Ulkemizde genellikle kapalı tip barınaklar yapılmaktadır. Sığır besiciliğinde, karlı olabilmek icin sabit yatırım tutarının mumkun olduğu kadar duşuk seviyede tutulması gereklidir. Sabit yatırım maliyetleri olarak binalar, yem deposu, yem hazırlama unitesi, hayvanların bulunacağı saha, alet ve ekipmanları sayabiliriz. Tum bu yatırımlar, besiciliğin başlangıcında, sermayenin onemli bir kısmının harcanması demektir. Bu da bizim icin gerekli olan işletme sermayesinin kuculmesine yol acmaktadır. Ayrıca kapalı sistemlerde yemleme, sulama, gubrenin atılması, hayvanın bağlı tutulması gibi işlerde daha fazla işcilik gerektirmektedir.

Acık sistemde en cok korkulan, kışın soğuklarında hayvanın hastalanmasıdır. Oysa, vahşi hayvanların, kış koşullarında acıkta yaşayabildiği duşunulurse, bu kaygının yersiz olduğu anlaşılır.

Ayrıca, bugun dunyada, acıkta besicilik rahatlıkla yapılmakta ve -17 derecede bile yeterli canlı ağırlık artışı sağlandığı bildirilmektedir.

Kapalı sistem ahırlarda, yeterince havalandırma sağlanamaması, altlarının ıslak olması gibi nedenlerden dolayı, daha cok hayvan hastalanmaktadır. Acık sistemde hayvan serbest olduğundan, yeterince yem yer ve su icer. Havalandırma ve gubre atma problemi yoktur, hayvanların korunması icin sundurma ve golgeliklerin kullanılması gibi avantajlı yonleri de bulunmaktadır.

Acıkta besicilik yapmaya karar verdikten sonra, duşunulmesi ve planlanması gerekli unsurları şoyle sıralayabiliriz:

* Kuruluş Yerinin Secimi,

* Hayvan Başına Duşen Alanın Hesabı,

* Yemlik,

* Suluk,

* Golgelik,

* Sundurma,

* Padoks ve Bolme (Citler),

* Hayvan Yakalama Yeri,

* Hayvan İndirme Ve Bindirme Rampası,

* Yem Depoları,

* Gubrelik,

* Silaj ve Posa Cukurlarıdır.


YER SECİMİ:

Besi acıkta yapılacağı icin yağmur, kar surekli acık olan ahırın icine yağacaktır. Buna idrar ve gubreyi de eklersek cok miktarda camur olabileceği anlaşılmaktadır. Bunu onlemek icin arazinin guneye meyilli ve toprak gecirgenliğinin yuksek olması suyun birikmesini azaltacaktır

Yağışın fazla olması ve arazi yapısından dolayı Karadeniz bolgesinde yapmak biraz daha zor gozukmektedir.

Tum işletmelerde olduğu gibi yol, su ve elektriğe yakın olması acık sistem icinde yararlı olacaktır.

HAYVAN BAŞINA DUŞEN ALANIN HESAP EDİLMESİ

Hayvan başına alan hesap edilirken, arazi eğimli, yağış miktarı ve toprak yapısı goz onune alınmalıdır. Sundurma ve golgeliğe gore de gerekli alanlar şoyle hesap edilmektedir:

1- Golgelikli, tabii zeminli acıkta besi yerleri icin golgelikli alan dahil hayvan başına 12 m2’dir.

2- Sundurmalı, tabii zeminli acıkta besi yerleri icin hayvan başına sundurma altı 2 m2, padoks 10 m2’dir. Yemlik ve yem yolu harictir.

3- Sundurmalı, beton zeminli acık besi yerlerinde, sundurma altı 2 m2, padoks 2 m2’dir. Yemlik ve yem yolu harictir.

4- Kapalı sistem duşunulurse, yemlik ve yem yolu haric hayvan başına 2.5 m2’dir.

Bu olculer normal şartlar icindir. Duruma gore olculer buyutulebilir.

Bu olculere gore gerekli alan hesap edilebilir.

ACIK BESİDE YEMLİKLER

Yemlikler ahşap, beton, ahşap-beton yapılabilir. Yemlikler, hayvanın rahatlıkla yem yiyebileceği ve temizliğinin yapılabileceği şekilde duşunulmelidir. On kısmında, idrar ve gubrenin de ilave edilmesinden dolayı, yağışlı havalarda cok miktarda camur oluşmaktadır. Bunu onlemek amacıyla yemliğin onune, 3 m genişliğinde ve 10 cm yuksekliğinde % 4-6 eğimli beton bir alanın yapılması camur oluşumunu azaltacaktır. Yemlik boyu hayvan başına 50 cm onerilmektedir. Eğer onunde devamlı yem bulunursa, 20-25 cm.ye kadar duşurmek mumkundur. Yağışlı havalarda yemlerin ıslanmaması icin, yemliğin ustunun kapatılması fayda sağlayacaktır. Yemlik ici, temizliği ve yemin rahatca yenebilmesi acısından, Şekil 2'de gosterildiği gibi ya da benzer şekillerde yapılabilir.


SULUKLAR

Betondan yada paslanmaz metalden yapılan şamandıralı suluklar değişik cevre şartlarında daha kullanılışlıdır. Suluklar, zemine dokulen sular işletme dışına akacak şekilde yerleştirmeli yada gerekli onlemler alınmalıdır.Sulukların 60 x 150 cm boyutlarında olması yeterli bulunmaktadır. Suluk etrafına 10 cm yukseklik ve suluktan itibaren 1’er m genişlikte beton yapılması rahatca su icmesi ve suyu kirletmemesi yonunden uygun olacaktır.


GOLGELİK

Golgelik yapılırken, hayvan başına 2.5 m2 golgelik alanı ve 3 m yuksekliği olacak şekilde duşunulmelidir. Yapım malzemesi olarak, ahşap, demir vb. uygun ve ucuz malzemelerle yapılabilir.

SUNDURMA

Acık sistem besicilikte, hayvanların dinlenmek, yağmur, kar ve ruzgardan korunmak icin en cok kullandıkları bolumu oluşturmaktadır. Basitce, ustu kapalı, kuzeyi duvarla cevrili ve tabanı beton olabilen yarı acık bir kısımdır.

Hayvanları ruzgardan korumak ve guneşten yararlanmak icin yonu guneye bakmalıdır. Guneşin iceri daha cok girmesi icin eni fazla geniş olmamalı ve catı eğimi ona gore duşunulmelidir. Ruzgara karşı, kuzey yonune duvar ve yapılmalıdır. Sundurma, hayvan başına 2 m2 taban alanı, 2.30 m arka yuksekliği ve catı eğimine gore on yuksekliği belirlenerek yapılabilir.

PADOK VE BOLME CİTLERİ

Citleri, hayvanı belirli alanda tutmasını sağlayan, tel, orgu tel, demir, ahşap vb. malzemeden yapılabilen ve duvar yerine gecen yapılar diye tanımlanabilir.

Citin yuksekliği hayvanın boyuna gore ayarlanabildiği gibi, 1.30 m yeterli gorulmektedir. Hayvanın bir bolmeden diğerine gecmesini yada dışarı cıkmasını onleyecek şekilde ikili, uclu hatta dortlu sıra halinde yapılabilir.

Cit malzemesi olarak, genelde demir boru, ahşap, aluminyum, celik halat, prefabrik elemanlar şeklindeki malzemeler kullanılmaktadır.

HAYVAN YAKALAMA YERİ

Acık beside hayvanlar serbest halde dolaştıklarından, aşı, ilac, tartım, satmak vb. nedenlerde dolayı yakalanmaları zor olmaktadır. Hayvanın yakalanması icin, padoks icinde ve dışında hayvan yakalama yerinin yapılması gereklidir.

Hayvan yakalama yeri, 2.5 m uzunluğunda, giriş kısmı 1.20 m, cıkış kısmı 90 cm olculerindeki bir yer yeterli olmaktadır. Bu kısmın cıkışına hayvan tartmak icin bir kantar yerleştirilebilir.

HAYVAN İNDİRME VE BİNDİRME RAMPASI

Hayvanı herhangi bir arabaya bindirmek yada indirmek icin rampa yapılmasında yarar vardır. Rampanın yuksekliğinin kamyon kasa yuksekliğine gore yapılmasının yanı sıra, taşınabilir olması kullanımını kolaylaştırır. Rampada, hayvanın cıkabileceği bir eğimin olması ve hayvanın duşmesini engelleyecek bir korkulukların bulunması gereklidir.


YARDIMCI TESİSLER

Yemlerle ilgili kısımları icermektedir. Kapasite yada buyuklukleri, hayvan sayılarına gore ayarlanabilir.

1- Yem hazırlama yeri:

İşletmenin uygun bir yerine yapılabilmekle birlikte, yem dağıtmanın kolay olabileceği bir yere yapılması, zeminin beton olması, yarı acık bir şekilde olması ihtiyacımızı karşılayabilecektir.

2- Kesif yem deposu:

Kesif yemlerin depolanacağı beton zeminli kapalı yada yarı acık bir kısmın olması gereklidir.

3- Kaba yem deposu:

Saman, yonca vb. kaba yemlerin konabileceği uygun yerler yapılmalıdır.

4- Silaj ve posa cukurları:

Posa icin hayvan başına bir donem icin 1.5 m3, silaj icin bunun iki katı cukur hesap edilmelidir. Cukurların zeminleri beton ve duvarları betonarme yapılmalıdır. Cukurlar yerustu ve yer altı şeklinde yapılabilir. Yerustunde silaj ve posa icin duvar yapılmayabilir. Buna karşılık iyi sıkıştırıp hava alması onlenmelidir.

GUBRE CUKURU

Tabii zeminli acık besilerde gubre devamlı temizlenmediğinden, gubre cukuruna ihtiyac duyulmaz.

ACIK BESİ YERİNDE VERİMLİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTORLER

1- Cevre sıcaklığı:

Yuksek enerjili tane yemle beslenen hayvanlar, sıcaklığın -17 0C'ye duştuğu gunlerde bile yeteri miktarda kilo alırlar. Yazın yuksek sıcaklıklar gelişmeyi duşurur. Bu nedenle golgelik yapılmalıdır.

2- Rutubet:

Havanın yuksek oranda rutubetli olması yem yemeyi, dolaysıyla gelişmeyi azaltır. Rutubetin duşuk olması tozlanmaya yol acar. Tozlanma ise akciğer hastalıklarına neden olmaktadır. Boyle durumlarda cevreyi ıslatmak tozlanmayı azaltacaktır.

3- Yem ve Su:

Besideki hayvanlar yoğun yemle yemlendiği icin, su ihtiyacları yuksek olmaktadır. Mevsimlere gore bu ihtiyac artmakta yada azalmaktadır. Gunde 1-2 defa su vermek yeterli olmayabilir. Susuz kalan hayvanın yem tuketimi duşer. Sonucta kilo alması yavaşlar. Oysa, onunde surekli su bulunan hayvanlar ihtiyac duydukları zaman su icebileceklerdir. Pratik olarak 25 hayvan icin 300 cm2 yuzey yeterlidir. Kış aylarında sulukların donmaması icin ozel onlem alınması unutulmamalıdır.

4- Ruzgar Kıran:

Kışın hayvanların aynı yerde toplanıp camurlanmaya neden olması, yazın da hava hareketlerini onlemesi nedeniyle onerilmemektedir.

5- Işık:

Işıklandırmaya gerek olmamakla birlikte, geceleri hayvanları gorebilecek ışığın olmasında yarar bulunmaktadır.

6- Camur:

Kilo almayı yavaşlatır. Dolaysıyla besi suresini uzatarak maliyetlerin artmasına yol acar. Bu nedenle camur sorununu halletmek gereklidir. Suyun ceşitli yontemlerle topraktan uzaklaştırılması durumunda camur oluşumu azalacaktır. Hayvanlar genellikle yemlik ve suluk etrafında cokca durduklarından, buralarda camur daha cok olmaktadır.

Yemliklerden arkaya doğru % 4-6 eğimli beton yapılması camurlaşmayı azaltacaktır. Camur oluşumunu azaltmak icin, belirli eğimlerle tumsekler oluşturmaktır. Bu tumseklerden gecen hayvan beton kısmı bulunan yemliğe, suluğa yada sundurmaya gidecektir.

7- Yemlikler:

Hayvanın beslenmesi ve işcilik yonunden onemlidir. En ucuz ahşaptan mal edilebilir. Taşınması ve temizliği kolaydır. Fakat, betonlara gore daha az dayanıklıdır. Beton yemlikler, Şekil 2'deki gibi yapılabilir.

Yem servis yolu beton ise, burası da yemlik olarak kullanılabilir. Citin alt kısmı 25-30 cm yuksekliğinde tahta perde ile kapatılır. Boylece yeme gubre karışması onlenmiş olur. Servis yoluna da sap balyaları dizilerek, yemin dağılması onlenebilir.

Şekil 5. Yemlikler

GEREKLİ EKİPMANLAR

Bu gun işciliği azaltmak ve daha hızlı iş yapabilmek amacıyla ceşitli makineler geliştirilmiştir. İmkanlar olcusunde alınmasına karar verilirse, nelerin gerekli olabileceği maddeler halinde verilmiştir:

1- Yem hazırlamada kullanılan makineler.

2- Yem ham maddelerini dağıtan ve karıştıran makineler.

3- Hayvanlara icme suyu sağlayan cihazlar.

4- Taşıyıcı ve yukleyiciler.

ACIK BESİ SİSTEMİNDE UYGULANMASI GEREKLİ BESLENME

YONTEMİ

Besi yapmak icin uygun hayvanı secip beslemeye başlayacağımız zaman, ilk once ne kadar sure ile besleyeceğimize karar vermemiz gereklidir. Daha sonra başlangıc canlı ağırlıklarını oğrenmek icin tum hayvanları tartmalıyız. Boylece, besi sonuna kadar ne kadar canlı ağırlık elde etmemiz gerektiğini tahmin edeceğiz. Sonucta, besiciliğin karlı olması icin, belirlenen surede, hedeflenen canlı ağırlığa ulaşılıp ulaşılmadığı belirlenecektir. Orneğin, besiye alınacak hayvan 200 kg canlı ağırlıkta olsun ve 8 ayda 500 kg ulaşılması hedefleniyorsa;

Gunluk canlı ağırlık artışı ortalama (kg) = Besi sonu canlı ağırlık - Besi başı canlı ağırlık

Besi suresi (gun)

Gunluk canlı ağırlık artışı ortalama (kg) =500 kg - 200 kg/240 gun

Gunluk canlı ağırlık artışı ortalama (kg) = 1,250 kg

Hayvan gunluk ortalama 1250 gr canlı ağırlık artışı sağlarsa, 8 ayda 500 kg canlı ağırlığa ulaşacak demektir. Burada dikkat edilmesi gereken onemli bir nokta vardır. Besi suresini hesap ederken hayvanın gunluk canlı ağırlık artışının, ırk kapasitesinin ustune cıkmaması gereklidir. Aksi halde, hicbir zaman istenen canlı ağırlığa ulaşılamaz. Orneğin, yerli ırk sığırlarla yapılan beside gunluk 2000 gr canlı ağırlık artışı duşunulerek besi yapılmaya calışılırsa, sonuc başarısız olur. Besi hayvanlarının bu kabiliyetleri Tarım ve Koyişleri Bakanlığı İl Ve İlce

Mudurluklerinden oğrenilebilir.

Besi kesif yemle yapılırsa başarılı olunabilir. Cunku ancak bu yontemle gunluk en az 1000 gr canlı ağırlık kazancı sağlanabilir.

Hayvanlar taşınırken, 1 m2 yere 2.5 dana, 1.5 m2 yere 1 sığır hesap edilir. Yol firesini azaltmak icin, nakliye sırasında, bir miktar kuru ot ve su verilmelidir. İşletmeye gelen hayvanlar tartılıp, aşı ve ilaclamaları yapılmalıdır.
__________________