Peygamber Efendimiz, sahabe ve ecdadımızın ibadet hassasiyeti nasıldı? İslam tarihinden ibadetlerde titizlik ile ilgili ornekler.İnsan, ilÂhî azamet ve kudret akışlarının sayısız nakışı ile donatılmış bu Âlemde ilÂhî sanatın zirvesi olarak yaratılmış, bu yaratılışın şukrÂnesi ve “Hakk ’a vuslat”ın, yÂni Rabbi ile dost olabilmenin temini icin de ibÂdetlerle mukellef kılınmıştır. CenÂb-ı Hak bircok Âyet-i kerîmede, insanın ebedî husrandan kurtulabilmesi ve kalb-i selîm, kalb-i munîb[1] ve nefs-i mutmainneye nÂil olabilmesi icin, amel-i sÂlihlere sarılmasını emretmiştir.
İbÂdetler, kulun ezelde Rabbine verdiği soze sÂdık kaldığını gosteren bir vef nişÃ‚nesidir. Mu ’mini CenÂb-ı Hakk ’a yaklaştıran vuslat demleridir. Diğer taraftan ibÂdetler, insanoğlunu olum otesinin kaygı ve endişelerinden ÂzÂd edebilecek en muessir şifÂ, huzur ve tesellî kaynağıdır. Kalbî muvÂzene ve selÂmetin temini ve kulluğun seviye kazanabilmesi icin de zarûrî bir feyz menbaıdır.
Dolayısıyla ibÂdetlerimiz, uzerinde cok titizlik gostermemiz ve hassas olmamız îcÂb eden mevzûların başında gelmektedir.
İBADETLERDE TİTİZLİK HAKKINDA ORNEKLER Ehemmiyetine binÂen, oncelikle abdest husûsunda titizliğin luzûmuna temÂs etmek gerekmektedir. Cunku abdestte gosterilecek îtinÂsızlık ve ihmÂller, onun akabinde yapılan ibÂdetlere de o nisbette, menfî bir sûrette akseder.
Abdesti Guzel Almanın Onemi Nitekim bir defÂsında ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- sabah namazını kıldırmıştı. Namazda Rûm sûresini okurken kısmen yanılmalar oldu. Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm- namazı tamamladıktan sonra cemaate donup:
“BÂzı kimseler namaza abdestsiz geldikleri icin, şeytan kıraati karıştırmamıza sebep oluyor. Namaza geldiğinizde abdestinizi guzelce alın!” buyurdular. (Ahmed, III, 471; NesÂî, İftitah, 41; Mucteb Şerhi, II, 156)
Demek ki namaz oncesindeki temizlik ve abdesti guzelce almak, ibÂdetlerimizin sıhhati acısından cok muhim hususlardır.
İmkÂn nisbetinde dÂim abdestli bulunmak da buyuk bir fazîlettir. Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- butun işlerini abdestli iken yapmayı severdi.
Ebû Cuheym -radıyallÂhu anh- ’ın anlattığına gore Allah Rasûlu, Cemel Kuyusu tarafından gelirken bir kişiye rastlamıştı. Adam ona selÂm verdi, fakat Efendimiz selÂmını almadı. Hemen bir duvarın yanına varıp yuzunu ve ellerini meshederek teyemmum etti, ondan sonra adamın selÂmını aldı. (BuhÂrî, Teyemmum, 3)
Allah Resûlu bu davranışıyla, abdestli bulunmanın ve bir iş yaparken onu abdestli olarak yapmanın -mecbûrî olmamakla birlikte- fazîletli bir davranış tarzı olduğunu fiilî olarak beyan buyurmuştur.
Peygamberimizin Temizlikteki Titizliği İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anh- şoyle anlatır:
“Resûl-i Ekrem Efendimiz dışarı cıkar, def-i hÂcette bulunur, sonra da toprakla teyemmum ederdi. O ’na:
«–Ey AllÂh ’ın Resûlu, suyun yakınındasınız! (Nicin boyle yapıyorsunuz?)» dedim. Efendimiz şoyle cevap verdi:
«–Ne bileyim, belki ona ulaşamadan (rûhumu teslîm edebilirim.)»” (Ahmed, I, 288, 303; Heysemî, I, 263)
Bir başka rivÂyete gore de Fahr-i KÂinÂt Efendimiz, gusul abdesti alması gereken durumlarda, gusledinceye kadar abdestsiz durmamak icin, ellerini duvara vurup teyemmum ederdi. (Heysemî, I, 264)
İşte Fahr-i KÂinÂt Efendimiz ’in biz ummetine gosterdiği maddî ve mÂnevî temizlik ufku…
Cennet ’e Yuzleri Nurlu, El ve Ayakları Parlak Gidecek Muminler Bir gun ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ashÂbıyla birlikte kabristana gitti ve:
“AllÂh ’ın selÂmı uzerinize olsun ey mu ’minler diyÂrının sÂkinleri! İnşÃ‚allÂh bir gun biz de size katılacağız. Kardeşlerimizi gormeyi cok isterdim. Onları ne kadar da ozledim!” buyurdu.
AshÂb-ı kirÂm:
“–Biz Sen ’in kardeşlerin değil miyiz y ResûlÂllah?” dediler. Efendimiz:
“–Sizler benim ashÂbımsınız, kardeşlerimiz ise henuz gelmemiş olanlardır.” buyurdular. Bunun uzerine ashÂb-ı kirÂm:
“–Ummetinden henuz gelmemiş olanları nasıl tanıyacaksın ey AllÂh ’ın Resûlu?” dediler. Peygamber Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-:
“–Bir adamın alnı ve ayakları ak olan bir atı olduğunu duşunun. Adam bu atını, hepsi de simsiyah olan bir at surusu icinde tanıyamaz mı?” diye sordu. SahÂbe:
“–Evet, tanır ey AllÂh ’ın Resûlu!” dediler. Bunun uzerine Resûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurdu:
“–İşte onlar da abdestten dolayı yuzleri nurlu, el ve ayakları parlak olarak geleceklerdir. Ben onceden gidip havuzumun başında ikrÂm etmek icin onları bekleyeceğim. Dikkat edin! Birtakım kimseler yabancı devenin suruden kovulup uzaklaştırıldığı gibi benim havuzumdan kovulacaklar. Ben onlara «Buraya gelin!» diye nid edeceğim. Bana:
«–Onlar Sen ’den sonra hÂllerini değiştirdiler, (Sen ’in Sunnet ’ini tÂkip etmeyip başka yollara saptılar.)» denilecek. Bunun uzerine ben de:
«–Uzak olsunlar, uzak olsunlar» diyeceğim.” (Muslim, TahÂret 39, FedÂil 26)
Demek ki abdest husûsunda titiz davranan mu ’minler, Allah Resûlu ’nun sevgisine ve “Kardeşlerim” hitÂbına mazhar olmaktadırlar. Abdest ve diğer ibÂdetlerde zaaf gosterip yanlış yollara sapanlar ise kıyÂmet gunu yabancı develer gibi kovulacak ve AllÂh ’ın Resûlu ’nden uzaklaştırılmak gibi en fecî bir bedbahtlığa dûcÂr olacaklardır.
Muminin Nuru TÂbiînden Ebû HÂzim, Ebû Hureyre -radıyallÂhu anh- ’ın abdest alırken kollarını koltuğunun altına kadar yıkadığını gormuştu.
“–Ebû Hureyre, bu nasıl abdest?” diye sordu. Ebû Hureyre -radıyallÂhu anh-:
“–Ey Benî Ferrûh! Siz burada mıydınız? Burada olduğunuzu bilseydim boyle abdest almazdım.” dedikten sonra şoyle devÂm etti:
“–Ben, dostum ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’i şoyle buyururken işittim:
«KıyÂmet gununde mu ’minin nûru, abdest suyunun ulaştığı yere kadar varır.»” (Muslim, TahÂret, 40)
Peygamberimizin İbadet Aşkı Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- ’ın şu sozleri, Allah Resûlu ’nun ibÂdet aşkını ne guzel ifÂde etmektedir:
“Bedir gunu aramızda MikdÂd ’dan başka suvÂri yoktu. İyi biliyorum, o zaman Allah Resûlu hÂric hepimiz uyumuştuk. Resûl-i Ekrem Efendimiz ise sabaha kadar bir ağac altında namaz kılıp ağlamıştı.”[2]
Ne muazzam bir ibÂdet aşkı ki, hazarda da seferde de asl zaafa uğramıyor!..
CenÂb-ı Hak buyurur:
“Sana yakîn (olum) gelinceye kadar Rabbine kulluk et!” (el-Hicr, 99)
“Secde et ve yaklaş!” (el-Alak, 19)
Sahabinin Namaz Hassasiyeti ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, namaz mevzuunda cok hassas davranan AbdullÂh bin RevÂha Hazretleri ’ni “Kardeşim” hitÂbıyla taltif buyurarak şoyle medhetmiştir:
“AllÂh, kardeşim AbdullÂh bin RevÂha ’ya rahmet etsin! Namaz vakti nerede girse, hemen durur ve namazını kılar.” (Heysemî, IX, 316)
Rabbini Hamd İle Tesbih Et Cerir bin AbdullÂh -radıyallÂhu anh- anlatıyor:
Bir gece Resûl-i Ekrem Efendimiz ’le birlikte oturuyorduk. Dolunaya bakarak şunları soyledi:
“–Şu dolunayı birbirinizi itip kakmadan rahatca nasıl goruyorsanız, Rabbiniz ’i de oyle rahatca goreceksiniz. Artık Guneş ’in doğmasından ve batmasından onceki butun namazları kılabilmek icin elinizden gelen gayreti gosteriniz.”
Ardından da şu Âyet-i kerîmeyi okudu:
“…Guneş ’in doğmasından ve batmasından once Rabbini hamd ile tesbîh et; gece saatlerinde ve gunduzleri de tesbîh et ki, Rabbinin rızÂsına eresin.” (TÂhÂ, 130) (BuhÂrî, MevÂkît 16, 26, Tefsîr 50/1, Tevhîd 24; Muslim, MesÂcid 211)
Demek ki Yuce Rabbimiz ’i gorebilmemiz icin en buyuk vesîle, farz namazlara gosterilen titizliktir.
Namazı Guzel Şekilde Kıl Yapılan her ibÂdet, Âdeta Cennet ’e giriş vizesi gibi gorulmeli ve bu ulvî ruh heyecÂnı icinde îtin ile îf edilmelidir.
Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurur:
“Kişi rukû ve secdesini tam yaparak namazı guzel bir şekilde ed ederse namaz o kişiye:
«–Beni muhÂfaza ettiğin gibi AllÂh da seni muhÂfaza etsin!» der. Namaz yukseltilir.
Kişi rukû ve secdesini tam olarak yapmaz, namazını guzelce ed etmezse namaz ona:
«–Beni zÂyî ettiğin gibi AllÂh da seni zÂyî etsin!» der. Namaz, eski elbisenin durulduğu gibi durulup adamın yuzune carpılır.”[3]
Âyet-i kerîmede buyrulur:
“Yazıklar olsun o namaz kılanlara ki, onlar namazlarını ciddiye almazlar. (Gafletle kılarlar.)” (el-MÂûn, 4-5)
Namazı Geciktirmeyin Ağırdan alarak namazı son vaktine kadar geciktirmek ve kerhen kalkarak vazîfe savar gibi hemen farzını kılıvermek, AllÂh muhÂfaza buyursun, insanı munÂfıklığa goturen kotu bir haslettir. Al bin AbdurrahmÂn anlatıyor:
“Bir oğleden sonra Enes bin MÂlik ’in yanına gitmiştik. Enes, biz varınca hemen kalkarak ikindi namazını kıldı. Namazını bitirince kendisine namazı erken kıldığını soyledik. O da nicin boyle erken kıldığını anlatarak şoyle dedi:
ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in şoyle buyurduğunu işittim:
«O munÂfıkların namazıdır! O munÂfıkların namazıdır! O munÂfıkların namazıdır![4] Onlardan biri oturur, oturur, tam Guneş sararıp batmaya yuz tutunca, şeytanın iki boynuzu arasına girince kalkar, kuşun yem toplaması gibi hızlıca dort def yatıp kalkar, namazda AllÂh ’ı da pek az zikreder.»” (Muvatta, Kur ’Ân-ı Kerîm, 46; Muslim, MesÂcid, 195)
En Onemli İş Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh-, vÂlilerine şoyle nasihat etmiştir:
“Benim katımda en muhim işiniz namazdır. Kim onu koruyup vakitlerine dikkat ederse, dînini korumuş olur, kim de onu yerine getirmeyip yitirirse, dînini de kısa zamanda yitirir.” (Muvatta, Vukûtu ’s-SalÂt, 6)
Namazı Terk Edenin İslam ’dan Nasibi Yoktur Misver bin Mahreme -radıyallÂhu anh- şoyle anlatır:
“Hazret-i Omer hancerlendiğinde zaman zaman baygınlık geciriyordu. Bir keresinde yanına girdim, ustune bir ortu ortmuşler, kendinden gecmiş vaziyette yatıyordu. Yanındakilere:
«–Durumu nasıl?» diye sordum.
«–Gorduğun gibi baygın.» dediler.
«–Namaza cağırdınız mı? Eğer hayattaysa onu namazdan başka hicbir şey korkutup uyandıramaz.» dedim. Bunun uzerine:
«–Ey Mu ’minlerin Emîri namaz! Namaz kılındı!» dediler. Hazret-i Omer hemen ayıldı ve:
«–Oyle mi? VallÂhi namazı terk edenin İslÂm ’dan nasîbi yoktur.» dedi. Kalktı ve yarasından kanlar akarak namazını kıldı.” (Heysemî, I, 295; İbn-i Sa ’d, III, 35; Muvatta, TahÂret, 51)
Cuma Gunu Kazanclı Olan Muminler Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- Kûfe ’de hutbe verirken, Allah Resûlu ’nden işittiğini bildirerek şoyle buyurmuştur:
“Cuma gunu olunca şeytan erkenden carşı ve pazara bayraklarıyla gider, insanlara bin bir engel cıkararak mÂnî olmaya, (en azından) onları Cuma ’ya geciktirmeye calışır. Melekler de erkenden gidip mescidin kapılarına dururlar. Gelenleri; birinci saatte gelenler, ikinci saatte gelenler diye yazarlar. Bu hÂl, imam (hutbeye) cıkıncaya kadar devÂm eder. Kişi mescidde, imamı gorup dinleyebileceği bir yere oturur, can kulağıyla dinler ve konuşmazsa, kendisine iki kat sevap vardır. Kişi uzakta kalır ve imamı dinleyemeyeceği bir yere oturur, sessiz durur ve konuşmazsa bir sevap alır. Eğer, imamı gorup dinleyebileceği bir yere oturur, fakat boş konuşma yapar, sessiz kalmazsa, ona iki vebÂl yazılır...” (Ebû DÂvûd, SalÂt, 209/1051)
Cuma namazına ehemmiyet vererek cÂmiye erkenden gelen, imamı rahatca duyabileceği bir yere oturarak tefekkurle dinleyen ve huşû uzere bulunan kimseler, elbette boyle olmayanlara nazaran daha kazanclı cıkacaklardır.
Yuzerek Tavaf Yaptı TÂbiînin onde gelen tefsîr ve kıraat Âlimlerinden MucÂhid -rahmetullÂhi aleyh- diyor ki:
“AbdullÂh bin Zubeyr -radıyallÂhu anhumÂ- ibÂdette hic kimsenin erişemediği bir noktaya erişmişti. Bir defÂsında tavaf mahallini sel basmıştı, halk bir hafta tavaf yapamamıştı. AbdullÂh ise bir hafta boyunca KÂbe ’yi yuzerek tavÂf etti.” (Ali el-Muttakî, XIII, 471/37228; Zehebî, Siyer, III, 370)
Şeyh Sadi ’nin İbretlik Hatırası Şeyh SÂdî ’nin Gulistan adlı eserinde anlattığı şu hÂtırası da, ibÂdetleri kalbî galatlarla heb etmemek gerektiğini ne guzel ifÂde etmektedir:
“Cocukluğumda zuhde, riyÂzata, gece ibÂdetine cok duşkundum. Bir gece babamın yanında oturuyordum. Butun gece gozumu yummamış, Kur ’Ân-ı Kerîm ’i elimden bırakmamıştım. Birtakım kimselerse etrÂfımızda uyuyorlardı. Babama:
«–Şunların bir tanesi bile başını kaldırıp iki rekÂt teheccud namazı kılmıyor; sanki olu gibi uyuyorlar.» dedim. Bu sozum uzerine babam kaşlarını cattı ve:
«–Oğlum SÂdî! Başkalarının dedikodusunu edeceğine, keşke sen de onlar gibi uyusaydın! (Zîr senin hor gorduklerin, şu andaki ilÂhî rahmetten mahrûmiyet icindelerse de, onlara KirÂmen KÂtibîn melekleri menfî bir şey yazmıyor. Senin amel defterine ise, din kardeşlerini kucuk gorme ve gıybet gunÂhı yazıldı.)» karşılığını verdi.”
Yıldırım Beyazıt ’ın Ordusu Muslumanlar, ibÂdetlerine gosterdikleri titizliği savaş zamanlarında dahî muhÂfaza etmişler ve boylece AllÂh ’ın yardımına mazhar olmuşlardır. Venedikli Travijani, Yıldırım Beyazıt ’ın kahraman ve muzaffer ordusunu şoyle tasvîr eder:
“Osmanlı ordusunda bizde olduğu gibi şarap, kumar ve fuhuş gibi şeyler yoktur. Onlar, hic aksatmadıkları askerî tÂlimlerine ilÂveten, AllÂh ’ın buyuk ve yuce ismini devamlı zikrederler, gece ve gunduz ibÂdetle meşgul olurlar. Bu sebeple de dÂim gÂlip gelirler.”
Sultan 2. Beyazıt ’ın Kıldırdığı Namaz Beyazıt CÂmisi, bir cuma gunu ibÂdete acılmış ve orada ilk namazı, FÂtih ’in oğlu 2. Beyazıt Han kıldırmıştır. Bu hÂdiseyi Evliy Celebi şoyle anlatır:
“CÂminin inşÃ‚sı tamamlanınca, bir cuma gunu buyuk bir merÂsimle ibÂdete acıldı. BÂyezîd-i Velî buyurdular ki:
«–Her kim, omrunde ikindi ve yatsı namazlarının ilk sunnetini hic terk etmemiş ise, şu mubÂrek vakitte o imÂm olsun!»
Dery misÂli cemaat icinden kimse cıkmayınca, Beyazıt Han mecbûr kalarak:
«–ElhamdulillÂh! Savaşta ve barışta biz bu sunnetleri hic terk etmedik!..» dedi ve kendisi imÂm olup namazı kıldırdı.”
Sultanların Hocası Osmanlı sultanlarından 6. Mehmet Reşat, saraydaki hÂnedan cocuklarını yetiştirmek uzere “Muallime-i SelÂtîn: Sultanların Hocası” tÂyin ettiği Safiye Hanım ’a, ilk olarak şunu emretmiştir:
“Namaz kılmayanlara, oruc tutmayanlara yedirdiğim tuz ve ekmeği harÂm ediyorum. Bu irÂdem hoca hanım tarafından, talebe şehzÂde ve hanım sultanlara soylensin.”[5]
Dunyevî makam ve mevkî, o insanlara ibÂdet hassÂsiyetini unutturmamış, her işlerinin başına namaz ve oruc gibi Âhiret azığı olacak gayretleri yerleştirmekten geri bırakamamıştır.
Şeyh Şamil ’in İbadetlerdeki Titizliği İbÂdetler husûsundaki titizliğin en canlı misallerinden biri de Kafkasların şanlı mucÂhidi Şeyh ŞÃ‚mil ’e Âittir. O, 1829 ’daki Gimri savunmasında, bircok sungu, kılıc ve kurşun yarası almıştı. Goğsunden girip sırtından cıkan bir sungu ciğerini parcalamış, ayrıca kaburgaları ve sağ koprucuk kemiği kırılmıştı. Cerrah olan kayınpederinin tedÂvileri neticesinde altı aya yakın bir zamanda ancak kendine gelebildi. Yaralandığı gunden itibÂren 25 gun boyunca komada yatan bu genc mucÂhid, yirmi beşinci gunun sonunda kendine gelip gozlerini acınca, başucunda annesini buldu. Ona soylediği ilk sozu:
“–Anacığım! Namaz vakti gecti mi?” oldu.
Canakkale Savaşı ’nda Kılınan Bayram Namazı Canakkale Harbi ’nin devÂm ettiği gunlerde bir Ramazan bayramı arefesiydi. Cephe kumandanı Vehip Paşa, 9. Tumen ’in genc imamını cağırarak mahzun bir şekilde, istemeye istemeye şoyle dedi:
“–HÂfız! Yarın Ramazan bayramı. Asker toplu olarak bayram namazı kılmak istiyor. Ne dediysem, vazgeciremedim. Zîr boyle bir şey, pek tehlikeli, yÂni duşmanın arayıp bulamayacağı toplu bir imh fırsatı olur. MunÂsip bir dille bunu erÂta bir de sen anlatıver!..”
İmam Efendi, Paşa ’nın yanından henuz ayrılmıştı ki, karşısına nur yuzlu bir zÂt cıktı ve:
“–Oğlum! Sakın ola askerlere bir şey soyleme! Gun ola hayır ola; AllÂh ne derse, oyle olur.” dedi.
Ertesi sabah, herkesi hayrete duşuren ilÂhî bir tecellî yaşandı. Gokten hevenk hevenk bulutlar indi ve gonlu AllÂh ’a kulluk aşkıyla dolup taşan mu ’min askerlerin uzerini kapladı. Onları durbunle gozetleyen duşman kuvvetleri, artık bembeyaz bulutlardan başka bir şey goremiyordu. O sabah, bambaşka bir mÂnevî heyecan icinde kılınan bayram namazında alınan gur tekbirler, dalga dalga semÂya yukseliyordu. Nur yuzlu ihtiyar zÂt, Fetih Sûresi ’nden bir kısım Âyetleri tilÂvet ederken askerlerin gonullerinden taşan kelime-i tevhîd sesleri, birer îman sayhası hÂlinde duşman saflarından bile duyulmaktaydı.
İşte bu esnÂda İngiliz kuvvetleri arasında buyuk bir kargaşa başgosterdi. Zîr ceşitli İngiliz somurgelerinden kandırılarak getirilmiş bulunan pek cok musluman asker, yine kendileri gibi Musluman bir toplulukla savaştıklarını, işittikleri tekbir ve tevhid seslerinden anlamış ve bunun uzerine isyÂn etmişlerdi. Ne yapacağını şaşıran zÂlim İngilizler, onların bir kısmını kurşuna dizdi, diğerlerini de alelacele cephe gerisine cekmek zorunda kaldı.
İslÂm askerlerinin sînesinde sarsılmaz bir kale olan îman, cephede dahî ibÂdetlerini îf etmelerini sağlamış ve bunun netîcesinde ilÂhî feyz ve yardım inerek butun orduyu kaplamıştı.
Sırat Koprusunden Hızlı Gecenler Hazret-i Peygamber -aleyhissalÂtu vesselÂm-, insanların sırat koprusunden, ibÂdetlere verdikleri ehemmiyet nisbetinde hızlı gececeklerini bildirerek şoyle buyurmuştur:
“İnsanlar Cehennem ’e gelirler, sonra amellerine gore oradan gecerler: Onların ilk grubu şimşek hızıyla gecer, ikinci grup ruzgÂr gibi gecer. Sonraki bir atlı sur ’atiyle, sonraki bir deve binicisi sur ’atiyle, sonraki koşarak, en sonraki de yuruyerek gecer.” (Tirmizî, Tefsîr, 19/3159)
İBADET VE KULLUKTA AMAC HÂsılı, ibÂdet ve kulluktaki gÂye, kalben AllÂh ile beraber olabilmektir, yÂni mÂrifetullÂh ve muhabbetullÂhtır. İbÂdetler, îmÂnın kalpteki tezÂhuru kadar kişiye zarÂfet ve guzel ahlÂk kazandırır. Şevk ve iştiyÂk ile yapılan ibÂdetler, rûhu derinleştirir ve kulu AllÂh ’a yakınlaştırır. Kalpte merhamet ve comertlik duygularını inkişÃ‚f ettirir. CenÂb-ı Hak, boyle kullarının goren gozu, işiten kulağı olur. YÂni onların goruşleri, duyuşları, duşunuşleri ve ifÂdeleri artık hep ilÂhî nûrun cereyÂnından ibÂret hÂle gelir.
Dipnotlar:
[1] Kalb-i munîb: FÂnî cÂzibelerin esÂretinden kurtulup dÂim aşk ile AllÂh ’a yonelen kalp.
[2] İbn-i Huzeyme, Sahîh, Beyrut 1970, II, 52.
[3] Suyûtî, el-CÂmiu ’s-Sağîr, Mısır 1321, I, 58/364.
[4] Hadîs-i şerîfte zikredilen munÂfıklık, -AllÂhu a‘lem- îtikÂdî bakımdan olmayıp ameldeki nifak alÂmetidir.
[5] Safiye Unuvar, Saray HÂtıralarım, İstanbul 1964, s. 21.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan