iffet manası



"İnsanın arzularını, tutkularını aklının ve inancının kontrolunde tutarak, Allah ve insanlar nezdinde kendisini kucuk duşurecek davranışlardan sakınmasını sağlayan bir erdem" anlamındaki iffet kavramının Kur'Ân-ı Kerîm'de, "haya, vakar, kişinin kendi şahsiyet ve onurunu koruması" şeklinde yorumlanabilecek bir konumda kullanıldığı gorulmektedir (el-Bakara 2/273). Diğer bazı Âyetlerde ise "insanın, kendisine ait olmayan bir mala el uzatmaması" (en-Nis 4/6), "edepli ve hayalı olması" (en-Nûr 24/33, 60) anlamında kullanılmıştır. Hz. Peygamber de iffetli muslumanlardan ovguyle soz etmiştir (mesel bk. BuhÂrî, "Tefsîr", 9; "AhkÂm", 16).

AhlÂk bilginlerine gore, ister mide istekleri olsun ister cinsel istekler olsun, her turlu nefsÂnî arzulara aşırı duşkunluk, insanı bir bakıma hayvanlaştırır. Cunku hayvanlar gibi bu insan da tutkularını dizginleme erdemini gosterememiştir.

İslÂm ahlÂk kulturunde insanın nefsÂnî arzularına esir olma zaafına hev denmiş; bu zaaftan korunmanın da ancak aklın buyruğuna uymakla mumkun olacağı ifade edilmiştir. Nitekim Ebû Bekir er-RÂzî'nin et-Tıbbu'r-rûhÂnî'si, İmam MÂverdî'nin Edebu'd-duny ve'd-dîn'i gibi bircok ahlÂk kitabının ilk konuları akıl-hev catışmasına ayrılmıştır. Ozellikle GazzÂlî İhy ve MîzÂnu'l-amel gibi eserlerinde bu konuya buyuk onem vermiştir. Başta Kur'Ân-ı Kerîm ve hadisler olmak uzere İslÂmî kaynaklarda hevÂ, "insanın iyi ve kotu konusunda doğru secim yapmasını ve akla uygun davranmasını onleyen nefsÂnî arzular" anlamında kullanılır. Kur'Ân-ı Kerîm'de nefsÂnî arzularına aşırı duşkun olan, bu yuzden de inanc ve yaşayışında haktan ayrılan, isyana ve gunahlara saplanan insan "hevÂsını tanrısı yapan" (el-Furkan 25/43; el-CÂsiye 45/23) şeklinde anılmaktadır. Hz. Peygamber de, "En kotu kul, hevÂsına kul olup da dalÂlete duşun kimsedir" (Tirmizî, "KıyÂmet", 17) buyurmuştur. İşte iffet erdemi, insanı boylesine tehlikeli olan tutkulardan koruyup kollayan ve ona hayvanî eğilimleri, tutkuları karşısında bağımsızlık kazandıran ahlÂkî bir donanımdır. Nitekim, başta GazzÂlî olmak uzere musluman ahlÂk bilginleri ve mutasavvıflar, bu tutkulardan kurtulmayı gercek ozgurluk saymışlar; insanın kendini mÂnen geliştirme işlevine bu noktadan başlamasını gerekli gormuşlerdir.

diyanet.gov.tr