Nefs-i emmĂ‚re:Munker ve gunah olan şeyleri işlemeyi teşvik ve emreden nefstir. Kur’an’daki: “Cunku nefs, kotuluğu şiddetle emreder.” (Yûsuf, 12/53) Ă‚yet-i kerimesi nefsin bu makamına işĂ‚ret eder. Nefs-i emmĂ‚re mertebesinde bulunan sĂ‚lik iyilik işlemez, kotuluklerden kacmaz; ancak kotuluğun zuhûrundan pişmanlık duyar. Fakat bu nedĂ‚met davranışlarını etkilemez. Bu sıfatla muttasıf olan nefs, hevĂ‚sına fazlaca duşkundur. Bu mertebedeki sĂ‚likin zikri “LĂ‚ ilĂ‚he illallah” seyri “seyr ilallah”dır.
Nefs-i levvĂ‚me:Yaptığı kotuluklerin akabinde saman zaman pişmanlık duyan ve sĂ‚hibini munkere mulĂ‚zemetten dolayı ayıplayan ve tevbeye temĂ‚yul gosteren nefstir. Adını Kur’an’daki: “LevvĂ‚me (pişmankĂ‚r) nefse andolsun.” (el-KıyĂ‚me, 75/2) ayetinden alır. Zikri, Allah lĂ‚fza–i celĂ‚li, seyri “seyr lillĂ‚h”dır. Bu makamda muhabbetullah hĂ‚sıl olur.
Nefs-i mulheme: İlhĂ‚m ve keşfe mazhar olmaya başlayan, neyin hayır, neyin şerr olduğunu idrĂ‚k edebilme melekesine sĂ‚hip, şehvet isteklerine karşı kısmen direnme gucu bulunan nefstir Adını “Andolsun nefse isyĂ‚nını ve itĂ‚atını ilhĂ‚m edene.” (eş-Şems, 91/8) Ă‚yetinden alır. Bu mertebede zikir “Hû”, seyr “seyr alellah”dır.
Nefs-i mutmeinne:Kotu ve cirkin sıfatlardan kurtulupguzel ahlĂ‚k ile hemhĂ‚l olan nefstir. Bu nefs, CenĂ‚b-ı Hakk’ın tevfîk ve inĂ‚yetiyle sekînet ve yakîne mazhar olarak ıztıraplardan kurtulur. Bu makamda beşeriyet fenĂ‚ bulup “Nûr-i Muhammedî” zuhûr ettiğinden nefs, hitĂ‚b-ı ilĂ‚hîye mazhar olur:“Ey itmi’nĂ‚na ermiş itĂ‚atkĂ‚r nefs!” (el-Fecr, 89/27) Bu makamın zikri “Hakk” ismidir. Seyri “seyr maallah”dır.
Nefs-i rĂ‚ziye: Kendisi hakkında tecellî eden kazĂ‚ hukumlerine tereddudsuz teslim olup rızĂ‚ gosteren nefsin makamıdır. Bu makam, sĂ‚likin esrĂ‚r-ı ilĂ‚hiyyeye mutali olduğu makamdır. Zikir “Hay” ismidir. Seyr “seyr fillĂ‚h”dır. Kur’an’daki: “Don Rabbına, sen O’ndan rĂ‚zî olarak” (eş-Şems, 89/28) Ă‚yeti bu makama işĂ‚rettir.
Nefs-i merziyye: Allah ile kul arasında rızĂ‚nın muşterek bir vasıf olduğu, kulun Allah’dan, Allah’ın kuldan rĂ‚zî olduğu makamdır. Yukarda gecen Ă‚yetin devamı olan: “Rabbın da senden rĂ‚zı olarak” ifĂ‚desi bunu gostermektedir. Bu makamda zikir “Kayyûm” ismi, seyr “seyr anillĂ‚h”dır.
Nefs-i kĂ‚mile: Bu makmda sĂ‚lik, butun marifet makmlarını kazanarak irşĂ‚d mevkiine yukselir. Bu makam vehbîdir. Zikri “yĂ‚ KahhĂ‚r!” ismi, seyri “seyr billĂ‚h”dır.
__________________