Turkiye Komunist Partisi Kurucu Genel Sekreteri

doktor


1887 yılında Selanik'de doğdu. Orta oğrenimini M.Garaud Koleji'nde yaptı. Yuksek oğrenim icin Paris'e giderek Fen ve Tıp Fakultelerinde okudu. Sinir ve ruh hastalıkları eğitimleri gordu. Paris'te bulunduğu sırada Jon Turklerin faaliyetleri ile yakından ilgilendi. Turkiye'ye donduğunde 1912 Balkan Savaşı'na katıldı. Daha sonra I.Dunya Savaşı'na katılarak Canakkale Cephesi'nde tabip yuzbaşı olarak gorev yaptı.

1919'da ilk sayısı Berlin'de cıkan Kurtuluş dergisini yayınlayan grubun başına gecerek, 20 Eylul 1919'dan itibaren dergiyi İstanbul'da yayınlamaya başladı. Dergi cevresiyle birlikte 22 Eylul 1919'da Turkiye İşci ve Ciftci Sosyalist Fırkası'nın kuruluşunu sağladı. TKP'nin 10 Eylul 1920'de Baku'deki 1. Kongresinde listeden Merkez Komite uyeliğine ve Merkez İcra Komitesi 1. Sekreterliğine secildi.

1921 yılı başlarında Mustafa Suphi ve arkadaşlarının katledilmesinden sonra Turkiye Komunist Hareketi'nde yaşanmaya başlayan dağınıklık ortamında Turkiye Halk İştirakiyun Fırkası'nın 15 Ağustos 1922'de Ankara'da toplanan ikinci kongresinde; bazı araştırmacılara gore, gıyabında Merkez Komitesi Buro Uyeliği'ne secildi. Kurtuluş dergisinin hukumetce kapatılmasından sonra Haziran 1921'de grubuyla birlikte Aydınlık dergisini cıkarmaya başladı.

1923 yılı 1 Mayıs kutlamalarının ardından, dağıttıkları bir bildiri nedeniyle arkadaşlarıyla birlikte tutuklandı. Kısa bir sure sonra serbest bırakıldı. 1 Ocak 1925'de İstanbul'un Akaretler semtindeki evinde TKP'nin ikinci kongresini topladı. Kongrede MK uyeliğine ve TKP Genel Sekreterliği'ne secildi.

Şubat 1925'de Şeyh Sait İsyanı uzerine cıkarılan Takrir-i Sukûn Kanunu'na dayanılarak Aydınlık başta olmak uzere partinin butun yayın organları kapatılıp kadro ve uyeleri tutuklanmaya başlayınca yurt dışına cıktı. Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından gıyabında 15 yıl kurek cezasına carptırıldı. Yurt dışındayken TKP'nin Viyana'da bir dış burosunu oluşturdu. Bu buroda 1926 Mayısında TKP konferansını topladı. Ulkede Vedat Nedim Tor sekreterliğinde faaliyet gosteren İcra Komitesi'nin yetersizliğinin iddia edildiği konferansın arkasından 1927 yılı başlarında kimlik ve kılık değiştirerek Turkiye'ye dondu, kendi sekreterliğinde ikinci bir İcra Komitesi kurdu.

Kendisinden habersiz ayrı bir İcra Komitesinin kurulup faaliyete gectiğini anlayan Vedat Nedim Tor ’un elindeki butun parti evrakıyla birlikte polise başvurması uzerine 1927 Komunist Tevkifatı başlatılınca tutuklandı. Yargılama sonucunda 18 ay hapse mahkum oldu. Yozgat Cezaevinde yattı. Nisan 1929'da tahliye oldu. Hemen yurtdışına cıktı. Bu tarihten 1939 yılına kadar Avrupa'nın ceşitli ulkelerinde yaşadı. 1929-1935 yılları arasında Komintern'in Yurutme Komitesi uyeliğini yaptı. Komintern'in yayın organlarında daha cok dunya komunist hareketi uzerine yazıları cıktı. 1939'da Turkiye'ye donunce; Birinci Dunya Savaşı yıllarındaki rutbe ve nişanlarıyla Tabip Yuzbaşı olarak 1941-1943'de yedek askerlik yaptı. 1945'de Cemiyetler Kanunu'nda yapılan değişiklikle "Sınıf temeline dayalı parti kurma yasağı"nın kaldırılması uzerine; legal sosyalist parti olarak Turkiye Sosyalist Partisi'nin kurulması konusunda TKP'nin Plenumunda tum kadro olarak anlaşmaya varılmışken, TSP'nin kuruluşundan bir ay sonra Haziran 1946'da Turkiye Sosyalist Emekci ve Koylu Partisi'ni kurdu. Altı ay sonra her iki partinin kapatılmasıyla birlikte tutuklandı. 5 yıl hapis cezasına carptırıldı. 1950 affıyla hapisten cıktıktan sonra TKP yoneticisi olarak 1951'de tekrar tutuklandı. Yargılama sonunda 5 yıl hapse mahkum edildi. Hapis cezasından sonra surgun cezasını cekmekteyken Manisa'da 1959 yılında oldu.