DİKKAT DAĞINIKLIĞI VE NEDENLERİ...
Gereken işe, gerektiği kadar, gerekli sure zarfında odaklanabilmektir dikkat. Herkes icin gereklidir; bazen dikkatsizliğimiz yuzunden yanlış yola saparız, yemeğin tuzunu unuturuz, iş yerindeki yazışmaların tarihini geciktiririz istemeden, sonra da dikkatsizliğimizin cezasını cekmek zorunda kalırız. Cocuk olmak zaman zaman dikkatsiz, kontrolsuz (aceleci) davranışları, kıpır kıpır olma halini beraberinde getirse de dikkat hem akademik hem sosyal becerileri icin gereklidir.
Cocuklar buyudukce dikkat konsantrasyon suresi ve kalitesi gelişir. Okul oncesi donemde 5-10 dakika ile sınırlı olan dikkat suresi okul donemindeki cocuklarda 20 dakikaya kadar uzayabilir. Dikkat konsantrasyonu kesintisiz olan bir surec değildir. Hepimizin dikkati belli periyodlarda dağılır, onemli olan işimize devam etmek icin dikkatimizi yeniden toplamayı başarabilmemizdir.
Dikkat bir cok etkenden etkilenebilir. Oncelikle yorgunluğun dikkat uzerindeki olumsuz etkisini herkes yaşamıştır. Uykusuz olduğumuzda ya da uzun saatler suren calışma saatleri sonrasında dikkati toplamak daha da zorlaşır.
Gunluk hayat olayları dikkat fonksiyonlarımızı etkiler; kafamızı kurcalayan birden fazla duşunce-problem varsa gerekli olana odaklanmak, işleri duzene koymak imkansızlaşır. Kafamızın ici karışıksa cantamızın ici ya da masamızın uzeri de karışıktır.
Dikkat aynı zamanda ruhsal durumuzdan da etkilenir. Dikkat kelimesinin sozluk tanımı; “Duygularla duşunceyi bir şey uzerinde toplama, uyanıklık (Turk Dil Kurumu)” bu ilişkiyi oldukca net bir şekilde anlatır. Uzgun olduğumuzda yaptığımız işe dikkat etmek zorlaşır hatta icinde bulunduğumuz duygusal durum ne kadar olumsuzsa dikkat fonksiyonları o kadar bozulur.
Dikkat Eksikliği Hiperakvitive Bozukluğu nedir? Belirtileri nelerdir?

Son yıllarda okul cağı cocuklarında dikkatsizlik, unutkanlık, aşırı hareketlilik, duşunmeden hareket etme, kurallar uymakta zorluk gibi sorun tanımlamaları dikkat cekmektedir. Eğitimcilerin ve anne-babaların coğu cocuklarının cok cabuk sıkıldığından, odevlerini yapmakta, kitap okumakta, ders calışmakta isteksiz olduklarından, cok sık eşya kaybettiğinden, enerjisinin hic bitmez gibi olduğundan, kurallara uymakta zorlandıklarından, televizyon ve bilgisayar karşısında saatler gecirirken 10 dakikalık odevin başına oturtamadıklarından zaman zaman yakınabilmektedirler. Bunlar zamane cocuğunun ozellikleri midir, anne-baba tutumlarının sonucu mudur yoksa cok farklı bir nedenden kaynaklanıyor olabilir mi?..
Bu olasılıkların hepsi mumkun acıklamalar olabilir. Acıklamanın hangisi olduğuna gore de cozumler farklılık gosterebilir. Onemli olan cocuğun davranışlarının altında yatan etkenleri doğru anlayabilmek, ayrıntıları gozden kacırmamak, gerektiğinde uzman kişilerin gozlem ve yorumlarına baş vurabilmektir.Dikkat fonksiyonların uzun sureli ve yoğun olarak bozulduğu durumlardan biri dikkat eksiliği ve hiperaktivite bozukluğu’dur. Genel olarak yaşıtlarına oranla daha hareketli olmak, bilişsel caba gerektiren işlere dikkatini yoğunlaştırmada zorlanmak, acelecilik,olayların sonunu duşunmeden hareket etmek belirtileri ile tanımlanabilir.
Uzmanlar Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunu yaşam boyu devam eden sosyal, duygusal ve iş hayatı uzerinde olumsuz etkileri olan bir bozukluk olarak tanımlamaktadırlar.Cocukluk doneminin ozellikleri goz onune alındığında bu sorun tanımına dikkatle ve profesyonel bakışla yaklaşmak gerekir. Cunku cocuklar doğaları gereği hareketlidir, sabırsızdır, dikkatsizdir ve sakardırlar. Bu noktada onemli olan tum bu ve benzeri davranış tanımlamaların bir soruna işaret edip etmediğini araştırmaktır. Soruna işaret eden en onemli etken ise bu davranışların cocuğun gunluk hayat kalitesini, arkadaşları ile uyumunu ve okul başarısını ne yonde etkilediğini gozlemlemektir. Eğer bu belirtilerin hepsi ya da bir kacının var olduğu durumda cocuğun sosyal ve akademik uyumu olumsuz olarak etkileniyorsa o zaman anne-babanın, oğretmen ve rehberlik servindeki uzmanların harekete gecmesi onemlidir.Cocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun fark edilmesi ve tanınması daha cok okul donemi ile ortaya cıkmaktadır. Bunun en onemli nedeni DEHB’nin buyuk olcude okul ortamında sosyal uyum ve akademik başarı icin gerekli olan alanları etkilemesidir. ev ortamında anne-baba cocuğun hareketlilik, acelecilik, dikkatsizlik gibi ozelliklerini fark etse bile bu her zaman buyuk bir sorun yaratmaya bilir. Ancak sosyal ortamlar, kural ve sınırlamaların olduğu durumlar, yeni bilgi ve becerilerin oğrenilmesi gereken durumlar DEHB olan cocukların sıkıntı yaşamasına neden olabilir. Evde 5 dakikada bir masasından kalkmasından anne-baba rahatsız olsa bile mudahale etmeye gerek duymayabilir ancak sınıf ortamında bu davranış hem cocuğun oğrenmesini hem sınıf duzenini etkileyeceği icin cocuğun oğretmen ve arkadaşları ile sorun yaşamasına neden olacaktır. Bu nedenle dikkat ve hareketlilik ile ilgili sorunlar bu cocukları okula başlamasıyla daha dikkat cekici daha da onemlisi cocuğun hayatının olumsuz olarak etkileyecek hale gelmektedir.DEHB her ne kadar cocukluk doneminde tanınsa da sadece bu doneme ait bir sorun tanımı değildir. Dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve durtusellik (duşunmeden, ani hareket etme) bireyin tum hayatını etkileyen sorunlara neden olabilmektedir. DEHB bozukluğuna ait Amerikan psikiyatri Birliği tarafından belirlenmiş olan belirtiler aşağıda bilgi vermek amaclı olarak sıralanmıştır. Bu belirtiler anne-babalara, oğretmenlere gozlemlerinde yol gosterebilir. Ancak cocuğun yaşadığı sorun ile ilgili doğru ve etkili tanımlamanın bir uzman tarafından yapılması gerekmektedir.
Dikkat eksikliği belirtileri
1) Ayrıntılara dikkat etmekte zorluk ya da okul, iş ve diğer etkinliklerde dikkatsizce hatalar yapma
2) Dikkat gerektiren gorevler ya da işlerde dikkati surdurme gucluğu
3) Birisiyle yuz yuze konuşurken dinlemede gucluk cekme
4) Okul odevlerini ya da işyerinde verilen gorevleri bitirmekte zorlanma, verilen yonergeleri izlemekte zorluk cekme( yonergeleri anlama gucluğune ya da inatlaşmaya bağlı değildir.)
5) Gorevleri ve etkinlikleri duzenleme/ organize etme gucluğu
6) Uzun zihinsel caba gerektiren işlerden kacınma, bu işlerden hoşlanmama ya da bu işlere karşı isteksizlik
7) Gorev ve etkinlikler icin gereken eşyaları kaybetme ( orneğin: oyuncak, okul odevleri, kalem, kitap ya da arac gerec)
8) Dikkatin kolayca dağılması
9) Gunluk etkinliklerde unutkanlık

Aşırı hareketlilik ( hiperaktivite) belirtileri
1) El ve ayakların kıpır kıpır olması, oturduğu yerde duramama
2) Oturulması gereken durumlarda yerinden kalkma
3) Koşuşturup durma ya da huzursuzluk hissi
4) Boş zaman faaliyetlerini sessizce yapmakta gucluk
5) Surekli hareket halinde olma ya da sanki motor takılıymış gibi hareket etme
6) Cok konuşma
Durtusellik
1) Sorulan soru tamamlanmadan yanıt verme
2) Sıra beklemekte zorluk cekme
3) Başkalarının işine karışma ya da konuşmalarını bolme
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun (DEHB) nedenleri
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun ortaya cıkmasında etken olan nedenler araştırıldığında bir tek nedenden cok birden fazla etkenin rol aldığı belirtilmektedir. DEHB uzerine yapılan ayrıntılı araştırmalarda beyinde dikkat ve durtu kontrolunu sağlayan bolumlerdeki aktivite duzeyinde farklılıklar olduğu belirtilmektedir. Bunun yanı sıra DEHB’nin kalıtımsal bir ozelliğe sahip olduğu da elde edilen onemli veriler arasındadır. Ancak beyindeki bu farklı calışmaya tam olarak nelerin neden olduğu ile ilgili kesin sonuclara henuz ulaşılamamıştır. Bununla birlikte bazı cevresel etkenlerin DEHB riskini arttırdı da araştırma sonucları arasındadır. Ozellikle beynin gelişiminde cok onemli bir devre olan hamilelik doneminde annenin sigara- alkol kullanımı diğer pek hastalık riski ile birlikte DEHB riskini de arttırmaktadır. Bunun yanı sıra erken doğum, doğumda karşılaşılan komplikasyonlar, doğum sonrasında yaşanan ciddi sorunlar DEHB gorulme olasılığı arttırabilmektedir. Cevresel etkenler birebir DEHB’ye neden olarak gorulmemekte ancak var olan bozukluğun ortaya cıkma ve şiddetini arttırma olasılığını yukselttikleri bilinmektedir.
DEHB ile baş etmek icin neler yapılır?
DEHB doğru tanımladığı ve uygun yaklaşımlarla mudahale edildiğinde olumlu gelişmelerin ortaya cıktığı bir bozukluktur. Bunun icin oncellik cocuğun yaşadığı sorun alanlarının doğru şekilde tanımlanması onemlidir. Anne-babanın gozlemleri, oğretmenlerin ve rehberli servisinin tespitleri cocuğun uygun şekilde yardım alabilmesi icin gereklidir. Dikkat ve aşırı hareketlilik ile ilgili sıkıntılar yaşadığından şuphelenildiğinde konunun uzmanı olan bir cocuk psikiyatristine başvurmak ilk adımdır.
Gerekli olan tanı ve değerlendirmeler psikiyatristin yonlendirilmesi ile tamamlanacaktır. Bundan sonraki adım ise yaşanılan sorunlar ile baş etmek icin uygun olan tedavinin programlanmasıdır. DEHB tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmış tedavi yontemlerinden biri ilac tedavisidir. Bu konu hakkındaki en doğru ve gerekli bilgileri cocuk psikiyatri uzmanlarından edinmek onemlidir. İlac tedavisinin yanı sıra cocuğun zorlandığı beceri alanlarının geliştirilmesi icin bireysel ya da grup calışmaları ile yapılan psiko –eğitsel terapilerin etkili olduğu gorulmektedir. Psiko-eğitsel terapilerin amacı cocuğun sorun yaşadığı alanları tespit etmek daha sonra uygun mudahale yontemleri kullanarak becerilerin gelişmesini sağlamaktır. Orneğin masa başında dikkatini uzun sure yoğunlaştırmakta zorlanan bir cocukla yapılan sureli dikkat calışmaları ile bu surenin artması hedeflemektedir.
DEHB tanısı ile karşılaştığında anne-babanın bu konu ile ilgili bilgi edinmesi oldukca onemlidir. Cunku hem cocuğun tedavisinin etkinliği icin hem de ev ortamında anne-baba-cocuk arasındaki iletişimin korunması ve geliştirilmesi icin anne-babanın ne ile karşı karşıya oldukları hakkında bilgi sahibi olması gereklidir.Dikkat eksikliği soz konusu olduğunda şunu unutmamak gereki aslında dikkat oradadır sadece sıkıcı ve rutin bir işe tutarlı olarak odaklanmak ile ilgili sorun yaşanmaktadır. İlgi ve motivasyonu arttırmak dikkatin toparlanmasında etkili olacaktır. Orneğin cocuğun ilgisini ceken bir konu hakkında okuması ya da yazı yazması sıkıcı bir konu hakkında yazmasından daha kolay olacaktır. Oduller ve davranış sonucları doğru şekilde kullanıldığında becerilerin gelişmesine yardımcı olacaktır. Bilgisayar ve televizyon cocuklar icin genellikle işe yarıyan pekiştiricilerdir.Once televziyon izlerse odeve oturmak daha zor olacaktır ama odevini bitirip televziyon izlemeye yada bilgisayar oynamaya hak kazanmak daha verimli sonuclar verebilir.
Dikkat birebir ilişkide daha az dağılır, gerektiğinde ders konusunda aile uyelerinin yardımı işe yarayabilir. Tabi ki catışma ortamına neden olmadıkca.
DEHB soz konusu olduğunda coğu zaman eşlik eden başka sorunlar ortaya cıkabilir. Orneğin oğrenme problemleri ,davranış sorunları ya da duygusal sorunlar (kaygı- depresyon). Eğitimcilerin ve anne-babaların bu konudaki gozlemleri oldukca onemlidir. Eşlik eden sorunlar varsa bu durum değerlendirilmeli, uygun şekilde tedavi planı yapılmalıdır.Okul-aile-uzman işbirliği DEHB tedavisinde olmazsa olmazlardandır. Cocuğun gelişimi icin ekip calışması yapmak, cocuğun becerilerini tum bu ortamlarda desteklemek tedavinin etkinliğini artıracaktır.
DEHB ozellikle davranış alanında neden olduğu sorunlar nedeniyle anne-baba- cocuk arasındaki ilişkide catışmaların artmasına neden olabilir. Anne-baba istemeden baskıcı, eleştirel tepkiler verebilirler, bu tip davranışlar ise cocuğun olumsuz davranışlarının artmasına neden olabilir. Anne-babanın temel kurallar konusunda net ve tutarlı olması, genel olarak cocuğun olumlu davranışlarını geliştirme uzerine odaklanmaları catışmaların azalmasında etkili olabilir.DEHB uzman yardımı alındığında olumlu gelişmelerin kaydedilebildiği, cocuğun ve ailenin hayat kalitesinin gelişmesinin mumkun olduğu, tedavi edilebilen bir sorundur.



[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]