BAĞCILIK - UZUM YETİŞTİRİCİLİĞİ

Genel
Uzum besin değeri yuksek bir meyve olup A, B, B2 ve C vitaminlerini icerir. Uzum
sofralık tuketim dışında kurutmalık şaraplık, şıralık ve konservelik olarak da tuketilebildiğinden yılın her ayı tuketilebilmektedir. Son yıllarda uzum yaprağı Ayrıca iyi bir ihrac urunu olarak ta gelir getirebilmektedir.

İklim İsteği
Asma gunluk ısı ortalaması 10oC yi bulunca gelişmeye başlar ve sonbaharda ısı ortalaması bu derecenin altına duşunceye kadar gelişmesini surdurur yani gelişme devresi oldukca uzun suren bir bitkidir. Her uzum ceşidi meyveleri iyi bir şekilde olgunlaştırmak icin belirli bir ısı toplamına ihtiyac gosterir. Bağ kurulacak bolgenin yıllık aktif sıcaklık toplamının en az 1600 oC derece olması gerekir. Rantabl bağcılık yapabilmek icin, yıllık ortalama sıcaklık 9-21 oC ve sıcak aylar ortalaması 17-20 oC olmalıdır. Erken olgunlaşan ceşitlerde tam ciceklenmeden olgunluğa kadar gecen surede 1600-2000 oC, gec olgulaşanlarda ise 3000 oC ya da daha fazla sıcaklık toplamına ihtiyac bulunur.
Asmanın kokleri derinlere gittiği icin diğer bitkilere oranla daha az yağış alan yerlerde de yetişebilir. Yıllık yağış miktarı yanında, yağışın dağılımı bağcılık bakımından cok onemlidir.
Kış aylarında ve ilkbahar başlangıcındaki yağmurlar asma icin cok faydalıdır. İlkbaharın son doneminde ve yaz başlangıcında devam eden yağışlar ozellikle mantari hastalıkların artmasına sebep olduğundan bağcılıkta istenmeyen bir durumdur.
Bağcılıkta iklim faktorleri cok onemlidir.Eğer bir yerde ilkbahar donları omcaların surgun surmesine denk gelirse yeşil aksam-1, -2 oC nin altındaki ısıdan zarar goreceğinden bağ hasara uğrar. Sonbaharda erken gelen donlar da odun kısmının iyi odunlaşma sına engel olarak genc omcaların kurumasına sebep olur.
Ruzgarların bağlara cok etkisi vardır.Diğer iklim faktorleri musait olmak şartıyla ruzgarlardan korunmuş yerler bağcılığa daha uygundur.

Toprak İsteği
Asmanın kokleri derine gittiğinden yumuşak dokulu topraklardan hoşlanır.
Bağlar yazları kurak veya az yağışlı yerlerde en iyi geliştiğinden bağ toprağının derin ve
su tutma kapasitesinin yuksek olması istenir.Toprak yapısı koklerin gelişmesine musait
olduktan sonra fakir topraklarda bile yetişir.Yerli asmalar kendi kokleri uzerinde yetiştirildiğinde topraktaki kirece oldukca fazla tolerans gosterirler. Fakat, Amerikan asma
anacı kullanılması halinde, toprak secimi onemlidir.
Bolgemizde, su gecirir olmak şartıyla killi topraklar cok verimli ve bağcılığa elverişli
topraklardır. Tınlı topraklar ise, kalite bağcılığı bakımından orta derecede, fakat
uretim bağcılığı icin besin maddelerince zengin topraklardır.
Kalkerli topraklar şaraplık kırmızı uzum ceşitlerinin sevdiği topraklardır. Ancak bazı Amerikan asma anacları yetişmez. Humuslu toprakların bağcılık acısından onemi olmamasına rağmen iyi bir bağ toprağında % 5-10 humusun bulunması arzu edilir.

YETİŞTİRME TEKNİKLERİ
Ceşit secimi
Bolge ceşitleriyle uyuşabilecek anacların secilmesine ozellikle dikkat edilmelidir. Erkenci
ceşitler icin Berlandieri X Riparia melezlerinden koker 5BB, 420 Ave 5C anac olarak secilebilir. Bu anaclar yuksek oranda kireceve yeterli duzeyde de nematoda dayanıklıdırlar. Orta mevsimde ve ozellikle gec donemde olgunlaşan ceşitler icin ise kirece dayanımı yuksek, nematodlara dayanımı yeterli ve kuvvetli gelişme ozelliğine sahip Berlandieri X Rupestris melezlerinden 99 R,1103 P ve 140 Ruggeri anacları, tuzluluk sorunu olan yerlerdeise Solonis X Riparis melezi olan 1616 C anac olarak secilmesi uygundur.Ceşitlerin budanması, uyanması, olgunluk zamanı v.s. farklılık gosterdiğinden boyle bağların bakımı hasadı ve uzumun değerlendirilmesi cok zor olmaktadır. Bu nedenle bağa konulacak ceşit sayısı en az sayıda tutulmalı bir veya ikiyi gecmemesi tavsiye edilir.
2-Toprak Hazırlığı Oncelikle Arazide varsa, buyuk kayalar ağaclar ve calılar temizlenir. Omcaları muntazam ve duzgun dikebilmek icin tumsekler duzeltilir, cukurlar doldurularak toprak tesviyesi yapılır. Fazla su tutan yerlerde drenaj icin onlemler alınır. Asmanın ekonomik omru bakım koşullarına gore değişmekle birlikte 40 yılın uzerindedir.
Bu nedenle omru bitinceye dek dikildiği yerde kalacağından, tesisinde cok titiz davranılmalıdır. İyi hazırlanmayan bir yere tesis edilen bağ iyi gelişemez,kısa omurlu,verimsiz olur ve hastalıklara yakalanma riski artar.
Yeni tesis edilecek bağ, hic işlenmemiş bir toprak uzerinde olacaksa alan iyi bir şekilde işlenmelidir. Eğer eski bir bağ alanı ise toprağı bir kac yıl dinlendirilerek bol yeşil gubre ile gubrelenmelidir.Asmanın iyi bir şekilde gelişebilmesi ve koklerinin derine gitmesi, toprak icinde iyi gelişmesine bağlıdır, yani asmanın gelişimi toprak yapısı ile ilgilidir. Tınlı kumlu topraklarda kokler cok derine gidebilirken Sert yapı gosteren topraklarda koklerin derine gitmesi sınırlıdır. Bu tip toprakların kirizma yapılması şarttır. Bilhassa yeni bağcılıkta kirizma işine daha cok onem vermek lazımdır. Cunku yeni bağcılıkta kullanılan Amerikan asma anaclarının kokleri cok kuvvetli ve suratli buyuduklerinden toprağın gevşek ve suzek olması lazımdır. Asmaların gelişmemesi ve bazı bağların zamanından once kuruması, kirizmanın yapılmaması veya yuzlek yapılmasından ileri gelmektedir.Kirizma, bağ toprağının en az 40 cm derinlikte işlenmesidir. Bu işlem gunumuzde kirizma pullukları ile yapılmaktadır.Kirizma pullukları beygir gucu yuksek traktorlerle cekilir ve toprak 40-50 cm derinlikte işlenir.Kirizmanın yapılma zamanı sonbahar mevsimidir. Kirizma erken yapılmalı ve kirizmanın bitimi ile asma fidanı dikimi arasında en az 6-8 haftalık bir zaman olmalıdır.
Dikim
Sonbaharda kirizma yapılmış arazi ilkbaharda duzeltildikten sonra, hayvan veya makine gucu ile işlenebilecek aralık ve uzunlukta cukurlar acılır. İklimin daha sıcak olduğu bolgelerde guneş zararlarını azaltmak icin sıralamanın doğu-batı yonunde yapılması, meyilli arazilerde dik olması gerekir. Denemeler yeni tesis edilecek bağlarda sıra uzerinin 1,5-2 m. sıra arasının 2,5-3 m. olması gerektiğini gostermiştir. İşaretlenmiş yerlere iki kurek derinliğinde, bir kurek genişliğinde cukur acılır. Cukur acmanın makine ile yapılması daha avantajlıdır. Cukurların dip kısmına yanmış ciftlik gubresi ince toprakla karıştırılarak konmalıdır. Dikim icin fidanda budama yapılır. Yan ve boğaz kokleri tamamıyla, dip kokler ise 10 cm uzerinden cepecevre kesilir. Oluşmuş surgunlerin en kuvvetlisi bırakılır. Budaması yapılan koklu cubuk veya aşılı koklu topraklı fidan, acılan cukurun tam ortasına gelecek şekilde konur, fidanın govde kısmının en az 10-15 cm.i toprak uzerinde kalacak şekilde acılan cukurlara 10-15 cm kalınlığında toprak atıldıktan sonra fidan hava almayacak şekilde sıkıştırılmalıdır. Daha sonra can suyu verilir ve fidanın yerini belli etmek icin yanına bir herek dikilmelidir. Dikim yapılırken kısır ceşitler (morfolojik erdişi, fizyolojik dişi) saf olarak dikilmemelidir. Cunku bu ceşitlerin polen tozlarının dollenme
yeteneği yoktur. Bunun icin dikim planı sekiz omcaya bir babalık veya iki sıraya bir dolleyici dikmek suretiyle yapılmalıdır fakat burada babalık olarak kullanılan ceşitlerin cicek acma tarihleri dollenecek ceşitle aynı tarihe denk gelecek şekilde secilmesine dikkat edilmelidir.

Dikim şekilleri:
a. Kare dikim: İnsan gucu ile toprağı işlenen zayıf, toprağa dikilmiş ve kısa budama isteyen ceşitlerde uygulanır. Bu şekilde dikimlerde mesafe 1-2 m. dir.
b. Dikdortgen dikim: Yuksek terbiye sistemleri ile kurulmuş bağlara verilen şekildir. Bu şekilde bağların işlenmesi hayvan veya makine gucu ile yapılır. Sıra uzeri dar, sıra araları ise geniş tutulur. Sıra uzerlerinin araları 1-2 m, sıra araları ise 2-3 m arasında değişir.
c. Ucgen dikim: Bu dikimde her uc kenar
birbirine eşittir. Altı omca birleştirilince bir heksagonal şekil oluşur zor bir dikim şeklidir. Daha cok kucuk işletmelerde uygulanır.

Gubreleme
Genelde bağlar organik maddece fakir olan topraklarda tesis edilmektedir. Bu nedenle bağlar icin ciftlik gubresinin onemi daha fazladır. Ancak, ciftlik gubresi asmanın tum besin elementleri ihtiyacını karşılamayacağı icin ticari gubreler de kullanılmalıdır.Doğru miktarda, dengeli ve zamanında yapılan uygun gubreleme bağcılıkta urun miktarını ve kalitesini artırmakta ve bağların hastalık zararlı ve dona karşı direnclerini de yukseltmektedir. Bu sebepten bağlarda iyi gelişmeyi sağlamak ve yeterli urun alabilmek icin topraktan kaldırılan besin maddelerinin yeniden takviye edilmesi gerekir.
Bağlara verilecek gubre miktarının tespiti icin bircok faktor goz onunde bulundurularak onceden bazı tahlillerin yapılması gerekmektedir. Her bolgede hatta her bağda ihtiyac duyulan mineral ve organik madde miktarını
ayrı ayrı tespit etmek daha sonra buna gore gubreleme yapmak en isabetli yoldur. Bizim bolgemiz icin tavsiye edilen gubre miktarı saf madde olarak kuru koşullarda yerli bağ icin 10 kg/da azot, 8 kg/da fosfor, sulu koşullarda kultur bağ icin ise 14 kg/da azot, 9 kg/da fosfordur.Azotlu gubrenin bağlara en uygun verilme zamanı ilkbaharda ilk toprak işlemesinden hemen once şubat-mart aylarıdır ,istenirse azotlu gubrenin ikinci yarısı nisan-mayıs aylarında da verilebilir.Ciftlik gubresi ile fosforlu gubreler ise sonbahar toprak işlemesi sırasında sıralar arasına verilerek toprakla karışması sağlanır.

Sulama
Asmanın buyuyup gelişmesi icin topraktaki su miktarının daimi solma noktasının ustunde olması gerekmektedir.
Asmanın hızlı gelişme devresi olan mayıs-haziran ayları ile salkımların ben duşme zamanında (Temmuz ) kok bolgesinde yeterli su bulunmadığı hallerde omcaların gelişmesi yavaşlar, yapraklar porsur ve renkleri solar,salkımlardaki taneler normal iriliklerini alamaz ve renkleri donuklaşır uzerlerinde guneş yanıkları oluşur. Boyle durumlarla karşılaşınca bağın suya ihtiyacı olduğu anlaşılmalıdır.
Kış yağmurları normal duşmuşse toprak tarafından tutulmuş olan su bağların bahar gelişmesine yeterli olacaktır. Sulama imkanı olan taban bağlarda iki kez sulama ve sulamadan sonra tava gelince toprak işleme cok iyi sonuc vermektedir.Kışın kurak gecmesi durumunda ve ayrıca bağlar uyanmadan once bir su verilip ardından toprak işleme yapılması uygundur.Bağlarda ciceklenmenin hemen sonrasında ve tanelere ben duşme başlangıcında sula maya ozellikle dikkat etmek gerekir. Kurutmalık ve şaraplık bağlarda ise meyvenin olgunlaşmasından 3-4 hafta once sulama kesilmelidir.
Bağa verilecek su miktarı iklime, toprağa ve ceşide gore değişiklik gosterir. Toprağın ustten 60-70 cm'lik kısmı suya doymalıdır. Bunu anlayabilmek uzere sulama yapıldıktan sonra bir demir cubuk toprağa batırılmalı ve rahatca ilerlediği derinlik suyun işleme seviyesi olarak kabul edilmelidir. Karığın suyla doldurularak suyun sıra sonuna ulaşması da verilecek su miktarının yeterliliğinin tespitinde bir olcu olarak kullanılmaktadır.
Yurdumuzda bağlarda sulama coğunlukla karık usuluyle yapılmaktadır. Yinede son yıllarda damla sulama ve sprink yontemi de uygulanmaktadır.

Toprak İşleme
Kultur bitkileri icinde en fazla toprak işlemesi isteyen bitki asmadır.Sonbaharda yaprak dokumunden sonra, budamadan once yapılacak toprak işleme yabancı otlarla savaşımda ve kış yağmurlarının toprakta emilmesine yardımcı olmaktadır. Daha sonra biri budamadan sonra, bir de ilkbahar gec donlarından sonra yapılacak toprak işleme toprağın havalanmasını ve suyun toprakta muhafazasını sağlamaktadır. Bu sırada capa ile boğaz acma ve boğaz kok
lerinin temizliği de onemli bakım işlerindendir. Ayrıca tane bağlamadan sonra yapılacak toprak işlemesi ve capa da etkili olmaktadır. Bağlarda yabancı ot icin ilkbahar ve yaz aylarında 2-4 capa yeterli olmaktadır.

Budama
Asmanın budanması cok bilgi ve beceri isteyen bir teknik iştir. Bu nedenle asmanın fizyolojisini ve budama esaslarını bilmek gerekir. Aksi halde uzumun kalitesi duşmekte, verim azalmaktadır.Asma, bir yıllık surgunler uzerinde, uzum ceşitlerine gore mahsuldar gozlerin yerinin bilinmesi şartı ile asmanın kaldırabileceği kadar verimli
cubuk (goz) bırakmak ve luzumsuz cubukları kesmek biciminde budanır. İklim şartlarına gore budamanın; ocak-şubat, hatta mart aylarında yapılması uygundur.Budama şekli olarak hem daha yuksek bir verim ve kalite elde edilmesi, hem de ozellikle boncuklanmanın onlenmesi acısından 5-8 goz uzerinden uzunlu kısalı karışık budamaya imkan
sağlayan telli terbiye şekillerinden 60-80 cm govde yuksekliğine sahip "guyot sistemi" ya da "guyot + T" terbiye şeklinin uygulanması onerilmektedir.

Bağ Hastalıkları ve Zararlıları
Bağ Hastalıkları ve Mucadelesi Bağ Kullenmesi (Uncinula Necator): Kurak bolgelerde daha cok rastlanan bu hastalık, Omcanın tum yeşil organlarında (yaprak, sap, surgun salkım ve tane) gorulur. Yapraklar cok kucukken
hastalığa yakalanabilir ancak, belirtileri yapraklar buyudukten sonra kendini gosterir. Hastalığa yakalanan yapraklar once normal yeşil rengini kaybeder, yaprağın alt ve ust yuzeyleri kirli beyaz renkte kul serpilmiş gibi bir gorunum kazanır daha sonra yaprakların kenarları kıvrılır ve normal şekillerini kaybeder. Hastalığa yaka
lanan cubukların uzerinde yer yer gri renkli lekeler belirir. Meyveler ben duşme zamanına kadar hastalığa yakalanabilirler ve hasta taneler catlar ve kucuk kalırlar.Ciceklerin ve yaprakların hastalanmasıyla urun azalmasına, salkımların hastalanmasıyla urunun kalitesinin duşmesine, cubukların hastalanmasıyla da kış soğuklarından zarar gormesine neden olur.

Mucadelesi:
Kulturel Tedbirler: Hastalığın gorulduğu yerlerde bağlar surgun vermeden once kabuklar temizlenmeli hastalığın bulaşma ihtimaline karşı % 3-4 luk bordo bulamacı puskurtulmeli, verimi etkilemeyecek derecede kısa budama yapılmalıdır.Kimyasal Mucadele: Bir yıl once hastalığın gorulduğu yerde mucadele yapılır. Hastalığın gorulduğu yerlerde mucadelenin her yıl yapılması gerekir. İlkbaharda hastalık belirtileri gorulmeden ve surgunler 20-40 cm boylandığında ilk ilaclamaya başlanır. Ceşit ve şartlara gore 3-5 ilaclama yapılır. Bağ kullemesine karşı kullanılan klasik ve ekonomik ilac toz kukurt'tur.

İlaclama Zamanları:
1. İlaclama: Cicekten once, surgunler 20-40 cm boylanınca, saf kukurt'ten dekara 1,5-2 kg veya 3-4 kg bağ kukurdu kullanılır.
2. İlaclama: Ciceklenmenin sonunda salkımlar tane bağladığı zaman saf kukurt'ten dekara 3-4 kg veya 6-8 kg bağ kukurdu kullanılır.
3. İlaclama: İkinci ilaclamadan 15 gun sonra koruklar sacma iriliğini aldığı zaman saf kukurtten dekara 4.5-5 kg veya 7-10 kg bağ kukurdu kullanılır.
4. İlaclama:Son ilaclamadan 15 gun sonra dekara 4.5 kg saf kukurt veya 7-10 kg bağ kukurdu atılır.Toz kukurdun dışında hazır kukurtlu ıslanabilir toz preparatlarda gerektiğinde hastalığa karşı kullanılabilir.
Bağ Mildiyosu (Plasmopara Viticola): Hastalık omcanın butun yeşil kısımlarında gorulur. ilkbaharda yapraklarda yağ lekesi şeklinde lekeler meydana gelir, sonra bu yağ lekelerinin altında beyaz kadife gibi bir ortu meydana gelir ki bunlar sporangisporlardır. Enfeksiyona uğrayan uzum taneleri kahverengileşir buruşur ve kabuğu meşin gorunumunu alır.
Yaprak altlarında meydana gelen bu ortu sonradan salkımlarda yeşil surgunlerde ve omcanın butun yeşil kısımlarında gorulur. Hava sıcak ve kurak gecerse bu ortu kahverengine doner. Hastalıklı salkımlar bir muddet sonra tamamen kururlar. Fazla hastalanan omcalardan hic urun alınmaz. Hasta yapraklar dokulur ve cubuklar cıplak kalır. Bir sene mildiyo hastalığı geciren bir omca iki sene kendini toparlayamaz.
__________________