İztuzu kumsalının dunyaca onemi Caretta caretta deniz kaplumbağalarının yumurta bırakmak icin sectiği ozel bir yer olmasından geliyor. Yirmi uc ulkeye kıyı veren Akdeniz suları erişkin C. caretta`ların ilkbahar ve yazı gecirecekleri en uygun ortamdır, ayrıca yumurtadan cıkan yavrulara da kreş gorevi gorur. Akdeniz`de her yıl uc binden fazla yuvaya ev sahipliği yapan Yunanistan C. caretta`ların […]
İztuzu kumsalının dunyaca onemi Caretta caretta deniz kaplumbağalarının yumurta bırakmak icin sectiği ozel bir yer olmasından geliyor. Yirmi uc ulkeye kıyı veren Akdeniz suları erişkin C. caretta`ların ilkbahar ve yazı gecirecekleri en uygun ortamdır, ayrıca yumurtadan cıkan yavrulara da kreş gorevi gorur. Akdeniz`de her yıl uc binden fazla yuvaya ev sahipliği yapan Yunanistan C. caretta`ların en cok tercih ettiği ulkedir. C. caretta`ların Akdeniz`de en fazla yuva yapıp yumurta bıraktığı resmî Deniz Parkı`nın bulunduğu Yunanistan`ın guneyindeki turistik Zakintos adasında gece ucak iniş-kalkışına bu yuzden izin verilmez. Yuva sayısı bakımından Yunanistan`ı, Turkiye`nin Akdeniz`deki bazı sahilleri ve Kıbrıs takip etmektedir. Akdeniz`de gencliğe adım atan C. caretta`ların yuzde 45`i Cebel-i Tarık Boğazı`ndan Atlas Okyanusu`na gecer ve burada olgunlaşıncaya kadar deniz hayvanlarına yem olmamak icin deniz yosunlarını ortu olarak kullanır.
Atlas, Pasifik ve Hint Okyanusu ile Akdeniz`de yaşayan C. caretta`ların kara kaplumbağalarınınkine gore iri sayılabilecek kafasından dolayı loggerhead de denir. Ureme hızları duşuktur. Kumsalda geceleyin actıkları cukura cok sayıda yumurta bırakan dişiler sonraki iki-uc yıl boyunca yumurtlamazlar. Ureme cağına 17-33 yılda gelen ve 47-67 yıl omurleri olan C. caretta`ların koruma altına alınması onemlidir. Yumurtaların kara hayvanlarından ve insanlardan korunması gerekir. Hastalık yapıcı bakteriler, mantarlar, ic ve dış tumor oluşumuna yol acan virusler C. Caretta yumurtalarına, yavrulara ve yumurtlama alanlarına, kirlenen deniz suyundan dolayı bunyesinde biriken ağır metaller ise hayvanın etini yiyenlere zarar vermektedir. Denizde fok, kopekbalığı, katil balina, yengec ve martı, karada yılan, kertenkele, fare, kedi, kopek, tilki, domuz, rakun ve ayı, C. caretta`lar icin tehdittir. Yumurta bırakan dişilerin yuzde 40`ının dunya genelinde kopekbalığı saldırısında yaralandığı belirlenmiştir.
Gecmişte eti ve yumurtası icin yoğun şekilde avlanan C. caretta`lar dunya genelinde getirilen kanunî duzenlemelerle bugun nispeten korunuyor. Yine de acık denizde, duzenlemelere uymayan olta ve ağ balıkcılığı, tuzak, capari ve troller C. caretta`ları tehdit ediyor. C. caretta`lar her yıl okyanuslara on binlerce ton duzeyinde atılan plastikleri olağan besinleri olan denizanası zannederek yiyor. Fakat bunlar canlının bunyesinde rahatsızlığa, doku hasarına ve yumurta kabuklarının incelmesine yol acıyor. Ayrıca şehir ışıkları dişilerin yuvalama, yumurtlama işlemlerini bozuyor, yumurtadan cıkan yavruların denize değil, ışığa yonelmelerine yol acıyor. Yavrular guneşin doğuşunu takiben su kaybından oluyor veya kara hayvanlarına yem oluyor. Sadece yapay ışıklara bağlı sebeplerden dolayı dunya genelinde her yıl on binlerce yavru hayatını kaybediyor. Kumsalların insan mudahalesine giderek daha acık hÂle gelmesi C. caretta`lar icin bir dezavantaj. Yumurtaların bırakılacağı en ideal yer dalgaların ve gel-git sularının ulaşamadığı kumsallar. Buralarda insan etkisinin artmasından dolayı dişi C. caretta`lar kumsalda deniz suyunun kapladığı yerlere yuva yapıp yumurtlamak zorunda kalıyor. Liman, rıhtım, tersane, marina, turistik mekÂnlar ve bilhassa şezlonglar, ayrıca artan tekne trafiği C. caretta`ların hayatını tehdit ediyor, alanlarını daraltıyor. Kumsal sıcaklıklarında iklime bağlı oynamalar da yavruların cinsiyet dağılımının bozulmasına yol acıyor. Yuksek kum sıcaklığı yumurtadan dişi, duşuk sıcaklık ise erkek birey cıkma ihtimalini artırıyor.
Uluslararası Tabiatı Koruma Birliği tarafından nesli tukenme tehdidi altındaki turler sınıfına sokulan, ABD`den Avustralya`ya, Yunanistan`dan Japonya`ya kadar bağlayıcı sozleşmelerle koruma altına alınan C. caretta`lar karides trolculerinin ve balıkcıların ağına takıldığı takdirde hayvanın, yetişkin bireyler de dÂhil olmak uzere rahatca kurtulması icin gunumuzde ağlara ozel bir cıkış sistemi yerleştiriliyor. Bazı erişkin C. caretta`lara guneş enerjisiyle calışan jeomanyetik cihaz takılıp uydudan takip ediliyor. En onemlisi de, C. caretta`ların yumurta bıraktığı kumsallar koruma altına alınıyor.
Sivil toplum Muğla`da İztuzu Kumsalı Kurtarma Platformu (İKUP) onculu-ğunde, DALCEV`in İztuzu`ndaki tesislere tekrar dalmaması icin plajın girişinde nobet tuttu. İKUP sozculeri, plajın belediye tarafından işletilmesine izin verilinceye kadar nobet tutmayı surdureceklerini belirttiler.
İztuzu Plajı tartışmalarının yeryuzundeki hayat, besin zinciri ve turlerin korunması acısından taşıdığı anlamı Turkiye`nin sıradan vatandaşları olarak artan bir bilincle fark ettiğimiz gun, aslında halka ait olan hazine arazisi uzerinden devlet rantı dağıtma curetini gosteren anlayış da sesini kesmiş olacaktır. Şimdilik ucuz atlattık. Hukuk ve sağduyu devreye girmeseydi bugunlerde bilim cevrelerinde ve dış basında Turkiye İztuzu`ndaki kumsal rantı ile anılıyor olacaktı. Bu durum hÂlen ihtimal dÂhilinde. Seslerini haklılığın verdiği cesaretle yukselten sayıca az fakat cevre bilinci bakımından guclu vicdanlar ise surdurdukleri mucadelede umit veren bir sonuc elde ettiler ve konuyu kamuoyuna taşımayı başardılar. İztuzu Plajı`nın devlet, ozel sektor veya ikisinin ortaklığında, gorunuşte hangi guzel isim altında olursa olsun ranta kurban edilmesi, Turkiye`yi dunyaya bir defa daha rezil eder, daha da kotusu, turleri yok olma tehlikesi altındaki deniz kaplum-bağalarına buyuk darbe vurur.
Yazar:Enes Eker