Sahabi Selman'a dediler ki, Peygamberiniz size tuvalette oturuşa varıncaya kadar herşeyi oğretiyor mu? O da, evet, dedi. Allah Rasûlu bizim kucuk, buyuk abdestlerde Kıbleye donmemizi, sağ elle taharet almamızı, uc taştan az ile temizlenmemizi, tezek ve komurle taharetlenmemizi yasakladı." Allah'ın Rasûlu (sav) bu*yurdu:

"Ben sizin babanız yerindeyim. Size oğretiyorum. Biriniz tuvaletini yaparken Kıbleye donmesin, ona arkasını da cevirme*sin." Sahabi diyor ki, Şam'a geldik oralardaki tuvaletlerin Kıbleye karşı yapılmış olduğunu gorunce yanlanarak ihtiyacımızı giderir, Allah'tan da bağışlanma dilerdik. "Resulûllah kucuk buyuk ab*destlerde iki kıbleye (Kabe ve Kudus Mescidine) donmemizi ya*saklamıştı." Mervan diyor ki, İbn Omer'i gordum, bineğini kıble*ye karşı durdurmuş, kendisi de kıbleye karşı kucuk abdestini ya*pıyordu. Bu yasaklanmadı mı? diye sordum. Evet, ama acık arazi*de yasaklandı. Seninle kıble arasında gizleneceğin kadar birşey (duvar, perde, bina vb.) varsa mahzuru yoktur, dedi." 1

Abdullah b. Omer diyor ki, "Evimin damına cıkmıştım, Rasulûllah'ın iki kerpic arasında Beyt-i Makdise (Kudus Mescidine) doğru donuk olarak ihtiyacını gidermekte olduğunu gor*dum." 2 İbn Omer, yukarıdaki goruşunu bu muşahedesinden almış olmalıdır.

Butun bu ve benzeri hadisleri topluca değerlendiren fıkıhcılar bu konuda pekcok farklı goruş ve izahlar getirmişlerdir:

1- Acık arazide defi hacet yaparken kıbleye donmek haram*dır, ama bina iclerinde haram değildir. (Abbas b. Abdulmuttalib, Abdullah b. Omer, Şa'bi, Malik, Şafiî, Ahmed b. Hanbel)

2- Bu, acık arazide de binada da caiz değildir. (Ebu Eyyûb el-EnsÂrî, Mucahid, İbrahim en-Nehaî, Sufyan es-Sevri, AtÂ, Ebu Hanife ve bir rivayette de Ahmed b. Hanbel) Konu ile ilgili ola*rak attı farklı goruş daha vardır ama en guclu goruşler bunlar*dır. 3

Durum bu olunca:

Bir medeniyetin, birleşik kaplarda olduğu gibi, her sahasıyla alcalacağıni, ya da her sahasıyla yukseleceğini hesaba katarak, kendine has mimarî uslûbu ve goruşu olmayan bir sistemin bir medeniyete damgasını vuramayacağını bilmek gerekir. Binaenaleyh, musluman mimarlar yıllardır unutulan ve ihmal edilen bu gerceği, tekrar hatırlamalı, gundeme getirmeli ve hal caresi bulmalıdırlar. Tuvalet taşları dahi İslÂmî temizliğe elve*rişsiz, idrarı insanın uzerine sıcratan tarzlarda imal edilmektedir. Lavaboların modeli, abdestte ayakların yıkanılması hic hesaba ka*tılmadan cizilmekte, inananlar da buna mahkûm olarak yaşamak*tadırlar. Bu olayı kucumseyenlere Selman Hadisini hatırlatmamız yeterlidir. O zaman da bir muşrik bu meseleyi kucumsemiş ve alaylı bir tavırla, peygamberiniz sizin bu tur işlerinize de mi karı*şıyor? Demişti.



1 Ebu Davud, Taharet, 4.

2 Ebû Davud, Taharet, 5; Hadisler diğer hadis kitaplarında da bulunmaktadır.

3 Bu goruşler ve uzun izahları icin bkz., Mahmud HattÂb es-Sûbkî, el-Menhel, 1/39-42.
__________________