Bor, dunyada nadir bulunan ve her gecen gun onemi artan bir element. Dunya bor uretiminin yuzde 72 ’sini sağlayan Turkiye, bor zengini bir ulke…
Dunyada nadir bulunan besin elementlerinden bir olan bor, bitkilerin yaşaması, hayvan sağlığı ve insanlar icin onemli bir role sahip. Bor, endustrideki bircok sektorde onemli bir madde ve teknolojik gelişmelere doğru orantılı olarak bora duyulan ihtiyac giderek artıyor. Bor, element ve bileşik olarak nanoteknolojiden atom teknolojisine, temizlik malzemelerinden kanser tedavisine, roket yakıtlarından havai fişeklere kadar geniş bir kullanım alanına sahip. Turkiye, bor rezervi ve uretimi konusunda dunyadaki en stratejik ulke konumunda…
[h=4]Borun Tarihcesi [/h]Borun tarihi hakkında ceşitli iddialar var. 4000 yıl once Tibet ’te bor tuzlarının kullanıldığı; 875 yılında Arapların bor tuzlarından ilac yaptığı; Eski Mısır ’da mumyalama işlemlerinde; Romalıların cam işlemede; Babil ve Etilerin de altın ve gumuş işlemesinde bor kullandığına dair bilgiler bazı kaynaklarda yer alıyor. Bor, Avrupa ’ya 13. yuzyılda Marko Polo tarafından Tibet ’ten getirilmiş.
Borun tarihi ile ilgili bazı bilgiler ise şoyle;

İlk borik asit 1700 ’lu yılların başında kimya oğretmeni William Homberg tarafından demir sulfat ile boraksın ısıtılmasıyla elde edildi.
1771 yılında İtalya ’nın Tuscani bolgesindeki sıcak su kaynaklarında katı borik asit (sassolit) bulundu.
En değerli ve en saf bor olarak bilinen elementel bor, 1808 yılında Fransız kimyacı Gay-Lussac ile Baron Lois Thenard tarafından bulundu.
1830 yılında İtalya ’da borik asit uretimi başladı.
İlk endustriyel boraks madenciliği 1852 yılında Şili ’de başladı.
1865 yılında Osmanlı İmparatorluğu doneminde Balıkesir ’in Susurluk ilcesinde Fransız ve İngilizler bor uretimi yaparak Avrupa ’ya ihrac etti. Bu firmaların faaliyetleri 1950 yılına kadar surmuştur.
1956 yılında Kutahya Emet ’te, 1959 yılında da Eskişehir Kırka ’da bor madenleri bulundu.
Bilim adamları bitkilerdeki bor iceriğini 1910 yılında keşfetti. 1985 yılına kadar yapılan calışmalar ve araştırmalarla borun insan sağlığına etkileri de ortaya cıkarıldı.

[h=3]Borun Kimyasal Ozellikleri Nelerdir? [/h]Kimyasal sembolu ‘B ’ olan borun atom numarası 5 ’tir. Atom ağırlığı 10,811, ozgul ağırlığı 2,84 ’tur. Metaloid element serisinde bulunur. Element tablosunun 3A grubunda yer alan tek yarı metaldir. Ergime derecesi 2076, kaynama noktası 3927 derecedir. Yoğunluğu duşuk, ısıya karşı cok dayanıklı metal ile ametal arası, yarı iletken ozelliğe sahiptir. Duşuk derecelerde iletkenliği duşerken, yuksek derecelerde cok iletkendir.
Doğada saf olarak bulunmaz, ceşitli bileşiklerden elde edilir. Doğal koşullarda oksijene bağlı olarak bulunur ve bu oluşumlara “borat” adı verilir. Genellikle borat ve borik asit oluşumlarından uretilir. En basit bor bileşikleri bor oksit ve borik asittir. Kalsiyum ve sodyum bileşiklerinde de bulunan borun temel cevherleri; boraks, kolemanit, uleksit ve kernit gibi boratlardır. Bu yuzden katı, sıvı ve gaz halini değiştirmeden değişik yapılara geciş yapabilir. Doğada 230 ceşit bor minerali bulunur. Saf borun 5 farklı kristal şekli vardır. Diğer atomlarla da 4 farklı bor modifikasyonu oluşturulabilir.
Ticari acıdan değerli bulunan ve uretimi en cok yapılan bor mineralleri şunlardır; tinkal, probertit, datolit, hydroborsaure, ulexit, kernit, colemanit, ascharit. Bu mineraller arasında ticari anlamda en onemli bor mineralleri “tinkat” ve “colemanit”tir.
[h=3]Bor Hangi Alanlarda ve Urunlerde Kullanılır? [/h]Borun kullanım alanları oldukca fazla ve giderek artıyor. Son yıllarda teknolojideki gelişmeler, nanoteknolojinin endustride kullanımının artması gibi etkenlerle bora duyulan ihtiyac da doğru orantılı olarak artıyor. Her sektor bordan faydalanmanın yollarını arıyor. Genel olarak bakıldığında yaklaşık 500 farklı urunde bor izine rastlamak mumkun.
Hafif olan bor, surtunmeyi azaltması, enerji verimliliği sağlaması, ısıya karşı dayanıklılığı sebebiyle bircok urunde tercih ediliyor. Kimyasal yapısı sebebiyle hidrojen bileşenleriyle birlikte enerji uretiminde de borun onemi giderek artıyor. Borla enerji uretim calışmaları cercevesinde yapılan bir araştırmaya gore 200 gram borla 50 megabayt elektrik enerjisi uretilebiliyor. Bu sebeple onumuzdeki yıllarda borun enerji uretimine sağlayabileceği katkılar cok acık.

Bor, kristalize edilmiş saf haliyle elektronik urunler başta olmak uzere bircok sektorde onemli bir madde. Tel şeklindeki kristalleri ucak ve uzay endustrisinde kullanılan sentetik malzemelerin uretiminde ve elyaf kuvvetlendirici olarak;
Amorf bor, katı roket yakıtlarında katkı maddesi olarak ve havai fişeklerde;
Demir ve bor alaşımı olan ferrobor; cok sert celiklerin uretiminde, atom reaktorlerinde notron absorbanı olarak;
Karbon bor alaşımı borkarbit ve aluminyum bor alaşımı kadretik; bileyleme ve taşlama malzemeleri, aşınmaya dayanıklı parcalarda;
Elementel bor; ucak yakıtlarının temizlenmesinde, gubreler, tenis raketleri ve golf sopası uretiminde kullanılır.
Borun saf olarak ve ceşitli alaşımlarla kullanıldığı diğer alanları şoyle sıralayabiliriz; ceşitli alaşımlar, nukleer yakıtlar, helikopter pervaneleri, savaş ucaklarındaki kaplamalar, işaret fişekleri, radyasyon kıyafetleri, camaşır tozları, bazı temizlik kimyasalları, ışık dalgası iletkenleri, fren ve debriyaj balataları, ceşitli alanlarda kullanılan zırhlar, kurşun gecirmez yelekler, hava yastıkları, kanser tedavisinde kullanılan radyoterapi cihazları, cam, porselen, seramik, yanmaz kıyafetler, arac motor yağları ve katkıları, cam yunu, tekstil kimyasalları, fotoğraf kimyasalları, yapıştırıcılar, krem, deodorant, pudralar, diş macunları, ilac, sabunlar, guzellik ve bakım urunleri…
[h=4]Bor ve Bitkiler [/h]Bor, doğal ortamlarda serbest olarak değil oksijenle bağlanmış olarak bulunur. Bu sebeple insan, havyan ve bitkilerin yaşadığı ortamlarda bulunan bir madendir. Gereğinden az bor alan bitkilerin bozulduğu tespit edilmiştir. Bor noksanlığı bitkilerde yapısal bozukluklar ve işlevsel tahribatlar ortaya cıkmaktadır. Bitkilerin hucre duvarlarında cimento gorevi goren bor, bitkilerde yaprak, surgun, tohum ve meyve oluşumunda etkin rol oynar.
En basit bor bileşiklerinden biri olan borik asit, karbonhidratlar ve proteinlerle bileşik oluşturabilir. Bor oksit ve borik asit, okyanuslardan buharlaşarak havaya karışır ve yağmur veya kar sayesinde toprağa ve yer altı sularına karışır. Dolayısıyla denizler, taşlar, kayalar, toprak, yer altı ve yer ustu tatlı su kaynakları bor bileşikleri icerebilir. Bitkiler, toprak ve sudan bor bileşiklerini alır ve doğal olarak hayvan ve insanlara gecer.
Denizlerde bulunan bor, balıklarda değil bitkilerde depolanır. Yapılan araştırmalarda bitkilerin yaşamı icin borun onemi ortaya konmuştur. Bitkilerin gelişim ve urun verme sureclerinde borun buyuk onemi var. Orneğin gubrelerde kullanılan borun amacı toprağı zenginleştirmek yani urunlerin gelişimini sağlamaktır. Gereğinden fazla bor alan bitkiler zarar gorur.
İnsanların ceşitli yollarla aldığı bor ise buyuk oranda vucuttan idrar ve ter yoluyla atılır. Belli bir orandan fazla orneğin 80 gram ve uzeri boraks veya borik asit alan insanların hayati tehlike yaşayabileceği ongorulmektedir. Ancak bununla ilgili henuz bilimsel bir veri bulunmuyor. Aşırı bor teması da deri, boğaz ve gozlerde bazı tahrişlere yok acabilmektedir.
Borun insan sağlığına faydaları da var. Vucuttaki minerallerin duzenlenmesine yardımcı olur, kemik yapısını korur. Beyin sağlığına katkıları da bilinen bor, gunumuzde populer besin takviyeleri arasında yerini almış durumda.
Bor iceren bitki, meyve ve sebzelerden bazılarını şoyle sıralayabiliriz; baklagiller, elma, pancar, vişne, uzum, fındık, ceviz, uzum, marul, armut, fasulye, biber, tahıllar, et, yumurta, sut urunleri… Bu urunlerin bor gereksinimleri ve bor icerikleri farklılık gostermektedir.
[h=4]Bor Rezervleri Hangi Ulkelerde Bulunur? [/h]Bor, dunyada cok az bulunan elementlerden biri. Bu sebeple stratejik bir madde. En onemli bor minerallerinden olan tinkal ve colemanit, Turkiye ’de en cok bulunan bor mineralidir. Kalsiyum bor bileşiği olan kolemanit bakımından da zengin bir ulke olan Turkiye, bor oksit rezervi bakımından dunyada birinci sırada.
Turkiye ’de Eskişehir ’in Seyitgazi ilcesine bağlı Kırka mahallesinde (belde), Kutahya ’nın Emet ve Hisarcık ilcelerinde, Bursa ’nın Kestelek koyunde, Balıkesir ’in Susurluk ve Bigadic ilcelerinde kilometrelerce uzunlukta bor cevheri bulunuyor. Turkiye ’de bor uretimi ve işletmesi devlete ait Eti Maden İşletmeleri ’nde yapılabiliyor.


(Eskişehir Kırka'daki bor işletmesi...)
Dunyadaki bor rezervlerinin yuzde 72 ’sini barındıran Turkiye, bor uretiminde de lider konumdadır. Turkiye ’de yaklaşık 2 milyon hektarlık bor rezerv alanı kamulaştırıldı. Eti Maden İşletmeleri Genel Mudurluğu verilerine gore bu alanlarda bor cevherlerinin rezerv oranları şoyle; kolemanit (%18), uleksit (%1,4), tinkal (%25,3) ve kolemanit+propertit+uleksit (%55,3). Bu cevherlerin toplam rezerv miktarı ise 3 milyar 285 milyon 100 bin tondur. Bor rezervinin gelecekte Turkiye ’ye katacağı toplam ekonomik değerin 1 trilyon dolar olduğu ongoruluyor.
Bor rezervi bakımından zengin diğer ulkeler de sırasıyla şoyledir; Rusya, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Şile, Cin, Peru, Bolivya, Kazakistan, Arjantin, Sırbistan, İran.
Turkiye dışındaki ulkelerde bor rezervlerinin 50 yıllık bor ihtiyacını karşılayabileceği ongorulurken, Turkiye ’deki bor rezervlerinin dunyanın 250-500 yıllık bor ihtiyacını karşılayabileceği iddia ediliyor. Bu bakımdan verimli bir bor politikası ile Turkiye, gelecekte ekonomik olarak buyuk gelişmeler sağlayabilir. Calışmalar arttıkca bor zengini olan Turkiye ’nin stratejik ustunluğu daha da artacaktır.