Dr. Ali Budak'ın kitaplaştırılan ilmi calışması “''İsim ve Sıfatları ile Efendimiz '' araştırmasında, Hz Muhammed'in; Kuran'ı Kerim'de gecen isim ve sıfatları, Hadislerde ve İslami eserlerde gecen adları ve sıfatları, Gecmiş Kutsal Kitaplarda yer alan isimleri ve ummetinin ona verdiği isimler zikrediliyor ve onun butun ve isim ve sıfatları konusunda değerlendirmeler yapılıyor.



TÎB, MÂZMÂZ

MÂzmÂz ismi İbranicedir. İslÂm'a giren bazı Yahudi Âlimlerinden nakledilmiştir ki, manası 'tîb tîb' yani 'cok guzel kokulu' demektir. Resûlullah Efendimiz Hazretlerinin guzel kokulu olduğu ve butun temizlerin en yucesi olduğu şuphesizdir. Buna, mubarek terinin cok guzel kokulu olması yeterli bir delildir. İnsanlar, O'nun misk-u ammer terini koku olarak surunmek icin alırlardı. Evet, butun kÂinat, O'nunla yucelir, butun kalpler O'nunla gıdalanır ve hoş olurdu.

KUSEM, KASÛM

Bu isimlerin manası Kadı İyÂz'ın belirttiğine gore, "butun hayırları kendinde toplayan" demektir. Bunun yanı sıra insanları hayırda toplamasından, verip ihsan etmesinden dolayı da bu sıfatı aldığı belirtilmiştir. Efendimiz şoyle buyurmaktadır ki: "Bana melek gelerek şoyle dedi: "Sen bir kusemsin." (Yani toplayıcı). Bu isim, Efendimiz'in Arapcadaki el-CÂmi' ismine tekabul etmektedir. "Butun hayırları kendinde toplayıcı" manasına gelen bu sıfat, fazilet ve guzel ahlÂkı tamamlamak uzere gonderilmiş olan Efendimiz'in en cÂmi' sıfatlarından birisidir.

HİMTÂYÂ, HİMYÂTÂ

HimyÂt veya HimtÂyÂ, Haremi koruyan, himaye eden manasına gelmektedir. İbn-i Esir el-Herevî der ki: "KÂ'b'ın (radıyallÂhu anh) rivayet ettiği bir hadiste şu kayıtlar gecmektedir: "SemÂvî kitaplarda Resûlullah Haz-retlerinin şerefli isimleri Muhammed, Ahmed ve HimyÂtÂ'dır." Ebu Amr da şoyle der: "İslÂm'a giren Yahudi Âlimlerinin ba-zısından bu ismin manasını sordum. Dediler ki: Manası, "Haremi haramdan korur ve helÂle izin verir", demektir."

AHYED, UHÎD

Bu ismin meşhur okunuşu Ahyed, fakat bazı eski Şifa nushalarında okunuşu Uhîd şeklindedir. İmam-ı Nevevi Tehzibu'1-Esm adlı kitabında İbn-i Abbas (radıyallÂhu anh) Hazretlerinden Resûlullah Efendimiz'in şoyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Benim adım Kur'Ân'da Muhammed'dir. İncil'de Ahmed, Tevrat'ta da Ahyed'dir. Ben Ahyed ismiyle şunun icin isimlendirildim ki, cehennem ateşini ummetimden başka tarafa, (bolgeye, yone) ceviririm." HÂsılı bu isim, Efendimiz'in, dunyada hidayetiyle, Âhirette de şefaatiyle ummetini cehennem ateşin den koruyacağını anlatan bir isimdir.

MUNHAMİNNÂ, MAWHAMANA

Bu isim, Menhamenn şeklinde de okunmuştur. Bu ismin Suryanîce'de mÂnası "Muhammed" demektir. Hz. Peygamber (aleyhisselÂm) bir hadisinde: "Benim adım yerde Muhammed, goklerde ise Ahmed'dir" buyurur. Bu iki isim de cok ovulen mÂnas ında olup mÂnaları birbirine yakındır. Yuhanna İncili 14,16 cumlesinde gecen, "Parakletos" sozunu Hıristiyanlar "teselli edici" diye cevirirler. (Oysa bu manalara gelmez.) Bu kelime, Hz. IsÂ'nın yaşadığı cevrenin dili olan Aramice'de Mawhamana'nın tam Yunanca karşılığı olan Periklitos (cok ovulen) isminin bozulmuş şeklidir. (Hz. Is zamanında Yahudiler İbranîce değil, Aramîce konuşurlardı). Periklitos ile Parakletos fonetik olarak birbirine yakın olduğundan bazı cevirmenlerin veya sonraki donemlerdeki kÂtiplerin bu iki kelimeyi birbirine karıştırdıkları anlaşılıyor. Muslumanlar burada, Hz. Muhammed'in (aleyhisselÂm) mujdelendiğini gorurler. 8. asır tarihcilerinden İbn İshak mezkûr İncil cumlesini naklederken "Biriklitus" diye yazmış ve bunun Rumcada "Muhammed" mÂnasına geldiğini soylemiştir. Kim bilir, muhtemelen onun devrindeki İncillerde Parakletos yerine Periklitos yazılı idi.

MUHÎMU'S SUNNE, KAYYİM

Efendimiz'in bu ismi, "Sunneti ikame eden, ayakta tutan, sunneti yaş atan" manalarına gelir. KÂdî İyaz'ın Şif adlı eserinde zikredilen bu isim ile ilgili Hazret-i DÂvûd aleyhisselÂm'ın şoyle dua ettiği bildirilir: "Allahım, fetret zamanında sunneti ikame eden (ayakta tutan) Muhammed' i (aleyhisselÂm) bize gonder." Boylece bu şerefli isim Hazret-i DÂvûd'un duasından alınmıştır.

MUTEVEKKİL

Efendimiz'in "tevekkul eden" manasına gelen ismidir. Bu ismin Tevrat'ta gectiği de belirtilir: Abdullah b. Amr naklediyor: Nebi'nin (sallallÂhu aleyhi ve sellem) Tevrat'taki sıfatını şoyle okudum: "Muhammed Allah Resûlu'dur. Kulum ve elcimdir. Ben O'nu mutevekkil diye adlandırdım. Ne anlayışsızdır ne de katı kalpli. Sokaklarda bağırıp cağıran biri değildir. Kotuluğe kotulukle karşılık vermez. Af edip bağışlar. Eğri sapık milletleri kendisi ile doğrultmadıkca O'nun canını almayacağını, t ki onlar "L ilahe illallah" deyinceye kadar." Bu isme en lÂyık olan Efendimiz'dir. Cunku dini insanlar arasında yerleştirmek icin hic kimsenin yapamayacağı şekilde Allah'a tevekkul edebilen ancak o olmuştur.

EL UMMÎ

El-Ummî, "okuyup yazma bilmeyen" manasına gelir. Ummî, aynı zamanda Mekke'nin diğer bir adı olan Ummu'l-KurÂ'ya (şehirlerin anasına) nisbet edilen, yani Mekke'ye mensûp olan, Mekkeli anlamına da gelir. Kur'Ân-ı Kerîm'de şoyle buyrulmaktadır: "İşte boylece sana da emrimizden bir rûh vahyettik. Halbuki sen daha once kitap nedir, iman nedir bilmezdin. LÂkin Biz onu, kullarımızdan dilediklerimize doğru yolu gosteren bir nûr kıldık. Sen gercekten insanlara doğru yolu gosterirsin." (Şura, 42/52) Efendimiz'in bu ismi en-Nebiyyu'l-Umiyyi'l-Arabî olarak semÂvî kitaplarda da gecmektedir. Burada belirtmek gerekir ki Allah adeta kendi eliyle yazdığı kitabı Efendimiz'e okutturmaktadır. Bu manada Allah Resûlu'nun hicbir kimsenin yazdığı kitabı okumaya ihtiyacı olmadığını, bunun da bir mucize olduğunu belirtmek gerekir.