Oganesson, periyodik tablodaki sıralamanın en sonunda yer alan 118 numaralı elementtir. Adını Rus nukleer fizikci Yuri Oganessian ’dan alır.
Oganesson, keşfedilen son super ağır elementlerden biridir. Periyodik tablonun en sonunda yer alır. Doğada bulunmayan, sentetik ve oldukca radyoaktif bir elementtir. Keşfedilen elementler arasında en buyuk atom numarası ve kutlesine sahip olan elementtir. Gunumuze kadar sadece 3 veya 4 atomu sentezlenebilen oganessonun bu sebeple ozellikleri, bileşikleri deneysel verilerle tespit edilememiştir. Beklenmedik ozelliklere sahip olduğu ongoruluyor. Temel bilimsel araştırmalar dışında herhangi bir kullanımı, uygulaması ve doğal olarak faydası veya zararı bulunmuyor. Element sınıfı tam olarak bilinmiyor. Yarı iletken bir soy gaz, sıvı veya oda sıcaklığında katı olduğu iddiaları var. Konumu, soy gaz olduğu iddiasını guclendirirken, beklenmedik ozellikleri katı olabileceğine işaret ediyor. Rus ve Amerikalı bilim adamlarının “olağanustu işbirliği” ile sentezlenen elementlerden biridir. Adını aldığı bilim adamı Oganessian, yaşarken ismi bir elemente verilen ucuncu bilim adamıdır. Periyodik tablonun “keşfedilen” son elementi ile ilgili merak ettiklerinizi makalemizde bulabilirsiniz.


[h=4]Tarihcesi [/h]Oganesson, 2006 yılında Rusya Dubna ’daki Ortak Nukleer Araştırma Enstitusu (JINR) bunyesindeki Flerov Nukleer Reaksiyon Laboratuvarı ’nda (FLNR) gorevli bilim adamları ile Amerika ’nın Kaliforniya eyaletindeki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı (LLNL) tarafından Dubna ’da keşfedilmiştir. Ekibe; Rusya Dimitrovgrad ’daki Gelişmiş Reaktorler Araştırma Enstitusu, Amerika Tennessee eyaletindeki Vanderbilt Universitesi ve Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı ’ndan bazı bilim adamları da destek vermiştir.
Rus ve Amerikalı bilim adamları, 118 numaralı elementin sentez calışmalarına 2002 yılında başladı. “Siklotron” adı verilen hızlandırıcıda yapılan deneylerde, ilk oganesson atomunun bozunumu Mart 2002 yılı icinde gozlendi. 118 numaralı elementin sentez calışmalarına devam eden ekip, 2006 yılındaki deneylerinde Kaliforniyum-249 atomlarının Kalsiyum-48 iyonları ile bombardımana tutulması sonucu Oganesson-294 izotopunun 2 atomu daha gozlemledi. Og-294, ilk deneyde 0,80 milisaniye icinde alfa bozunması ile Livermoryum-290 izotopuna donuştu. 9 Ekim 2006 tarihinde keşif sentezi raporu yayınlandı. Aralık 2015 tarihinde Uluslararası Temel ve Uygulamaları Kimya Birliği (IUPAC) tarafından keşif iddiası doğrulandı.
“Oganesson” kelimesi, Dubna ’daki Flerov Nukleer Reaksiyon Laboratuvarı ’nın başındaki isim olan ve super ağır elementlerin keşfinde onemli ir rol oynayan Rus nukleer fizikci Prof Dr. Yuri T. Oganessian onuruna verilen bir isimdir. “Oganesson” onerisi, Oganessian ’ın super ağır elementlerin keşfindeki katkılarından dolayı onurlandırmak amacıyla Haziran 2016 tarihinde keşfe katılan bilim adamları tarafından onerilmiştir. Amerikalı bilim adamları, daha once 95 ila 106 numaralı 12 elementin keşfinde yer alan Albert Ghiorso onuruna “ghiorsium” adını vermeyi planlamışlardı. “Oganesson” ismi, Uluslararası Temel ve Uygulamaları Kimya Birliği (IUPAC) tarafından 30 Kasım 2016 tarihinde onaylandı. Periyodik tablodaki yerinin belirlenmesi icin daha once “ununoctium” ismi ve “Uuo” sembolu verilmiştir. Keşfedilmeden once IUPAC tarafından periyodik tablodaki terminoloji gereği periyodik tabloda ustunde bulunan homologu radondan dolayı gecici olarak “eka-radon” ve “eka-emanation (radonun eski adı)” olarak isimlendirilmiştir.


(Ermeni asıllı Rus nukleer fizikci Prof. Dr. Yuri Tsolakovich Oganessian...)
[h=4]Yuri Tsolakovich Oganessian Kimdir? [/h]14 Nisan 1933 tarihinde Sovyetler Birliği ’nin (Rusya) Rostov-na-Donu kentinde dunyaya gelen nukleer fizikci Prof. Dr. Yuri T. Oganessian, nukleer fiziğin onemli isimlerinden biridir. Super ağır cekirdeklerdeki “istikrar adası” teorisinin araştırmacılarındandır. Soğuk fuzyonu icat eden bilim adamıdır. Yeni element sentezleme ve keşfetmede dunya lideri olarak goruluyor. Halen Rusya Dubna ’daki Flerov Nukleer Reaksiyon Laboratuvarı ’nın bilimsel lideridir. 2003 yılında Rus Bilimler Akademisi ’ne secildi. Bircok odulu de bulunan Oganessian, iki kız babasıdır.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Oganessonun kimyasal sembolu “Og”dir. Atom numarası 118, atom ağırlığı 294 ’tur. Yoğunluğu tahmini olarak 13,65 gr/cm3 ’tur. Kaynama noktası 30 ila 80 derece olarak tahmin ediliyor. Enerji seviyesi başına elektronları “2, 8, 18, 32, 32, 18, 8” şeklidedir. Oksidasyon durumları “0, +2, +4” olarak ongoruluyor. Atom yarıcapı 152 pm, kovalent yarıcapı 230 pm olarak tahmin ediliyor. 118 protonu ve 176 notronu bulunur.
Periyodik tablonun 18. Grup, 7. Periyot, P-Blok elementlerinden biridir. Super ağır yani transaktinit elementlerin bir uyesidir. 18. gruptaki soy gazlar arasında tek sentetik elementtir. Grubundaki diğer elementler; helyum, neon, argon, kripton, ksenon ve radondur. Bu elementlerin tamamı soy gazken, oganessonun katı olduğu tahmin ediliyor. Daha once bir soy gaz olduğu ongorulen oganessonun, rolativistik (ışık hızına yakın hızlarda kutlesindeki değişiklik) etkilerken dolayı normal şartlar altında katı olacağı duşunuluyor. Normal basınc ve sıcaklık altında gaz olma ihtimalinin duşuk olduğu ongoruluyor. Diğer soy gazlar gibi tek atomlu bir soy gaz olsa bile gaz haldeki en yoğun element olması bekleniyor. Elektron konfigurasyonuna dayanan tahminlere gore asal gaz grubunda diğer elementlerden cok daha reaktif olabileceği duşunuluyor. Periyodik tabloda hemen ustunde bulunan radona benzer fiziksel ve kimyasal ozelliklerinin bulunduğu ongoruluyor. Radondan daha reaktif olması bekleniyor. Şu ana kadar herhangi bir oganesson bileşiği sentezlenemedi.
Oganessonun değerleri deneysel verilerle doğrulanamamış bazı ozellikleri şunlardır; yoğunluğu, erime ve kaynama noktası, elektronegatifliği, iletkenliği, buharlaşma ve genleşme ısısı, gerilme direnci, ses hızı, sertlik değerleri, kırılma indisi, kristal yapısı, iyonlaşma enerjisi…


[h=4]İzotopları [/h]Oganesson, doğada bulunmaz. Laboratuvar ortamında kaliforniyum atomlarının kalsiyum iyonları ile nukleer reaksiyonu sonucu sentezlenebilir. Gunumuze kadar sadece bir izotopu elde edilebildi. Kararsız Og-294 izotopunun yarılanma omru 0,89 milisaniyedir. Alfa emisyonu ile Livermoryum -290 izotopuna bozunur. Atom kutleleri 293 ila 313 arasında değişen keşfedilmemiş diğer izotoplarının daha uzun yarılanma omrune sahip olacağı duşunuluyor.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
IUPAC, 30 Kasım 2016 tarihinde 113, 115, 117 ve 188 numaralı elementlerin isimlerini, sırasıyla; nihonyum, moskovyum, tennesin ve oganesson olarak onayladı. Haziran 2016 tarihinde onerilen isimler, 5 ay boyunca bilim ve akademi cevrelerinde değerlendirildi. Ayrıca isimler uzerinde halkın ve oğrencilerin de yorumları alındı.
“Oganesson” kelimesi, 118 numaralı elementin İngilizce ifadesidir. Bu kelimenin Turkce karşılığı, Turk Dil Kurumu (TDK) gibi yetkili kurumlar tarafından henuz belirlenmedi.
Oganesson, keşfedilmeden once “ununoctium” olarak biliniyordu. Halen de bircok kaynakta bu isimle yer alıyor. Bu kelime, Latince “bir, bir, sekiz” anlamındadır ve rakamların yan yana getirilmesi ile oluşan “118” sayısını ifade eder.
Rus fizikci Yuri T. Oganessian, yaşarken ismi bir elemente verilen ucuncu bilim adamıdır. Diğer elementler, unlu fizikci Einstein anısına isimlendirilen 99 atom numaralı element “aynştaynyum”, diğeri de nukleer fizikci Glenn Seaborg anısına isimlendirilen 106 numaralı element “seaborgiyum”dur. (Bazı kaynaklarda Oganessian ’ın yaşarken adı bir elemente verilen ikinci bilim adamı olduğu bilgileri yer alıyor. Bu durumun; aynştanyumun keşfi, keşfinin onaylanması ve Einstein ’in olumunun aynı donem icinde gercekleşmesinden kaynaklanabileceği değerlendiriliyor.)
Oganessonun ilk sentez deneyi 4 ay surdu ve ilk sentezi gercekleştirmek icin kaliforniyum hedefine 2300 saat boyunca yaklaşık 4 kentilyon (4×1019 ) kalsiyum iyonu carpıştırıldı. 2017 yılı itibariyle oganessonun sadece 3 veya 4 atomu sentezlenebildi.
1999 yılında Amerika Kaliforniya ’daki Lawrence Berkeley Laboratuvarı ’nda gorevli bilim adamları 118 numaralı elementin keşfi ile ilgili bir rapor yayınladı; ancak 2002 yılında bazı keşif verilerinin sahte olduğu ortaya cıkınca rapor geri cekildi.
Oganessonun insanlar, hayvanlar ve bitkiler uzerinde bilinen bir biyolojik rolu bulunmuyor. Radyoaktifliği sebebiyle toksik olabileceği ongoruluyor. Cevre icin de tehlikeli olabileceği belirtiliyor.