hastalıkları ile karıştırıla bilir. ÖrneÄŸin kılıf lekesi (kenarlı kılıf lekesi olarak da bilinir)R. oryzae ve neden olduÄŸu agrega kılıf noktası R. oryzae-sativae, özellikle hastalık geliÅŸiminin erken aÅŸamalarında teÅŸhisi zor olabilir.
Bu kılıf yanıklığı benzeri hastalıklar Afrika, Asya, Kuzey Amerika ve Güney Amerika’nın birçok pirinç üretim bölgesinde bulunabilir. ABD’de kılıf yanıklığı, kılıf lekesi ve agrega kılıf lekesi sahada yaygın olarak bulunur, ancak kılıf lekesi ve kümelenmiÅŸ kılıf lekesi genellikle güney ABD’de ölçülebilir verim kaybına neden olmazken, kılıf yanıklığı ve kılıf lekesi nokta Kaliforniya’da verim kaybına neden olmaz Åžu anda, kılıf yanıklığı ve toplu kılıf lekesi, sırasıyla güney eyaletlerinde ve Kaliforniya’da iki önemli pirinç hastalığıdı r.
Hastalık teÅŸhisinin doÄŸruluÄŸunu artırmak için, kılıf yanıklığın& #196;±n tespiti için polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) teknolojisi kullanılarak araÅŸtırmalar yapılmıştır . Matsumoto et al. ve Johanson ve arkadaÅŸlarından oluÅŸan araÅŸtırma ekibi, bu üç patojeni ayırt etmek için PCR tabanlı yöntemler geliÅŸtirdi. AraÅŸtırmalarında enfeksiyonun erken aÅŸamalarında enfekte dokudaki kılıf yanıklığı patojenini tespit etmek ve ölçmek için kullanılabilecek gerçek zamanlı bir PCR testi geliÅŸtirdi. Bu moleküler yöntemler, pirinçte kılıf yanıklığın& #196;±n doÄŸru tespiti için yeni bir araç saÄŸlar.
Bununla birlikte, bu moleküler yaklaşım, nispeten yüksek maliyetleri ve bu teknolojinin pirinç çiftçileri tarafından eriÅŸilememesi nedeniyle Teksas ve diÄŸer Amerika BirleÅŸik Devletleri’nde ticari pirinç üretiminde kullanım için benimsenmemiÅŸtir. Åžu anda, ABD’li çiftçiler, yukarıda açıklanan diÄŸer hastalıklardan ayırt edilebilen semptomların özelliklerine dayanan geleneksel kılıf yanıklığı teÅŸhisini kullanmaya devam etmektedir.
Karlı pirinç üretimi için kılıf yanıklığın& #196;±n araÅŸtırılmasÄ&#17 7; ve fungisit uygulamasının tetiklenmesi ihtiyacının belirlenmesi önemlidir. DiÄŸer hastalıklarda olduÄŸu gibi, bir mantar ilacı uygulamanın ekonomik fizibilitesi hakkında bir deÄŸerlendirme yapmak için bir alandaki potansiyel kılıf yanıklığı seviyelerini kesin olarak tahmin etmek zordur. Ancak, fungisit uygulamalarının yüksek maliyetleri ve çiftçilerin üretim maliyetlerini düşürme ihtiyacı göz önüne alındığında , uygun hastalık keÅŸfi ve deÄŸerlendirmesi ÅŸiddetle tavsiye edilir. Hastalığın neden olduÄŸu hasar, çeÅŸit duyarlılığı , hastalık basıncı, hava koÅŸulları, bitki yoÄŸunluÄŸu ve azotlu gübreleri içeren çeÅŸitli faktörlere baÄŸlıdır.
Kılıf yanıklığı, uygun çevre koÅŸulları altında hızla geliÅŸir. Teksas’taki pirinç çiftçileri için aÅŸağıdaki tarla keÅŸif prosedürü tavsiye edilmektedir. Kılıf yanıklığın& #196;±n geliÅŸimini tespit etmek ve izlemek, zikzak bir desende tarlada yürüyerek pirincin salkım farklılaÅŸması büyüme aÅŸamasında kılıf yanıklığın& #196;±n varlığını araÅŸtırmaya baÅŸlamalıdır. Çiftçi, erken belirtiler için su seviyesinin üzerindeki pirinç bitkilerini periyodik olarak kontrol etmelidir. Kılıf yanıklığı gözlemlenmediyse, çiftçi bir hafta beklemeli ve tekrar izlemelidir; kılıf yanıklığı bulunursa, kılıf yanıklığın& #196;±n ciddiyetini doÄŸru bir ÅŸekilde belirlemek için daha ayrıntılı bir izleme prosedürü izlenmelidir.
Büyük bir alan 45 ila 50 dönüm (18 ila 20 hektar) bölümlere ayrılmalı ve her bölümde ayrı ayrı inceleme yapılmalıdır ki daha hassas bir ÅŸekilde izlenebilsin. Çiftçi, tarla bölümlerinde €œU€ ÅŸeklinde yürümeli ve kın yanıklığın& #196;±n varlığını kontrol etmek için rastgele durmalıdır. Tek bir bitki üzerinde yalnızca bir küçük kılıf yanıklığı lezyonu bulunsa bile, durma noktası kılıf yanıklığı için pozitif kabul edilir; kılıf yanıklığı semptomları gözlenmezse durma noktası negatif olarak kabul edilir.
Durakların toplam sayısı en azından izlenen alanların sayısına eÅŸit olmalıdır (yani 50 dönüm (20 hektar) = 50 veya daha fazla durak). Ä°zlemenin sonuna kadar, pozitif kılıf yanıklığı durma noktalarının yüzdesi, kılıf yanıklığın& #196;±n bulunduÄŸu pozitif durak sayısının durak sayısına bölünmesi ve 100 ile çarpılmasıyla hesaplanabilir.
Ekonomik fungisit uygulaması için eşikler, mevcut kılıf yanıklığı miktarına ve ekilen çeşidin duyarlılığı na bağlıdır. Çok duyarlı ve duyarlı çeşitlerde %35 pozitif durdurma, bir mantar ilacının gerekli olduğunu gösterir. Orta derecede duyarlı çeşitler, bir mantar ilacı uy gulamasını haklı çıkarmak için %50 pozitif durdurma gerektirir. Alternatif olarak, çok hassas ve duyarlı çeşitlerle, %5 ila %10 arasında enfekteli topraklar, bir mantar ilacının püskürtülmesini n garanti edildiğini gösterir; orta derecede duyarlı çeşitler, bir mantar ilacı uygulamasını haklı çıkarmak için %10 ila %15 arasında enfekteli toprak gerektirir.
Bu keşif prosedürü, başlık büyüme aşamasına kadar tekrarlanmalıdır. Bununla birlikte, en elverişli koşulların çoğu, salkım farklılaşmasından sonraki büyüme aşamalarında mevcut ve kalıcı ise, haftada iki kez aralıklarla kılıf yanıklığı izlenmelidir.
[h=3]Dar Kahverengi Yaprak Lekesi (NBLS)[/h] NBLS’nin pirinçteki diÄŸer hastalıklardan ayırt edilebilen kendine has belirtileri vardır. Bu, özellikle hastalık geç geliÅŸme aÅŸamasındayken geçerlidir. Bununla birlikte, NBLS’nin görsel semptomlarla teÅŸhisi, kahverengi nokta (nedeniyle oluÅŸan) dahil olmak üzere beyaz yaprak çizgisi (mikovellosiella oryzae) ve yaprak patlaması (Magnaporthe oryzae) gibi diÄŸer hastalıklarla karıştırıla bilir. Bu zorluk, bu dört hastalık benzer nokta semptomlarıyla baÅŸlangıç aÅŸamasındayken daha da derinleÅŸir.
NBLS gibi, kahverengi nokta ve pirinç patlaması, özellikle kahverengi benek, pirinçte yaygın olarak bulunur. Melezler dahil tüm pirinç çeÅŸitleri kahverengi lekeye karşı hassastır. Neyse ki, beyaz yaprak çizgisi, sadece Teksas ve Louisiana’da ve diÄŸer birçok ülkede rapor edildiÄŸinden, hastalık teÅŸhisi için pek endiÅŸe verici deÄŸildir . Beyaz yaprak izi küçük bir hastalıktır ve pirinçte yaygın olarak bulunmaz.
NBLS için keÅŸif yapmak ve geliÅŸimini izlemek, kılıf yanıklığına kıyasla nispeten basittir. NBLS hava yoluyla taşınan sporlar tarafından yayılır ve tarladaki dağılımı tek biçimlidir; bu, toprakla taşınan ve tarlada kümelenmiÅŸ bir modelde yayılan kılıf yanıklığı ile tezat oluÅŸturur. NBLS semptomları önce yaÅŸlı yapraklarda görülür ve daha sonra üst yapraklarda geliÅŸir. Pirinç bitkileri, tüm büyüme aÅŸamalarında NBLS’ye duyarlıdır, ancak salkım oluÅŸumundan olgunluÄŸa kadar daha duyarlı hale gelir. Hastalığın nispeten yavaÅŸ geliÅŸmesi nedeniyle, NBLS için haftalık keÅŸif tavsiye edilir ve keÅŸif prosedürü, rotaya kadar önyükleme aÅŸamasında baÅŸlamalıdır.
NBLS için ekonomik fungisit uygulaması için eşikler henüz belirlenmemiştir. Bununla birlikte, bir fungisit uygulamasını tetikleme ihtiyacının belirlenmesi, ekilen çeşidin duyarlılığı na, b üyüme aşamasına ve hava koşullarına bağlıdır. Pirinç çeşitleri arasında duyarlılık açısından önemli farklılıklar mevcuttur. Kabul edilebilir direnç seviyelerine sahip bazı çeşitler, özellikle melezler, bir mantar ilacı tedavisine ihtiyaç duymazlar. Bir mantar ilacı uygulaması, çok duyarlı çeşitlerin kombinasyonları, enfekte olmuş erken büyüme aşamaları, uygun hava koşulları ve ratoon mahsulünün dikkate alınması dahil olmak üzere en elverişli ortamlarda garanti edilebilir.
Kaynakça:
https://www.researchgate.net/publication/339653204_Detection_of_rice_plant_diseases_based_o n_deep_transfer_learning
https://a-a-r-s.org/proceeding/ACRS2019/MoC1-6.pdf
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu