Eki Goruntule 637887

Bu anlatımda GNU/Linux kurulum oncesi, kurulum ve sonrasını anlatmaya calışacağım.
Ozellikle yenilerin kolay anlaması icin anlatımı mumkun olduğunca kısa ve anlaşılır olmasına ozen gosterdim.
Anlatımın daha net olması icin kendi geliştirdiğim İlledelinux Debian Xfce dağıtımı uzerinden işlemi yapacağız.
Bu dağıtımı secmemdeki başlıca nedenleri şoyle sıralayabiliriz:
- Cok geniş topluluğa sahip taban dağıtım olan Debian tabanlı olması.
- Xfce gibi genel olarak makul sayılan ve cok sevilen masa ustunun ozel inşa edilmiş olması.
- Debian'ın Non Free gibi daha geniş paket deposuna dayanması.
- Calamares adlı modern ve populer kurucu ile kuruluyor olması.
- Kendim geliştirdiğim icin harici bir bilgiye zorunlu kalmadan anlatımın daha oz guvenli olması.

GNU/Linux kurulum oncesi, kurulum ve sonrası icin hazırsanız işleme başlayalım.

Kurulum oncesi

ISO indirme ve MD5 kontrolu

İlk olarak buradan illedelinux-debian-xfce adlı bağlantıdan ISO dosyasını indirin.
Eki Goruntule 637593

Bağlantının sağ tarafında alttaki resimdeki gibi icinde i harfi bulunan yuvarlak simgeye tıklayın.
Eki Goruntule 637595

Alttaki resimdeki gibi acılan pencereden kırmızı ile işaretlenen 32 karakterli MD5 kodunu alın.
Eki Goruntule 637596

MD5 kodu indirdiğiniz ISO dosyasının sağlam inip-inmediğini kontrol etmek icin cok onemlidir, ihmal etmeyin.
Bunu kontrol etmek icin Windows ortamında buradan WinMD5 programını indirin, programa indirdiğiniz ISO dosyasını gosterin, aldığınız md5 kodunu programın belirli yerine yapıştırın ve Verify tuşuyla sonuca bakın, her iki 32 karakter aynı ise sağlam inmiştir, aynı değilse bozuk inmiştir, bozuk inen dosyayı kesinlikle kullanmayın başınızı ağrıtır, bozuksa yeniden indirin.
Eki Goruntule 637608

MD5 kontrolu yapacağınız ortam GNU/Linux ise ISO dosyasını indirdiğiniz dizinde ucbirimi acın, dosyanın tam adını kopyalayın ve ucbirime alttaki gibi girin.
Kod:Panoya kopyala
md5sum illedelinux-debian-xfce_1-2.iso


Ornek sonuc.
Eki Goruntule 637612

GNU/Linux ortamında ucbirime md5sum yazıp onune hangi ISO dosyasının tam adını yapıştırırsanız onun md5 sonucunu verdiği bilgisini vereyim.

ISO'yu USB'ye yazdırma

MD5 kontrolu yaptıysanız, dosya sağlam indiyse artık onu USB'ye yazdırabiliriz.
Bunun icin kurulum gerektirmeyen ve her işletim sistemini destekleyen ROSA ImageWriter aracını kullanacağız.
Buradan işletim sisteminize ve işlemci mimarinize (32 bit, 64 bit) gore ROSA ImageWriter aracını indirin.

Windows ortamındaysanız indirdiğiniz zip paketini sağ tık ile cıkarın, cıkardığınız dizin icine girin, RosaImageWriter dosyasına cift tıklayın, alttaki resimde gorulduğu uzere ustteki klasor simgesine tıklayın, ISO dosyasını gosterin, alttaki cubukta yazacağınız USB'yi secin, başka USB varsa yanlış USB olmadığına dikkat edin ve Yaz veya Write tuşuyla ISO'yu USB'ye yazdırın.
Eki Goruntule 637622

Ortalama 2-3 dakika sonra alttaki resimdeki gibi başarılı olduğunu bildiren pencere acılacaktır, Ok diyor ve pencereyi kapatıyoruz.
Eki Goruntule 637630

GNU/Linux ortamında indirdiğiniz tar.xz dosyasını sağ tık ile cıkarın, cıkardığınız dizin icine girin, ucbirimi bu dizinde acın ve alttaki komut ile yazılımı calıştırın.
Kod:Panoya kopyala
sudo RosaImageWriter

Daha sonra yukarıda anlatıldığı gibi ISO dosyasını yazdırın.

Yazdırma işleminden sonra bilgisayarı yeniden başlatın.

BİOS ve canlı ortama giriş

Yeniden başlattığınızda F2, Del, F12 gibi veya daha başka tuşlarla BİOS'a girin, BOOT sekmesinden alt-ust tuşlarla USB'yi en uste alın, Secure boot seceneği varsa Disable yapın, F10 tuşu ile kaydedin.
BİOS'tan sonra gelen ilk ekran (on yukleyici ekranı) boyle olacaktır.
Eki Goruntule 637819

On yukleyici ekranda canlı oturuma gecmek icin ilk seceneği (Live (amd64)) secin, doğrudan kuruluma gecmek isterseniz Graphical install seceneğini secin, ancak Graphical install seceneği klasik kuruluma gectiğini hatırlatayım, zira bu sistemde her dağıtımda olmayan hem canlı oturumda hem on yukleyici ekranında iki tane kurulum seceneği var.
Canlı oturumdaki kurucu Calamares yeniler icin daha kolay olması nedeniyle onu tercih edebilirsiniz.

Live (amd64) seceneğini tercih ettiyseniz canlı oturumda sizi bu ekran karşılar.
Eki Goruntule 637821

Canlı oturumda ilk yapmanız gereken alttaki Dock Bar'dan sağdan ucuncu simge olan Gparted adlı arac ile diskleri yapılandırmak olmalıdır, bu her dağıtımda gecerlidir.
Peki ne yapılandıracağız?
1- Sisteminiz UEFİ ise Efi bolum oluşturacağız.
2- Ram boyutunuza gore ortalama bir Swap bolumu oluşturacağız.
3- Kurulum yapacağımız bolum yoksa bolum oluşturacağız ve Ext4 formatında bicimlendireceğiz.

Gparted arayuzunden bir boş disk bolumune tıklıyoruz, sonra sağ tıklıyoruz ve resimdeki gibi "New" diyoruz.
Eki Goruntule 637826

Acılan bu pencerede New size sekmesine 512 yazıyoruz, File system sekmesini de fat32 yapıyoruz, Add diyoruz ve simge menusunde bulunan şu simgeden ✔ uygula diyoruz.
Eki Goruntule 637828

Oluşturduğumuz fat32 bolume tekrar sağ tıklıyoruz ve Manage Flags (Bayrakları Yonet) sekmesine tıklıyoruz.
Eki Goruntule 637835

Tiklerden boot/esp tiklerini etkin yapıyoruz, UEFİ icin gerekli olan bolumu bitiriyoruz.
Eki Goruntule 637837

Yine boş disk bolumune tıklıyoruz, New diyoruz, New size sekmesinden Ram boyutunuza yakın bir değer giriyoruz, orneğin Ram boyutunuz 4 GB ise New size karşısına 5000 veya daha az daha yuksek yazabiliriz, File system sekmesinden linux-swap seciyoruz, Add diyoruz ve uygula ✔ tuşuna tıklıyoruz.
Bu şekilde Swap alanını da yapmış olduk.
Eki Goruntule 637839

Gparted arayuzunde son olarak kuracağınız disk bolumunu ext4 olarak bicimlendiriyoruz, her uc işlem bittikten sonra alttaki orneğe birebir olmasa da benzer olmalıdır.
Gparted ile işimiz bittiği icin pencereyi kapatabilirsiniz.
Eki Goruntule 637841

Kurulum

Disk işlemini kurucu Calamares uzerinden de yapabilirsiniz, ancak disk işlemini daha onceden Gparted ile yapmış olmamız kurulum aşamasını daha kolay hale getirir, kafa karışıklığını onlemiş olursunuz. Bu nedenle disk işlemi bittiğine gore artık kuruluma hazırsınız, bunun icin masa ustunde bulunan Install Debian simgesine tıklıyoruz, acılan pencerede kurulumu takip etmek icin gorsel olarak alttaki videonun 4.50 dakikasından sonrasını izleyebilirsiniz.



Kurulum sonrası

Kurulum sonrasında sistemi guncelleme ve kendinize gore ozelleştirme dışında pek bir şey kalmıyor, ancak bazı detayları bilgilendirmekte yarar var.

Kurulum sonrasında Grub ekranını gectikten sonra alttaki Lightdm ekranı gelir. Bu ekranda kullanıcı adınızı ve parolanızı yazarak masa ustune geciyorsunuz.
Eki Goruntule 637848

Masa ustune gectiğinizde ilk işiniz sistem menusunde bulunan "Sistemi guncelleyin" aracını kullanmak olmalıdır. Sistemi guncelleyin aracı hem depoyu hem sisteminizi gunceller, guncelleme bittikten sonra bilgisayarı yeniden başlatıyorsunuz.
Sistemi komut ile guncellemek isterseniz alttaki komutu kullanın.
Kod:Panoya kopyala
sudo apt update ; sudo apt upgrade


Sistemde Nvidia dışında butun suruculer kuruludur, surucu icin bir şey yapmanız gerekmiyor, şayet Nvidia ekran kartınız varsa ve surucuyu kurmak isterseniz alttaki komutu ucbirime girmenizle kurulacaktır.
Kod:Panoya kopyala
sudo apt install nvidia-driver nvidia-settings


Sistemin kendisi Non Free olduğu icin butun Firmware yazılımları kuruludur, onun icin de bir şey yapmanız gerekmiyor.
Web tarayıcıyı actığınızda sayfaları kaydırırken pırpırlanma olursa Ayarlar > Gelişmiş > "Kullanılabilir olduğunda donanım hızlandırmayı kullan" seceneğini aktif yapın.
Sisteminiz Intel ise ve ekranda veya videolarda pırpırlanma olursa alttaki komutu ucbirime girin.
Kod:Panoya kopyala
echo 'Section "Device" Identifier "Intel Graphics" Driver "intel" Option "AccelMethod" "sna" Option "TearFree" "true" EndSection' | sudo tee /usr/share/X11/xorg.conf.d/20-intel.conf


Sisteminiz AMD ise ve ekranda, videolarda benzer sorunlar olursa alttaki paketleri kurun.
Kod:Panoya kopyala
sudo apt install firmware-linux firmware-linux-nonfree libdrm-amdgpu1 xserver-xorg-video-amdgpu mesa-vulkan-drivers libvulkan1 vulkan-tools vulkan-utils vulkan-validationlayers mesa-opencl-icd


Şayet Lightdm ekranı olmadan doğrudan masa ustune gecmek isterseniz alttaki komutu ucbirime girin, kullanıcı-adı yazan yeri kullanıcı adınız ile değiştirin.
Kod:Panoya kopyala
sudo sed -i 's#autologin-user=.*autologin-user=kullanıcı-adıng' /etc/lightdm/lightdm.conf ; sudo sed -i 's#autologin-user-timeout.*autologin-user-timeout=0g' /etc/lightdm/lightdm.conf


Bilgisayarınızda Windows kuruluysa ve sisteme gecmekte sorun yaşarsanız Windows'tan "Hızlı başlat" seceneğini kaldırın.
Grub sorunu yaşarsanız sistem menusunden Grub Customizer aracını acın, arayuzunden hem grubu guncelleyin hem istediğiniz sistemi en uste getirin.

GNU/Linux ortamında herhangi bir sınırlama yoktur, arka planı, panelleri, Dock Barı, sistem temasını, ikon temayı istediğiniz gibi değiştirebilir, kendinize ozel bir gorunum veya kullanım kazandırabilirsiniz, tamamen sizin hayal dunyanıza bağlı.
Tema değiştirmek isterseniz buradan Papirus, Obsidian, Tela, Surfn, Vimix, Yaru, Korla onerim olmak kaydıyla istediğiniz temayı indirebilirsiniz.
İndirdiğiniz temayı alttaki komut ile sisteme kurabilirsiniz, indirdiğiniz tar dosyasının olduğu dizine girin, aynı dizinde ucbirimi acın ve alttaki komutu girin, daha sonra Tema Manager aracı ile temayı değiştirebilirsiniz.
Kod:Panoya kopyala
sudo tar -xvf DOSYANIN-TAM-ADI -C /usr/share/icons ; sudo update-icon-caches /usr/share/icons/*


GNU/Linux kurulum oncesi, kurulum ve sonrası anlatımım burada bitti, umarım yeniler icin yararlı bir rehber olur, kolay gelsin.

Kucuk bir not: Bu rehber ilk defa Technopat sitesinde tarafımdan hazırlanıp yayınlanmıştır.
Ayrıca aynı calışma icin Technopat blog sayfasına da bakabilirsiniz.