İhlÂs uhuveti, uhuvvet de ihlÂsı percinler. Ozdeki samimiyet, uhuvvete yansır. Musluman’ın din kardeşine Allah rızası icin bağlılığı, sevgisi ve guveni de, ihlÂsında ifadesini bulur.

Dinde ihlÂs, Kur’Ân’a dayalı bir mefhumdur. Kur’Ân’ın; “Muhakkak Biz sana kitabı hak ile indirdik. Dini Allah’a tahsis ederek, ihlÂs ile sadece Allah’a ibadet et. Dikkat edin, halis din Allah’ındır!” 1 Veya “De ki: ‘Dini yalnız Allah’a tahsis ederek, sadece O’na ihlÂsla ibadet etmekle emr olundum. Ve Musluman’ların ilki olmakla emr olundum” 2 ya da, “De ki: Dinimin yalnız Allah’a ait olduğunu bilerek, yalnız O’na ihlÂsla ibadet ederim” 3 yahut “Oysa onlar, doğruya yonelerek, dini yalnız Allah’a has kılarak, ihlÂs icinde yalnız Allah’a ibadet etmekle, namaz kılmakla ve zekÂt vermekle emr olundular” 4 Âyet-i kerimelerinde “ihlÂs” cok net bicimde işlenmekte ve Muslumanlardan istenmektedir.

Peygamber Efendimizin (asm), “Bilenlerin dışında insanlar helÂk olur. Bildiklerini yaşayanların dışında bilenler helÂk olur. Bildiklerini ihlÂsla yaşayanların dışında, amel sahipleri helÂk olur. İhlÂslı olanlar da buyuk bir tehlike uzerindedirler” 5 hadis-i şerifi, dem ve damarlarımıza işlemekte, kulaklarımızı cınlatmakta, kalbimizi titretmektedir.

Goruluyor ki, yuce dinimiz “ihlÂsı” butun amellerimizin ve davranışlarımızın zirvesine yerleştirmektedir. Bu durumda, hadisteki kurtuluş sırasına gore, zirveden aşağıya doğru amellerimizi bir sıraya koymak istersek; karşımızda bir zorunlu gereklilik olarak: Once ihlÂsı, sonra ameli, sonra da bilgiyi goruruz.

Bu sıralama, hic şuphesiz bilgiye ve amele reddiye değil; “ihlÂsa” verilen onem ve onceliktir.

İhlÂsı ictenlik, samimiyet ve ozgunluk kavramlarıyla eşleştirdiğimizde, vahiy dininin ihlÂsı neden on plÂna aldığı daha iyi anlaşılmış olacaktır. İhlÂs ve ictenlikten sonra “amel”in gelişinin mÂnÂsı şudur: Amel hata kaldırır; ama ictenlik ve ihlÂs asla! Yani ameldeki hatalar—bilhassa kişinin ıttılaı ve bilgisi dışında olursa—muafiyete tÂbidir. Burada dinin “kolaylık, rahmet ve mağfiret” yonu hemen devreye girer ve ağırlığını koyar. Ancak ictenlik ve ozde hata vaki olursa, yani ihlÂsta zafiyet bulunursa, yani amelin “nicininde” biraz riya, gosteriş ve Allah’tan başkasına da temayul soz konusu olursa,—maazallah—amelin “hepsini” iptale goturecek bir fesadın da kapısı aralanmış olur.

O halde, temel programımız: Once sırf Allah’ın rızasını tahsil etme “kast ve niyetini” taşımak. Sonra “gucun yettiği kadar” amel yapmak. Sonra bilmediklerini “oğrenmek” olmalıdır.

Bu sıralamayı uhuvvet icin de duşunmek mumkundur. Mu’minleri “kardeş” ilÂn eden6 Kur’Ân’ın, kardeşler arası hak ve hukuka ne derece ehemmiyet verdiği izahtan varestedir. Kur’Ân’a gore, kardeşler arası ilişkilerin başına yine, sırf Allah’ın rızasını tahsil gayreti, niyeti ve kastı yerleştirilmelidir. Allah icin sevmek ve Allah icin buğz etmek, ihlÂsın uhuvvete yansımış hÂlinden başka bir şey değildir.

Keza Kur’Ân, takvayı beşerî ilişkilere dayalı olarak da izah eder. Yani mu’min kardeşinin olumsuz davranışlarına karşı ofkeyi yutmak ve kusurlarını affetmek Kur’Ân nazarında “takv”dan ibÂrettir.7

İhlÂs ve uhuvvetin din icin, dunya icin, Âhiret icin ve hizmet icin vazgecilmez onemine binaen; Ustad Bedîuzzaman Hazretleri her iki mefhuma da ayrı ayrı risÂleler tahsis etmiş ve onemle işlemiştir.8

İhlÂs ve uhuvvete tam muvaffak olmak icin birbirimize du edelim.

Dipnotlar:

1- Zumer Sûresi, 39/2, 3.

2- Zumer Sûresi, 39/11, 12.

3- Zumer Sûresi, 39/14.

4- Beyyine Sûresi, 98/5.

5- Keşfu’l-HafÂ, 2/312.

6- HucurÂt Sûresi, 49/10.

7- Âl-i İmrÂn Sûresi, 3/133, 134.

8- Lem’alar, s. 152-172; MektûbÂt, s. 253-261
__________________