LINUX Nedir?

Linux, serbestce dağıtılabilen, cokgorevli, cok kullanıcılı UNIX işletim sistemi turevidir. Linux, Internet uzerinde ilgili ve meraklı bircok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak uzere bircok platformda calışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.

Linux, 1991 yılında Finlandiyalı bir universite oğrencisi tarafından geliştirilmeye başlanmıştır. Linus Torvalds, master projesi icin bir işletim sistemi yazmak icin kollarını sıvadığı zaman bunun en iyi şekilde yapmanın bir yolu olarak İnternet’te duyurmak olduğunu duşunup, şu anki acık kodlu Linux işletimi sisteminin temelini atmıştır.

UNIX Nedir?

UNIX 70’li yılların ortalarında buyuk bilgisayarlar uzerinde cok kullanıcılı bir işletim sistemi olarak geliştirilmiştir.

Zaman icerisinde yayılmış ve bircok turevi ortaya cıkmıştır. UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC şirketinin tescilli markası olduğundan dolayı bircok şirket, aynı temele dayanan işletim sistemleri icin değişik isimler kullanagelmişlerdir:

Hewlett-Packard HP-UX, IBM AIX, Sun Microsystems SunOS gibi.

Novell, Microsoft Windows’a alternatif oluşturmak amacıyla 1993 yılında Unix’i satın aldı. Ancak bu yatırımdan bekleneni alamadı ve 1997’de Unix’i tekrar satmak zorunda kaldı. Unix şu an bir başka Utah şirketi olan SCO firmasının tescilli markasıdır.

İşletim Sistemleri

•İşletim sistemleri, bilgisayarların calışması icin gerekli yazılımlardır.
•İşletim sistemlerinin muşteri kitlesi kurumsal ve ev kullanıcısı olarak iki bolumde toplanır.
•UNIX ozellikle kurumsal muşterilerin cok kullanıcılı sistemlerindeki buyuk bilgisayarlarına yonelik yazılmış bir işletim sistemidir.
•UNIX’in turevleri olarak ana bilgisayar işletim sistemi alanında rakiplerinden birisi Novell Netware’dir.
•UNIX’in rakiplerinden bir diğeri, Windows NT ile başlayan ve en son Windows 2003 Server’i kullanıma sunan Microsoft firmasıdır.
•Linux, ana bilgisayarlara yonelik desteği olan bir işletim sistemi olmasının yanında bedava olması, UNIX’in pazar payını artan bir şekilde kendi lehine cevirmektedir.
•Pazar payı savaşının buyuk bir bolumu Microsoft’a karşı verilmektedir.

Linux, acık kodlu bedava bir işletim sistemiyse, nasıl gelir elde ediyor?

Linux Gelir Modelleri :

1. Hizmet Destek Sağlayıcı Modeli

Bu modelde şirket yazılım urununu bedelsiz dağıtır. Şirket karşı tarafa yazılımın kullanıldığı donemde verdiği destekten, yeni surum guncellemelerden, eğitimden para kazanır.

Model RedHat tarafından başarıyla uygulanmıştır ve şirket 5 sene gibi kısa bir sure sonra Nasdaq Borsasında yerini almıştır. RadHat, butun yazılım urunlerini GPL lisansı altında dağıtmayı bir iş politikası haline getirmiştir. RedHat calıştığı şirketlerin istekleri ve dinamiklerine uygun bircok değişik Linux dağıtımı cıkarmaktadır.

Bunun yanında sunduğu sertifika programları, yarı iletken sektorune vermiş olduğu muhendislik desteği diğer gelir kaynaklarıdır.

2. Maliyet Azaltma Modeli

Bu modelde acık kod yazılımı direk kazanc sağlama amaclı kullanılmaz, yazılım ile ilintili masrafları azaltır. Bilinmektedir ki bir kapalıkod urunde, yazılımı ureten şirkete bağlı kalınmakta ve alınması zorunlu olan destek pahalı olmasının yanında coğu zaman yetersiz kalmaktadır.

Bunun yanında acık kod bir yazılımın maliyeti duşuk ve her bir kopya icin ayrı bir ucret vermek gerekmemektedir zira lisansı dolayısıyla ihtiyac durumunda istenildiği kadar coğaltılabilir. Bu tur yazılımların acık kod olmasından dolayı desteği herhangi bir yazılımcıdan, haber gruplarından da alabilir.

Bu modelin etkinliği Avrupa Komisyonu, Almanya, Fransa ve İtalya tarafından, yazılım maaliyetlerini duşurmesi bakımından kabul edilmektedir.

3. Donanım Satışı Modeli

Bu model onceki modellerle ilintili olup donanım şirketleri tarafından tercih edilmektedir. Donanım şirketleri icin yazılım kar değil, bir gider teşkil etmektedir. Bunun yanında acık kod yazılım sayesinde daha duşuk maliyete daha guvenli surucu ve arabirimler yapabilmektedirler.

Silicon Graphics, bu modelde calışan bir şirket olup, bir acık kod projesi olan Samba ile calışmaktadır ve bu yazılımı kendi işletim sistemi olan IRIX’e taşımıştır. Şu an Samba IRIX’lerde standart gelen bir yazılım halini almıştır.

4. Patentli Yazılım Promosyon Modeli

AT&T tarafından tanınan bir iş modelidir. Şirket acık kod yazılımı, patentli urununun reklamını yapmak icin kullanır. Urununun ozel bir versiyonunu acık kod olarak piyasaya surer. Bunun avantajı, urununun acık kod camiası tarafından değerlendirilecek olmasıdır, boylece urun icin yeni oneriler, geliştirmeler, bug duzeltmeler olacaktır.

Urunu beğenip de bu ozel versiyondan tatmin olmayanlar patentli versiyonunu alacaklardır.

5. Teknoloji Promosyon Modeli

Bu modelde şirket teknolojisinin reklamını yapmak icin acık kod yoluna başvurur. Bu modelin bir oncekine gore farkı, urunun tam versiyonunun acık kod olarak cıkarılmasıdır. Bu durumda şirketin beklentisi teknoloji ile ilintili donanımları, yazılımları satmak ve destek vermektir.

HP’nin "e-speak" ve SUN’ın "Java" teknolojileri icin kullandığı yoldur.

6. Yazılım Komisyoncusu Modeli

En başarılı acık kod modellerinden biri olarak kabul edilir. Şirket urununu acık kod olarak piyasaya cıkarır ve gelişimini sadece bunyesinde barındırdığı programcılara bağlı bırakmaz. Boylece şirket bunyesinde cok iyi programcılar barındırmak zorunda kalmaz. Gelişimini dunyanın herhangi bir yerindeki spesifik bir dalda iyi programcılarla da yapabilir.

Guvenlik şirketi olan SourceForge ve CollabNet’in kullandığı modeldir. Ozellikle SourceForge normal şartlarda gelişimi 2-3 sene olarak ongorulen "Snort" I.D.S. cozumunu bu sayede 8 ayda ayağa kaldırmıştır.

Sadece iyi programcıları bir nevi komisyoncu olarak kullanmakla kalmayıp, guvenlikle az da olsa ilgilenenleri t-shirt, şapka gibi hediyelerde yazılımın basit modullerini ve dokumantasyon calışmalarını ilerletmek icin kullanmıştır.

7. Yazılımcı Lisans Modeli

Bu ilginc modelde soz konusu yazılım bireysel ve ticari olmayan kullanım icin ORBacus Royalty Free Public lisansı altında bedelsiz verilmektedir. Lisans, kullanıcının programı kendi dinamiklerine gore modifiye etmesine ve istediği gibi ticari olmamak şartıyla dağıtmasına izin verir.

Eğer yazılım ticari olarak kullanılmak istenirse, kullanıcının lisans alması gerekmektedir. Bu durumda kullanıcının yazılımın modifiye edilmiş halini dağıtması, değişikliklerin şirkete bildirilmesi ve onaylanması durumunda gercekleşir.

"Object Oriented Concepts" (O.O.C.) tarafından "Corba" yı geliştirirken kullanılmıştır. Kopya başına ucretten para kazanmıştır, kullanıcıların geliştirme ve onerilerinden faydalanmıştır.

8. Teknoloji Sponsor Modeli

Asıl amacı para kazanmak olmayan bir modeldir. "Apache" grubu tarafından benimsenmektedir. İlk olarak "Apache" piyasaya surulduğunde, ceşitli programcı ve webmaster’lar tarafından bugfixleri yapılmaya başlandı. Daha sonra bu geliştiriciler bir grup olarak koordine calışmaya başladılar ve bir seneden daha kısa bir sure icinde dunyanın en iyi Web Sunucusunu yaratmış oldular.

Dunyadaki web sunucularının %70’ine yakınını oluşturan boyle bir sunucunun gelişimi kendi iş cıkarlarına uygun olduğu icin IBM ve SUN gibi şirketler tarafından sponsorluk adı altında destekleniyor.

9. Kayıp Lider (Loss Leaders) Modeli

Bu modelde urun, diğer lisansı urunlerin kullanımını sağlamak icin kayıp lider olarak piyasa surulur. "Netscape" tarafından yıllarca uygulanmış bir modeldir. Kullanıcılara "Netscape" ile kullanılabilen bazı iş ve tuketici kanalları sağlamaktadır. 30 Milyon uyesi bulunan "NetCenter" urunu ile kullanıcılar kendilerine ozelleştirdikleri bilgilerine ulaşabilir, e-posta’larına bakabilmektedir. Bu da "Netscape" ’in asıl kazancını oluşturan reklam şirketlerinin ilgisini cekmektedir.

10. Etkin Reklam Modeli

Bu iş modelinin asıl amacı şirkete, toplumun bakış acısını değiştirmektir. Normal işi yazılım satmak olmayan bir şirket, acık kod olarak bir yazılım piyasaya surer, dolayısıyla kaybedeceği birşey yoktur. Bu sayede, acık kod urunlere medyanın boyle bir ilgisinin olduğu donemde, şirketin bedava reklamı yapılmış olur ve şirket toplum nezninde de iyi bir imaj kazanmış olur.

"Ericsson" tarafından kullanılmış bir modeldir. Telekomunikasyon sistemlerinde kolay bir altyapı sağlayan "Prolog" ile benzer sentaksdaki "Erlang" programlama dilinin kodlarını acmıştır.
Sonucta işi yazılım urunu satmak olmayan şirketin bundan bir kaybı olmamıştır. Aksine şirketin bedava reklamı yapılmış , "Erlang" bircok geliştirici tarafında geliştirilmiştir.

11. Aksesuar Modeli

Acık kod pazarında kullanılmakta olan bir iş modelidir. Basitce Linux oyuncak penguenleri, t-shirt’ler, kupalar gibi acık kod yazılımları ile ilgili urunlerin satışıdır. Bunu kitap satışları da kapsamaktadır. O’Reilly, SSC gibi kitap şirketleri acık kod urunler ile ilgili piyasaya surdukleri kitaplardan cok iyi satış elde etmişlerdir cunku genelde acık kod urunleri yapanlar, urun ile ilgili kitap yerine cok ayrıntılı olmayan dokumanlar hazırlarlar, bu da urun hakkındaki bir kitabı cazip hale getirebilir.

12. Bireysel Başarı Modeli

Acık kod camiasında un sahibi olmak coğu programcı acısından cezbedici bir unsurdur. Kritik bir bug’ı duzeltmek, sağlam bir acık kod proje yapmak bu camiada tanınmak icin yeterlidir. Buradaki fark, eğer ticari olarak bir şirket altında programı geliştiriyorsanız bu yazılımda şirketin adı olacaktır, ama acık kod camiasında her yazılan kodda, duzeltilen bug’da programcının ismi gececektir.
Camiada oluşan rekabet bazen kim daha optimal ve hızlı bir cozum yapabilir tarzında yarışların olmasına bile neden olmaktadır. Bu sayede kazanılan un ve şohret o kişiye değer katacak, programlama, danışmanlık ve destek olarak kendisine geri donecektir.

Bu motivasyon unsuru, doğal olarak acık kod yazılımların daha kaliteli olmasını sonucu doğurmaktadır.

Kapalı kod sistemler diğer programcılar tarafından gorulemediği icin coğu zaman daha duşuk kaliteye sahip olmaktadır.

13. Aktivasyon Promosyon Modeli

Bu modelde şirket acık kod bir projeye sponsor olur. Bu modeli kullanan şirketler genelde bu acık kod proje temelli komple cozumler sunarlar. Model kısa zamanda iyi kalitede bir urun elde etmek icin idealdir. Bunun yanısıra şirketin medya tarafından bedava reklamı yapılmış olur ve popularitesi artar. "Vovida" firması "VOCAL" urunu icin bu modeli kullanmış, ayrıca acık kod hizmet ve yazılım firması "Lutris" ‘de bu modeli benimsemiştir.

Sorunun Kaynağı

Boies Schiller & Flexner’den Mark J.Heise "SCO’nun, IBM ile yaptığı, yazılım ve alt lisanslama anlaşması ve uzantısındaki anlaşmalar kaynak kodunun ve bundan turetilmiş iş ve yontemlerin korunmasına dair cok acık maddeler iceriyor. Oysa IBM, AIX kaynak kodları ile Linux’a destek verdi. Yine Unix yontemlerini kullanarak, Linux’un bedava işletim sistemi olarak gelişmesini hızlandırdı.

IBM, Unix kaynak kodları konusunda kesinlikle "kotu kullanım" yaparak, SCO ile anlaşmasını ihlal etti. Bu nedenle SCO’nun, IBM’in AIX’in dağıtımı ve kullanımı haklarını sona erdirme hakkı vardır.

AIX bugun, Unix System V işletim sistem kaynak kodlarının korsan turevi haline gelmiş oluyor. Bugun itibariyle kullanıcılar da AIX kullanımlarında yasal olmayan bir iş yapmış oluyorlar" dedi.

SCO, IBM’e karşı 1 Milyar $’lık bir dava acarken, IBM’i de AIX’in dağıtımını durdurmaya, toplanan kopyalarında da yok edilmesi ya da SCO’ya geri verilmesine cağırıyor; "Bu cağırıya uyulmaması, IBM’in AIX’le ilgili işinden dolayı bir kac milyar $’lık tazminat davası ile karşılaşmasına yol acabilir" diyor.

SCO sozcusu Blake Stowell "Mahkemeden talep ettiğimiz zararlar, IBM’in 13 haziran itibariyle AIX’le ilgili işinden gelen miktara eşit" diyor. Stowell sektordeki rakamlara gore, IBM’in AIX işinin, 30 milyardan az olmamak uzere 50 Milyar $’a kadar bir hacimde olduğunu soyluyor.

SCO’nun Başkanı Darl McBride "IBM bizim kaynak kodumuzu ve dağıtım anlaşmasını ihlal etmeyi surdurdu. Gectiğimiz aylarda, SCO Unix’in haklarını korumak icin, lisans anlaşmasının sınırlarını belirleyen adımlar attı.

Bugun SCO mahkemeden bu hakların korunmasını talep ediyor. IBM’in bundan boyle AIX satma ya da dağıtma hakkı kalmadığı gibi muşterilerinin de artık AIX kullanma hakkı yok." diyor.

IBM sozcusu Trink Guarino ise SCO’ya ateş puskuruyor: "SCO iddialarda bulunmaya devam ediyor. Bizim soylediğimiz ise, lisansın geri donuşumsuz, surekli ve sona erdirilemez olduğudur" diyor.

SCO, IBM’in Başkanı Sam Palmisano’ya 6 Martta bir mektup gondererek, IBM’in Unix-tabanlı AIX’in acık kaynak hareketine katkıda bulunarak kontrata aykırı hareket ettiğini ikaz etmişti. SCO, IBM ile ortak calışmaları olan ve İntel tabanlı işlemcili platformlar icin urettikleri 64-bit’lik Unix tabanlı işletim sistemine ait kavramları (Monterey Projesi) da Linux icinde kullanıldığını iddia ediyor. IBM Monterey Projesinde 2001 mayısında ayrılmıştı.

SCO, IBM Başkanına gonderdiği mektupla 100 gunluk sureyi calıştırmış olmuştu. IBM Unix kaynak kod işine Şubat 1985’te, Unix’in hakları AT&T’ye ait iken girmişti. Sure gecen cuma gece yarısı dolmuş oldu. Palmisano’ya gonderilen mektupta, SCO IBM’den Unix lisansını ve AIX işletim sistemini satmaya devam edebilmesi icin alması gereken adımları bildirmişti.

SCO’nun 1 Milyar $’lık davanın acıldığı 7 martta, yayınladığı bir acıklamada "SCO, IBM’e, gonderilen mektupta belirtilen, rekabete aykırı hareketlerin durdurulmasını istiyor" diyordu.

SCO’dan Stowell "Unix kaynak kod’larımıza karşı yaptıkları hareketlerini duzeltmeleri gerekiyor. Bunu kesinlikle istiyoruz" diyor.

SCO IBM’in lisans anlaşmasını sona erdirmekle birlikte, AIX muşterilerinin şu anda emniyette olduklarını soyluyor. "IBM’in lisans verdiği muşteriler şimdilik guvende. Bu hep boyle olacak anlamına gelmiyor. Ama şimdilik muşterileri sucsuz olarak değerlendirmekteyiz.

Ancak onlardan beklentimiz, bu sorunu cozmesi icin IBM’i itmeleri. IBM’in muşterilerini ve haklarını duşunmeleri gerek." diyor.

Yapılan bir araştırmaya gore, IBM’in AIX ve ilgili konularda 700 kadar patenti var.

SCO, kodları gizlilik anlaşması imzalatarak, ceşitli uzman ve analistlere gostermeye başladı. Stowell, herkese farklı bir bolum gosterdiklerini, gosterilen bolumlerin ise en az 80 satır icerdiğini bildirdi.


Kullanıcılar Linux Kullanmak icin SCO’dan Lisans mı Alacak?

SCO Grubu, Linux konusunda dalgalanmalar yapan bir şirket olmaktan cıkıp, Linux kullanan girişimlere karşı makul bir şekilde kullanabileceği telif haklarıyla donanmış, su katılmamış bir tehdide donuşuyor. Acaba oyle olacak mı?

"Yakın ve orta vadede, SCO’nun boyle bir yaklaşım icinde goreceğinizi duşunmuyorum." Diyen Yankee Grubu Kıdemli Analizcisi Laura Didio internetnews.com ile konuşmasını şoyle surdurdu: "Netice olarak SCO bu haklarını kazanca donuşturmek istiyor."

UnitedLinux grubunun kurucu uyesi olan ve yakın zamana kadar Linux dağıtımcılığı yapan SCO, Mart ayında yasal silahlarını IBM’e karşı kullanıp sozleşmeyi ihlalden ve meslek sırrını ifşadan 1 Milyar $’lık dava acınca Linux ortağını uzdu.

6 Mart’ta SCO, IBM Yonetim Kurulu Başkanı ve İcra Amiri Sam

Palmisano’ya yolladığı ihtarnamede, Unix-tabanlı AIX kodunun parcalarını acık kaynak koduna aktarmakla ve de SCO ile IBM’in Intel’e yonelik64-bit Unix-tabanlı işletim sistemi’ni Linux’a geliştirmek icin birlikte kurdukları Joint Venture olan Monterey Projesi’ndeki kavramları tanıtmakla IBM’in SCO ile yapmış olduğu sozleşmeyi ihlal ettiği uyarısında bulundu.

SCO’nun iddiasına gore IBM’in acık kaynağa katkı olarak paylaştığı AIX kodu SCO’nun Unix Sistem V’sinden ve UnixWare Fikri mulkiyetinden alıntılanmış bir calışma olup SCO’ya gore Linux’u Unix’in "izinsiz bir turevi" haline getiriyor. SCO’nun iddialarına gore ayrıca hem bu kod hem de buyuk olasılıkla SCO ile sozleşmesi bulunan diğer Unix satıcılarından gelen kod, Linux’un bir girişim-duzeyi işletim sistemi olmasında esaslı oneme sahip olan Linux Simetrik Coklu-İşlemcilik (SMP) becerisini oluşturmakta kurucu bir unsur teşkil ediyor.

Her ne kadar SCO başlangıcta IBM’e karşı yuruttuğu sozleşme mucadelesini surdururken sakin gorunuyordu ise de, Linux kullanan şirketlerden 1.350’sine ihtarname yollayıp "Muzik endustrisindeki benzer emsaller gibi biz de fikri mulkiyet haklarımın ve diğer haklarımızın suregelen ihlaline son vermek icin gerekli tum hukuki yollara başvurmaya hazırız." uyarsında da bulundu. Bir başka deyişle SCO artık Linux kullanmanın korsan yazılım kullanmakla eşdeğer olduğunu iddia ediyor.

SCO Pazartesi gunu, telif hakkına dayanan dava acacağını muştulayan Unix Sistem V ve UnixWare kaynak kodunun ABD tescilini aldığı haberini verdi.

SCO Başkanı ve İcra Amiri Darl McBride Pazartesi gunu bunu doğrulayarak: "SCO artık son-kullanıcılara karşı geniş haklara sahip" dedi ancak şunun da altını cizdi: "Bu haklarımızı dikkatlice ve makul bir bicimde kullanmak niyetindeyiz."

Bu amacla SCO Pazartesi gunu, Linux kernelinin 2.4 ve sonraki surumlerini kullanan ticari Linux muşterilerine calışma-zamanlı, ciftli Linux kullanımı desteği vermek uzere duzenlenmiş UnixWare lisansına dayanarak geliştirdiği yeni bir lisanslama şeması acıkladı.

SCO, lisansı satın alan her tur Linux ticari muşterisinin gerek gecmiş telif hakkı ihlallerinden gerekse gelecekteki telif hakkı ihlallerinden, tek-yurutme, ciftli formatta bağışık tutulacağını soyledi.

Fiyatlandırma henuz yapılmadıysa da McBride toplu lisanslamalar icin indirim yapılacağı soyledi.

"Niyetleri Linux kullanıcılarına saldırmak" diyen Gartner Araştırma şirketi başkan yardımcısı ve araştırma muduru George Weiss internetnews.com ile yaptığı konuşmaya şoyle devam etti:

"Bu artık iki cepheli bir atılım ve tahminimize gore SCO son kullanıcılarla bireysel lisans sozleşmelerini goruşebilir."

Didio da şunları ekledi: "Linux’un arkasında şu anda cok buyuk bir momentum var. SCO tum bu Linux satıcılarıyla kotu olmak istemez. Odak noktalarını IBM’in ozerinde tutmak istiyorlar."
__________________