İneklerin Performansını Geliştiren 10 Onemli Adım


1. Kaba Yem Kalitesi
Bir ineğin tuketebileceği yem miktarını doğrudan kaba yemin kalitesi belirler. Tıkayıcı seluloz yemden artarsa yem alımı azalır. Yem alımının azalması, once metabolik, sonra da dol verimi ile ilgili problemleri ortaya cıkarır. Kaba yemin kalitesine en cok etki eden “ bicim zamanıdır”. Bicme işleminde gecikme yemin değerini duşurur. Erken bicim ise değeri duşurduğu gibi, elde edilecek miktarı da azaltır. Orneğin, yonca biciminde cicekten once, tomurcuklar varken bicmek uygundur. Kaba yemlik tohumları satan şirketlerden boy olarak tahmini cm cinsinden kesim zamanını oğrenmek ve ona gore hasad yapmak yararlı olur. Bu uygulama her turlu kaba yem materyalinde yapılmalıdır. Saman tıkayıcı selulozun en yuksek olduğu maddedir. Sindirilebilen seluloz iceren kaba yemler tercih edilmelidir.

Uygun Nem ve Uygun Kesim Olcusu Kaba yemde en cok uzerinde durulması gereken husustur. Uzun lifleri inek yemez. Kısa olanları ise yeterli rumen stimulasyonu yaratmaz. Silaj yaparken iyi sıkıştırmaya, oksijenin dışarıya atılmasına ozen gostermek gerekir. Silajı verirken yemlikte veya dış ortamda 12 saatten daha fazla kalmamasına dikkat edilmelidir. Oniki saat etrafta kalan silaj değerini kaybeder. Yem karıştırıp dağıtan romorklar işletmelerin en buyuk yardımcılarıdır. Ancak; kaba yemi aşırı kıyarak cok kucuk parcalar haline getiren ve yemi camur halinde ineklerin onune taşıyan mikser vagonlar tehlikelidir. Bıcakların karıştırma yaparken veya dağıtım yaparken fazladan calışmaları toplam yemin cok incelmesine, selulozun değer kaybına sebep olabilir. Mikser vagonun tum hammaddeler konulduktan sonra 8 dakika calışması yeterlidir. Daha sonra kapatılmalı ve yemlik onunde acılmalıdır. Bu işlem icin karıştırıcının “ Kullanıcı El Kitabı” dikkatle okunmalı ve kesinlikle uyulmalıdır.
2. Yemleme Programında İstikrar
Yemliğe konulan toplam yem % 45-55 oranında nemli olmalıdır. Daha fazla nem kuru madde alımını azaltacaktır. Yemler hergun aynı saatte dağıtılmalı ve mutlaka yetkili bir kişi tarafından yemlikler kontrol edilmelidir. Bu işleme “ yemlik okuma” adı verilir. Bir onceki dağıtılan yemden kalan partikuller, miktar olarak ve buyukluk olarak incelenmelidir. İnekler yemin hangi kısımlarını bırakmıştır ? Hangi bolumleri yememiştir ? Kalan partikullerin gıda değeri var mıdır? Bu gibi soruların yanıtları aranmalıdır. Tamamen boş yemlik, ya da sadece uzun, sindirilemeyecek sapların kaldığı bir yemlik ineklerin ac olduğunu gosterir. Yemlik; bir onceki bitmeden tekrar doldurulmalı, ineklerin onunde daima yem olmalıdır. Yemlik boşalırsa inekler yeni dağıtılan yemden, aclık sebebiyle, once kesif yemin bulunduğu kısımları secip yemek isterler. Bu durum asidoza, abomasum deplasmanına ve giderek ayak problemlerine sebep olabilir. Bir kontrol mekanizması da ineklerin dışkılarına bakmaktadır. Dışkı mutlaka şekilli olmalıdır. Dışkı icerisindeki partikuller yemin hazırlanması, dağıtılması gibi konularda bize bilgi verir. Dışkı aşırı kuru ya da camur gibi olursa mutlaka problemin ne olduğu araştırılmalıdır.
3. İnek Konforu
İneklerin konforlu bir ortamda olduğundan emin olmalıyız. Konforlu ortam; rahat, temiz ve iyi havalandırmalı ortamdır. İyi havalandırma yaz ve kış onemlidir. İneğin yattığı yer kuru ve yeterince geniş olmalıdır. İnek mutlaka soğuk tutulmalıdır. Sıcak ineğe en cok zarar veren stres faktorlerinin başında gelir. Yemlik hizasına ve eğer ihtiyac duyulursa yatak yeri hizasına fanlar konulmalıdır. Fanlar yerden 3 metre yuksekte olmalı, her fanın arası capının on katı olarak hesap edilmelidir. Yemlik onunde 15 dakikada bir 3 dakika su puskurten spreyler olmalı ve sprey doğrudan ineğin sırtına yonlendirilmelidir. Spreyler bu yuzden % 10-20 eğimle ineğin sırtına gelecek hizada ayarlanmalıdır.
4. İnekler suya ve yeme istedikleri anda kolayca erişebilmelidir.
İnekler sıksık yerler ve su icerler. İnek bunu arzu ettiğinde yapabilmelidir. İnekler makaslarda ya da sağım yolunda cok bekletilmemeli, yem ve su isteklerinin onune gecilmemelidir.
5. Sık sık değişimden sakınılmalıdır.
Gruplar ineklerin sosyal ortamlarıdır. Uzun sure aynı grupta kalmaları gerekir. İşletmede uc ana grup oluşturulmalı ve mumkun olduğu kadar bu gruplar muhafaza edilmelidir.
a- Laktasyon grubu
b- Erken kuru donem grubu
c- Doğum oncesi grubu (geciş donemi grubu)
6. Doğum oncesi ve sonrası gruplar aşırı kalabalık olmamalı.
Grup besleme kuru madde alımına dayalı bir sistemdir. Kalabalık gruplar kuru madde alımının duşmesine sebep olabilirler. İneklerin verimini besin maddelerinin yoğunluğu etkiler. Yemin iceriği ideal kompozisyonda olmalıdır. Daha cok sut veren inek daha cok yem yer.
7. Kronik hastalık taşıyıcıları derhal suruden cıkartılmalıdır.
Sık sık hasta olanlar, hastalığı tedavi edilip tekrar tekrar nuksedenler tespit edilerek suruden cıkarılmalıdır. Bu konuda ozellikle duygusal bağ kurmak yanlıştır.
8. Yeni doğurmuş ve hasta hayvanları bir arada tutmayın.
Yeni doğum yapmış olanların bağışıklık sistemi hassastır. Bu gibi inekler ozenli bakım isterler.
9. Dol verimi icin kızgınlık kontrolu ve doğru tohumlama zamanı anahtardır.
İneklerde en iyi dol verimi zamanı “ durma”dan sonraki 8-12 saattir. Ancak; gunde otuzbeş litreden daha cok sut veren ineklerin sadece dort saat kızgınlık gosterdiği saptanmıştır. Bu durum sık sık ve sıkı kontrol gerektirir. İneklerin genetik olarak verimi yukseldikce ve inek sayısı coğaldıkca kızgınlık kontrolunde aksama olacağı duşuncesiyle ostrus senkronizasyonu tercih edilir. İşletmelerde en gercekci şekilde dol verimi ya da dol tutma oranını hesap edebilmek icin yapılan tohumlama ile 40-45 gun sonra yapılan gebelik muayenesi sonucları birbirine oranlanır. Orneğin; 10 tohumlama yapılmışsa, 40-45 gun sonra gebelik muayenesinde 4 gebe tespit edilmişse gebelik oranı %40’dır. Aylık olarak bunun takibi ve gozden gecirilmesi işletme icin cok onemlidir.
10. İneklerde topallık kontrolu
Topallık aktiviteleri azaltır. Ağrı ceken inek yemliğe gitmekten ve kızgınlık belirtilerinin başlıcası olan atlamaktan sakınır. Yemliğe az giden, iyi doymayan inek başka bir takım problemlerle karşımıza cıkar. Kızgınlık tespitine yarayan aletler olmakla birlikte esas olan insanların gozlemleri ve değerlendirmeleridir.


__________________