Berat Gecesinin Mahiyeti ve Onemi
Yıllık bir program cercevesinde yurutulen ticari faaliyetler yıl sonunda o program esaslarına gore kontrol) ve teftiş edilir. KÂr zarar hesapları yapılır. Kesin hesabın tespitinden sonra da gelecek yılın programı hazırlanarak şeklini alır.
Her yıl tekrar edilen bu kontrol ve tespit işlemleri sayesinde ekonomik hayatta istikrarlı ve sağlam bir ilerlemenin temini mumkun olur.
Bu misalin ışığında manevi hayatımıza ve faaliyetlerimize bakalım. Dunya, Âhiret hayatının kazanılması icin yaratılmış bir manevi ticaret yeri olduğuna gore, o ticaretle ilgili faaliyetlerin de yıllık muhasebeye tabi olması gayet tabiidir.
Bu muhasebenin vakti uc ayların icindedir. Berat Kandili ile başlayıp Kadir Gecesiyle biten devreye rastlar.
Duhan Sûresinin 2., 3. ve 4. Âyetlerinin Berat Gecesinden bahsettiği bildirilmektedir. Âyetlerin meali şoyle:
"O apacık kitaba and olsun ki, biz onu gercekten mubarek bir gecede indirdik. Cunku biz onunla insanları uyarmaktayız. Butun hikmetli işler o gecede tefrik olunur."Bu Âyetler hakkında iki goruş vardır. Coğu tefsir bilginlerinin goruşune gore, bu mubarek gece Kadir Gecesidir. İkrime bin Ebi Cehil'in de dahil olduğu bir grup alim ise; bu gecenin Berat Gecesi olduğunu soylemişlerdir. Her iki tefsiri birleştiren diğer bir goruşe gore de, hikmetli işlerin ayırımının yapılmasına Berat Gecesinde başlanmakta ve bu işlem Kadir Gecesine kadar devam etmektedir. Bu hikmetli işler nelerdir ve Âyetin mÂnası nedir?
Yıllık Kader Programı
İbni Abbas'tan rivayet edildiğine gore, hikmetli işlerin birbirinden ayırd edilmesi şu şekilde cereyan etmektedir:
Bu seneden gelecek seneye kadar meydana gelecek olayların hepsi ayrı ayrı melekler tarafından defterlere yazılır. Rızıklar, eceller, zenginlik, fakirlik, olumler, doğumlar hep bu esnada kaydedilir. O yılki hacıların sayısı bile bu devrede takdir olunur. Herkesin ve her-şeyin o sene icindeki mukadderatı kaydedilir.
Rızıkla alakalı defterler Mikail AleyhisselÂma verilir.
Savaşlarla ilgili defterler Cebrail Aleyhissalama verilir.
Ameller nushası dunya semasında gorevli melek olan İsrafil'e verilir ki bu buyuk bir melektir.
Olum ve musibetlerle ilgili defter de Azrail AleyhisselÂma teslim edilir.
Fahreddin er-RÂzî"nin acıklamasına gore bu defterlerin duzenlenmesi Berat Gecesinde başlar, Kadir Gecesinde tamamlanarak her defter sahibine teslim edilir.1
Berat Kandilinin "butun senede bir kudsi cekirdek hukmunde ve beşer mukadderatının programı nev'inden olması cihetiyle Leyle-i Kadrin kudsiyetinde" olması bu manalara dayanmaktadır.2
Kur'Ân'ın bu gecede indirilmesi meselesine ise şoyle bir acıklama getirilmektedir:
Berat gecesi, Kuran-ı Kerimin Levh-i Mahfuzdan dunya semasına toptan indirildiği gecedir. Buna inzal denir. Kadir gecesinde ise Peygamberimize ilk kez ve parca parca indirilmeye başlanmıştır. Buna da tenzil denir.
Berat Gecesinin Ozellikleri
Tefsirlerde bu gece ile ilgili olarak şu şekilde izahlar yer almaktadır: Vergi odendiği zaman nasıl ki vergi borclusuna borcundan kurtulduğunu gosteren bir belge veriliyorsa, Allah Azze ve Celle de Berat Gecesinde mu'min kullarına berat yazar. Zaten bu gecenin dort adı vardır: "Mubarek Gece", "Berae Gecesi", "Sakk Gecesi. Belge ve senet. (Allah Teala bu gece mu'min kullarına beraet yazar)", "Rahmet Gecesi."
"Berat, beraet" kelimesi "el-berÂe" kelimesinin Turkcedeki kullanılış şeklidir. Beri olmak, aklanmak, temiz ve sucsuz cıkmak demektir.
"BerÂet" iki şey arasında ilişki olmaması, kişinin bir yukumlulukten kurtulması veya yukumluluğunun bulunmaması anlamına gelmektedir. Mu'minlerin bu gece gunah yuklerinden kurtulup İlÂhî bağışa ermeleri umulduğu icin de Berat Gecesi denmiştir.
Bir kısım Âlimlerin, kıblenin Kudus'teki Mescid-i AksÂ'dan Mekke'deki Kabe istikametine cevrilmesinin Hicretin ikinci yılında Berat Gecesinde gercekleştiğini kabul etmeleri de geceye ayrı bir onem kazandırmaktadır.3
Berat Gecesinin beş ayrı ozelliği vardır.
1. Butun hikmetli işlerin ayırımına başlanması.
2. Bu gecede yapılacak ibadetlerin diğer vakitlere nispetle kat kat sevaplı olması.
3. İlÂhi rahmetin butun Âlemi kuşatması.
4. Allah'ın af ve bağışlamasının coşması.
5. Peygamberimize tam bir şefaat yetkisinin verilmiş olması.
Bir rivayette bildirildiğine gore Resulullah AleyhissalÂtu Vesselam ŞÃ‚ban'ın onucuncu gecesi ummeti hakkında şefaat niyaz etti, ucte biri verildi. Ondorduncu gecesi niyaz etti ucte ikisi verildi. Onbeşinci gecesi niyaz etti, hepsi verildi. Ancak Allah'tan devenin kacması gibi kacanlar başka...
Zemzem kuyusunun bu gecede acık bir şekilde coşup coğalması da bu manaları kuvvetlendiren kutsal bir işaret olarak yorumlanmaktadır.4
Peygamber Efendimiz bir hadis-i şeriflerinde Berat Gecesinin feyiz ve bereketini ceşitli şekillerde nazara vermektedir."ŞÃ‚ban'ın 15. gecesi geldiğinde geceyi uyanık ibadetle, gunduzu de oruclu olarak gecirin. O gece guneş battıktan sonra Allah rahmetiyle dunya semasına tecelli eder ve şoyle seslenir:
"İstiğfar eden yok mu, affedeyim ve bağışlayayım. "Rızık isteyen yok mu, hemen rızık vereyim.
"Başına bir musibet gelen yok mu, hemen sağlık ve afiyet vereyim.
"Boylece tan yerinin ağarmasına kadar bu şekilde devam eder." 5
Cunku o gece İlÂhi rahmet coşmuştur. Berat Gecesi beşer mukadderatının programı cizilirken insanlara verilen eşsiz bir fırsattır. Bu fırsatı değerlendirip gunahlarını affettirebilen, gonlunden gecirdiklerini butun samimiyetiyle Cenab-ı Hakka iletip isteklerini Ondan talep eden ve belalardan Ona sığınan bir insan ne kadar bahtiyardır. Buna karşılık, her tarafı kuşatan rahmet tecellisinden istifade edemeyen bir insan ne kadar bedbahttır.
Bu Gece Af Dışı Kalanlar
Peygamber Efendimiz bu gecede af dışı kalanları şu hadisleri ile bildirmektedir:
"Muhakkak ki, Allah Azze ve Celle ŞÃ‚ban'ın onbeşinci gecesinde rahmetiyle yetişip herşeyi kuşatır. Butun mahlukatına mağfiret eder. Yalnızca muşrikler ve kalbleri duşmanlık hissiyle dolu olup insanlarla zıtlaşmaktan başka bir şey duşunmeyenler mustesna."6 "Yuce Allah bu gece butun Muslumanlara mağfiret buyurur, ancak kÂhin, sihirbaz yahut muşahin (cok kin guden) veya ickiye duşkun olan veya ana babasını inciten yahut zinaya ısrarla devam eden mustesna."7
"Allah TeÂl ŞÃ‚ban'ın onbeşinci gecesi tecelli eder ve ana-babasına asi olanlarla Allah'a ortak koşanlar dışında kalan butun kullarını bağışlar."8Uc aylara ayrı bir ruh ve mÂna icinde giren Peygamber Efendimiz ozellikle Şaban ayına ozel bir ozen gosterir, başka zamanlarda gorulmemiş bir derecede ibadete ve Âhiret işlerine yonelirdi. Bu ayın coğu gunlerini oruclu gecirirken, geceleri de diğer gecelerden cok farklı bir şekilde ihya ederdi.
Bir Berat Gecesinde uyanıp da Resulullah AleyhissalÂtu Vesselamı yanında bulamayan Hz. Âişe kalkarak Efendimizi aramaya başladı. Sonunda Peygamberimizi Cennetu'1-Bakî mezarlığında başını semaya kaldırmış halde buldu.
Peygamberimiz AleyhissalÂtu Vesselam mubarek hanımına Berat Gecesinin faziletini şoyle anlattı:"Muhakkak ki, Allah TeÂl ŞÃ‚ban'ın onbeşinci gecesinde dunya semasına rahmetiyle tecelli eder ve Benî Kelb Kabilesinin koyunlarının kılları sayısınca insanları mağfiret eder."9
İşlenen sevaplı amellerin değeri başka zamanlarda on ise, Berat Kandilinde yirmi bindir. Mesel başka zamanlarda okuduğumuz bir tek Kur'Ân harfine on sevap veriliyorsa, bu gecede her bir harfine yirmi bin sevap verilmektedir.
Bu bakımdan tam bir ihlÂsla calışıp ihyasına gayret gosterebildiğimiz takdirde Berat Kandili elli bin senelik bir ibadet hayatının sevabını bir gece icinde bize kazandırabilir. "Onun icin elden geldiği kadar Kur'Ân ve istiğfar ve salavatla meşgul olmak buyuk bir kÂrdır."10
Tek kişinin calışma ve kazanma gucu maddi hayatta olduğu gibi manevi hayatta da sınırlıdır diyorsak, bunun caresi vardır. Aynı gayeyi paylaşan ve dunyada aynı maksatla yaşayan mu'min kardeşlerimizle birlikte teşkil ettiğimiz manevi şirket; bize hesabından Âciz kalacağımız sonsuz bir manevi serveti kazandırabilir. Ustelik maddi kazanclarda kÂr, ortaklar arasında bolunerek kuculduğu halde mÂnevi kÂrda boyle bir şey kesinlikle soz konusu değildir. Cunku manevi faaliyetler nurludur. Nur ise maddi eşya gibi kuculmez ve bolunmez.
Berat Gecesi ibadeti
Gecenin manevi değeri dolayısıyla namaz, Kur'Ân tilaveti, zikir, tesbih ve istiğfarla gecirilmesi, bu gece vesilesiyle muhtaclara yardım ve benzeri hayırlı amellere ozel bir onem verilmesi mustehaptır.
İmam-ı Gazali Hazretleri el-İhyÂ'da, Berat Gecesinde yuz rekÂt namaz kılınması hakkında bir rivayete yer verse de, hadis Âlimleri bu namazın sunnette yerinin olmadığını, boyle bir namazın Hicretten 400 sene sonra Kudus'te kılınmış olduğu tesbitinde bulunurlar. Hatta İmam Nevevi boyle bir namazın sunnette bulunmadığı icin bid'at bile olduğunu ifade eder.
Bunun yerine kaza namazının kılınması daha isabetli olacaktır. Bununla beraber kılındığı takdirde de sevabının olmadığı anlamına gelmez.
Cunku ibadet alışkanlıklarının iyice azaldığı zamanımızda insanların bu vesileyle namaza yonelmelerini hoşgoru ile karşılamak faydalı olacaktır.
Berat Gecesi Duası
Peygamber Efendimiz AleyhissalÂtu Vesselam bu gece Rabbine şoyle dua etmiştir:
"Allahım, azabından affına, gazabından rızana sığınırım, Senden yine Sana iltica ederim. Sana gereği gibi hamd etmekten Âcizim. Sen Kendini sena ettiğin gibi yucesin."11Berat Duası
Bazı mÂna buyuklerinin de şoyle bir duası vardır:"Allahım, şayet ismimi saîdler defterine yazdıysan, orada sabit kıl. Şayet ismimi şakiler defterine yazdıysan oradan sil. Cunku Sen buyurdun ki, 'Allah dilediğini siler yok eder, dilediğini de sabit bırakır, Levh-i Mahfuz Onun katındadır."12
Bu idrak ve şuur icinde ihya edeceğimiz Berat Gecesinin hepimiz icin hayırlara vesile olmasını Cenab-ı Haktan niyaz edelim.
Kaynaklar
1 HulÂsÂtu'l-BeyÂn. 13:5251.
2 Şualar, s,426.
3 TDİ."Berat" maddesi.
4 Hak Dini Kur an Dili, 5:4295
5 İbni MÂce, İkame, 191.
7 et-Tergîb ve't-Terhib, 2:118.
8 İbni Mace, İkametu's-SalÂt, 191; Tirmizî, Savm, 38.
9 Tirmizî, Savm:39.
10 Şualar, s.426.
11 et-Tergib ve't-Terhîb, 2:.119, 120.
12 Ra’d Suresi, 39; Mecmuatu’l-Ahzab, 1:597.
Kandiliniz Mubarek Olsun .
__________________