Başlıklar:
1- Linux Nedir?
2- GNU nedir?
3- Ozgur ve Acık Kaynak Yazılım (FOSS) nedir?
4- Neden GNU/Linux kullanmalıyım?
_____a- Gizlilik
_____b- Guvenlik
_____c- Paket Yoneticileri
_____d- Performans
_____e- ucretsiz
_____f- Kişiselleştirme
_____g- Geliştirme
_____h- Topluluk
5- GNU/Linux Dağıtımları 101
_____a- Debian tabanı
_____b- Arch tabanı
_____c- Red Hat
_____d- Slackware tabanı
6- Kapanış
1- Linux Nedir
Linux, Linus Torvalds tarafından geliştirilmiş UNIX benzeri bir işletim sistemi cekirdeğidir. Torvalds, hobi amaclı olarak Linux'u geliştirmeye 21 yaşında başlamıştır ve ilk prototipi 25 Ağustos 1991'de yayınlamıştır. İlk versiyon (1.0) 1994'de yayınlanmıştır, maskot penguenimiz "TUX" ise 1996'da kullanılmaya başlanmıştır.
Bunyesinde GNU araclarını barındırmasından dolayı GNU/Linux veya GNU+Linux olarak anılır. (bkz. Linux Foundation - Decentralized innovation, built with trust)
2- GNU Nedir?
GNU Tasarısı; cekirdeği (Hurd), aracları ve kutuphaneleriyle birlikte komple bir işletim sistemidir. Acılımı “GNU's Not Unix” olarak tanımlanır, UNIX benzeri bir işletim sistemi olmasına karşın ozgur yazılımdır ve herhangi bir UNIX kodu icermez. Plan olarak 27 Eylul 1983'te Richard Stallman tarafından Massachusetts Teknoloji Enstitusunde oylamaya sunulmuştur ve 1984 Ocak'ında geliştirilmeye başlanmıştır. (bkz. GNU Manifestosu: GNU Bildirisi - GNU Projesi - Ozgur Yazılım Vakfı)
3- Ozgur ve Acık Kaynak Yazılım (FOSS) Nedir?
Ozgur yazılım; kullanıcısına herhangi bir amac icin isteği doğrultusunda calıştırma, programın algoritmasını inceleme ve kodlarda değişiklik yapabilme (acık kaynak olmasını gerektirir), kopyalama ve yeniden dağıtma, değiştirilmiş kopyalarını dağıtma ozgurluğu tanıyan yazılımdır. Buradaki ozgurluk (en. Free) ucretsiz olmasıyla karıştırılmamalıdır. Ozgur bir yazılım aynı zamanda ucretli olabilir. (bkz. Front Page — Free Software Foundation — working together for free software)
4- Neden GNU/Linux Kullanmalıyım?
A- Gizlilik
Bugunlerde kullandığımız en kucuk arac ve uygulamalardan işletim sistemlerine kadar bircok yazılım kullanıcı verilerini rahatca topluyor, dağıtıyor ve hatta satıyor. Sahipli ve kapalı kaynak bir yazılımı kullanırken işin sadece on yuzuyle muhatap oluyoruz, arkada donen olaylar ve hatta temel algoritmadan dahi bihaberiz. Ucretini odeyerek bir yazılımı satın almıyoruz, sadece kullanım hakkı bize satılmış oluyor. İşte tam da burada bir gizlilik ihtiyacı doğuyor. Bircok insan bu durumu “benim gizleyecek bir şeyim yok” diyerek kapatmaya calışsa da işler hic de o kadar basit değil. Burada onemli olan verilerimiz değil, distopik bir doğrultuda ozel hayatımıza ve gizliliğimize kastedilmesi. İşte tam da burada GNU/Linux bize gizlilik sunuyor. Ozgur bir işletim sistemi uzerinde istediğiniz kodu goruntuleyebilir, değiştirebilir, kopyalayabilir ve satabilirsiniz. Destek olabilir veya yanlış kararları sorgulayabilir, tepki gosterebilirsiniz.
b- Guvenlik
GNU/Linux sistemlerin guvenli olmasının bircok nedeni vardır. Acık kaynak olması nedeniyle sistem acıkları geliştiriciler ve topluluk tarafından cok daha kolay saptanıp kapatılabilir. Kapalı kaynak bir yazılımda sadece kucuk bir geliştirici grubu kodları goruntuleyebilirken acık kaynak ve surekli destek alan bir işletim sisteminde topluluk, acıkları hızlı bir şekilde tanımlayabilir. Bir diğer neden de kullanıcı kitlesinin kucuk olmasıdır. Bu sayede zararlı yazılımların odağında olma ihtimali cok duşuktur.
C- Paket Yoneticileri
GNU/Linux'ta guvenilir bir şekilde yeni bir uygulama indirip kurmak ve sistemi guncel tutmak oldukca kolaydır. Bir yazılıma ihtiyac duyduğunuzda cok kucuk bir kodla veya arayuz uzerinden tek tuşla kendi dağıtımınızın deposundan bu paketleri indirir ve otomatik olarak kurarsınız. İnternet uzerinde o paketi bulmakla, guvenilir kaynak aramakla, dosyayı doğrulamakla veya anti-virus/anti-malware taraması yapmakla uğraşmazsınız. Sistem guncellemeleri de bu şekildedir, sadece tek tuşla tum sisteminizi guncellersiniz. Hatta guncellemelerin bircoğu hafızanızda yer acar! Cunku geliştiricilerin amacı işleri zorlaştırmak değil basitleştirmektir, daha guncel ve daha temiz yazılımlara yelken acarsınız. Bunu yaparken de kimse sizi zorlamaz, sisteminizi yeniden başlatmanızı istemez. Sadece nasıl istiyorsanız oyle yaparsınız.
D- Performans
GNU/Linux dağıtımları oldukca hafiftir. Zamanla yavaşlamış; video izlemekte, gundelik işlerinizi halletmekte, oyun oynamakta ve hatta acıp kapatmakta bile dakikalarca beklediğiniz sisteminizi bile ucuşa gecirebilirsiniz. Gereksiz servislerden arındırılmış temiz ve sade bir sistemdir. Ozellikle de piyasadaki diğer işletim sistemlerine ait gereksinimlerin sisteminizi zorladığı gunlerde muhteşem bir cıkış noktasıdır.
e- ucretsiz
GNU/Linux dağıtımlarının neredeyse hepsi tamamen ucretsizdir. Etrafta ucuza key bulmakla veya kesinlikle guvenilir olmayan etkinleştirme programlarıyla uğraşmanız gerekmez.
F- Kişiselleştirme
GNU/Linux'ta kişiselleştirmenin sonu yoktur. Sistem tamamen size ait ve acıktır, istediğiniz gibi ozelleştirebilir ve amacınıza uygun konfigure edebilirsiniz. Hatta bu amac icin ricing alanı doğmuştur. (bkz. GNU/Linux masaustu gorunumleriniz)
g- Geliştirme
GNU/Linux sisteminiz tamamen geliştirmeye acıktır. GCC (GNU Compiler Collection), Python 2/3 gibi bircok derleyici, yorumlayıcı ve kutuphane sisteminizde hazır olarak bulunur. Bu sayede istediğiniz gibi kod yazabilir ve calıştırabilirsiniz. Sisteminizde halihazırda bulunan metin editorlerini kullanabilir veya tek tuşla kafanıza esen farklı bir IDE/editor ’u kurabilirsiniz.
h- Topluluk
GNU/Linux'un en iyi ozelliklerinden birisi de topluluğudur. Kullanıcı sayısı duşuk olmasına rağmen kitle normal kullanıcılardan cok daha bilinclidir. Aldığınız en kucuk hatada istediğiniz forumdan (ki Technopat Sosyal de buna dahil) ve muhteşem bir şekilde hazırlanmış dokumantasyonlardan faydalanabilir, insanlara yardımcı olurken kendinize bircok şey katabilirsiniz.
5- GNU/Linux Dağıtımları 101
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Linux_Distribution_Timeline.svg
a- Debian tabanı
Debian tabanı; Ubuntu, Rasbian, Kali, deepin, Parrot, Devuan, MX Linux, Linux Mint, Pardus başta olmak uzere bircok dağıtımı kapsar. Ian Murdock 1993 yılında “Debian Manifestosu (bkz. https://tr.wikipedia.org/wiki/Debian...6zle%C5%9Fmesi)”nu yayınlamıştır. Bu tabandaki dağıtımlar alt seviyede dpkg ve ust seviyede apt paket yoneticilerini kullanır. Saf Debian stabiliteyi hedefler ve bu konuda oldukca başarılıdır.
Surprizbozan Debian adı aslında o donemki kız arkadaşı (sonrasında eşi) "Dabora" ile kendi adının "Ian" birleşiminden oluşmuştur.
Murdock, 2015 yılında vefatına kadar Debian icin calışmıştır.
b- Arch tabanı
Arch tabanı; Arch Linux, Parabola, Artix, ArcoLinux, Manjaro, EndeavourOS başta olmak uzere bircok dağıtımı kapsar. Arch, KISS (en. Keep it simple stupid) felsefesini kullanır. Pacman paket yoneticisi oldukca hafif ve hızlıdır. Arch'ın en onemli ozelliklerinden biriyse AUR (Arch User Repository)'dir. Kullanıcılar bu devasa paket deposu sayesinde istedikleri yazılımı 3. taraf uygulamalara ihtiyac duymadan sistemlerine kurabilirler. Bir diğer ozellikse, Arch'ın oldukca nitelikli Arch Wiki'sidir. Bu dokumantasyonda kurulum ve dahası hakkında detaylı bilgilere ulaşabilir ve forumdan yardım alabilirsiniz. (bkz. ArchWiki)
C- Red Hat
Red Hat catısı; Red Hat Enterprise Linux, CentOS, Fedora, PCLinuxOS gibi bircok dağıtımı kapsar. RPM ve DNF paket yoneticilerini kullanır.
D- Slackware tabanı
Slackware tabanı; Slackware Linux, Slax, DeLi, Tiny, S. U. S. E gibi bircok dağıtımı kapsar. Slackware stabiliteyi ve basitliği amaclar. pkgtool ve slackpkg paket yoneticilerini kullanır.
NOT: Dağıtım secimi konusunda bircok etken vardır. Kendinize en uygun dağıtımı bulana kadar DistroHopping yaparsınız (bkz.https://distrowatch.com/).
Tavsiyem, sağlıklı bir deneyim yaşamak acısından aklınızdaki dağıtımı oncelikle sanal makine ortamında deneyin ve sonrasında kararınızı verin.
6- Kapanış
Okuduğunuz ve zaman ayırdığınız icin teşekkur ederim, umarım faydalı olmuştur.
Aklınıza takılanları sormaktan cekinmeyin ve lutfen hatalı-eksik gorduğunuz yonleri duzeltin.
Ozgur gunler diliyorum, sağlıcakla kalın.