Basketbol (İngilizce: basketball - sepet topu), beşer kişilik takımlar halinde elle oynanan ve topu, yuksekliği 3,05 m olan pota adı verilen cemberden gecirerek kazanmaya calışılan takım oyunudur. Tum dunyada populer olan bir spor turudur. İlk olarak 1891 yılında James Naismith tarafından oynatılmıştır.James Naismith'in basketbolu Mayas kabilesinin tlahiotenie oyunundan esinlediği duşunulmektedir. Basketbol, ABD'nin Massachusetts eyaletinde, Springfield Genc Erkekler Hıristiyan Birliği (YMCA) Eğitim Okulu'nda beden eğitimi oğretmeni olan James Naismith tarafından 1891'de yaratılmıştır. Atlet ve beyzbolculara kış antremanı yaptırmak amacıyla geliştirilen bu oyunda amac, tahtadan yapılmış sepetlere topun sokulmasıydı. İlk oynayış şeklinde, 7 kişilik iki takım arasında 20'şer dakikalık uc devre uzerinden oynanmıştır. Oyunun asıl hedefini sepetler oluşturduğundan, Dr. Naismitih tarafından bu oyuna "sepet topu" anlamına gelen basketbol' adı verilmiştir. Basketbol, yaratılmasından kısa bir sure sonra YMCA'yı aşarak butun okullara, universitelere ve hatta semtlerde bulunan cimnastik salonlarına kadar yayılmıştır. Genclerde bu spora karşı uyanan istek ve heyecanda kulupleri basketbol şubeleri acıp takımlar kurmaya zorlamış ve boylece basketbol, Amerika'nın en populer ulusal oyunu haline gelmiştir. Basketbolun Avrupa'daki ilk denemesi, 1893 yılında Paris'in Trevise sokağındaki eski bir jimnastik salonunda yapılmıştır. Daha sonraları, ozellikle Birinci Dunya Savaşı sırasında, basketbolun Avrupa'da yayılmasında Amerikalı askerlerin buyuk etkisi olmuştur. Hızla gelişme gosteren basketbol boylece Avrupa'da en gozde sporlar arasında yerini almıştır. Amerika, 1897 yılında erkeklerde, ardından 1900 yılında bayanlar arasında ilk milli basketbol şampiyonlarını duzenleyerek, bu sporu ulke capında populer hale getirmiştir. Amerikalılar milli spor olarak benimsedikleri basketbolu, 1904 St. Louis Olimpiyat Oyunları'nda kulup takımları arasında maclar duzenleyerek, Olimpiyat Oyunları'na katılan tum ulkelere tanıtmışlardır. 1905 yılında dunyanın en buyuk spor salonlarından New York Madison Square Garden, kapılarını basketbola acmıştır. Uzakdoğu'da da 1913 yılından itibaren karşılaşmalar yapılmaya başlanmıştır. Boylece bu oyun birkac yıl icinde Kanada, Fransa, İngiltere, Avustralya, Cin ve Hindistan başta olmak uzere, tum dunya ulkelerine hızla yayılmış, ozellikle buyuk kentlerdeki geniş spor alanlarında yapılan universiteler arası karşılaşmalar, basketbolun seyirlik spor olarak yayılmasında onemli katkılar sağlamıştır. Uluslararası Amator Basketbol Federasyonu (FIBA), uluslararası karşılaşmaları yonetmek amacıyla, 20 Haziran 1932'de İsvicre'nin Cenevre şehrinde İsvicre, Yunanistan, İtalya, Portekiz, Arjantin, Romanya ve Cekoslovakya Basketbol Federasyonları'nın işbirliği ile oluşturulmuştur. FIBA her dort yılda bir, Olimpiyat Oyunları'nın duzenlendiği şehirde toplanarak, basketbolu daha cekici hale getirmek icin gerekli kural değişikliklerini yapmaktadır. Avrupa Basketbol Şampiyonası 1935 yılında başlamış olup, 2 yılda bir duzenlenmektedir. Amator bir spor dalı olarak basketbol, ilk kez 1936'da Berlin'de duzenlenen Olimpiyat Oyunları'na dahil edilmiştir. 1951 yılında başlayan Erkekler Dunya Şampiyonası'nı 1953'te Bayanlar Dunya Şampiyonası izlemiş, Olimpiyat Oyunları'na basketbol dalında bayanlar ilk kez 1976'da katılmışlardır. Avrupa ligi ise 1995-96 sezonunda başlamıştır. Basketbol coğunlukla kapalı salonda oynanır. Dikdortgen bicimindeki basketbol alanının tabanı sert tahtadan yapılır. Alanın boyutları değişiklik gostermekle birlikte, ideal boyutlar 28 m x 15 m'dir. Oyun alanı bir orta cizgiyle ikiye ayrılır. Bu cizginin tam ortasında, orta yuvarlak denen bir daire cizilidir. Basketbol alanının karşılıklı olarak kısa kenar cizgilerinde birer pota bulunur. Pota, kenar cizgisinden 1,2 metre iceridedir ve 1,8 m x 1,2 m boyutlarındadır ve coğunlukla cam beyazı plastik kullanılır panyalarda. Pota uzerinde, yerden 3,05 metre yukseklikte bir sepet bulunur. Sepet, 45 cm capında demir bir cember ile buna asılı, alt kısmı acık, beyaz bir fileden oluşur. Basketbol elle oynanır ve atılan top yukarıdan cembere girip fileden gecerek aşağıya duşunce sayı olur. Basketbol topunun cevresi yaklaşık 75-78 cm, ağırlığı 600-650 gramdır. Kuralları Basketbol musabakaları iki hakem tarafından yonetilir.Macın başında her iki takımdan da uzun olan bir kişi topu almak icin zıplarlar. bu zıplamadan once hakem topu havaya atar. Ev sahibi takım sahayı secme hakkına sahiptir. Her devreden sonra saha değişimi yapılır. Oyun, orta saha cizgisinde her takımdan birer oyuncu arasında yapılan hava atışı ile başlar. Hava atışına cıkan oyuncular, topu tek elleri ile takım arkadaşlarına kazandırma hedefini taşır. Oyun, 10'ar dakikalık dort periyottan oluşur.(Bu sure NBA'de 12 dakika olarak belirlenmiştir.) Beraberlik durumunda uzatma periyodu oynanır. Her takım 1'er dakikalık ilk devre 2, ikinci devre 3 ve uzatma periyodunda 1'er adet mola hakkına sahiptir. İkinci ile ucuncu periyot arasında 15 dakikalık devre arası verilir. Hucum eden takım, kendi sahasını 8 saniye icinde terk etmek, 24 saniye icinde de hucumunu tamamlamak zorundadır, aksi halde top kullanma hakkı rakip takıma gecer. Oyuncu topla birlikte, top surme (dribbling), pas atma (passing), şut atma (shooting) aktivitelerini yapma şansına sahiptir. Bir oyuncu top surerken, topu eline alarak durdurursa, tekrar top surme şansına sahip değildir; topu istediği yone ve kişiye pas ya da şut atmak zorundadır. Her takım 5 kişiden oluşur ve takımların sınırsız oyuncu değişikliği hakkı vardır. Eğer faul hakkını doldurmamışsa, her cıkan oyuncu tekrar oyuna dahil olabilir. Bir takımdaki beş oyuncudan genellikle biri post(orta), ikisi guard (point guard, shooting guard) ikisi de forvet (iceriye yardım eden power forvet ve small forvet) oyuncusudur. Ayrıca bu 5'linin değişik varyasyonları da gorulebilir.(1guard, 2forvet, 2uzun; 2guard, 1forvet, 2uzun) Oyunu bir baş hakem ve yardımcı hakem olarak iki hakem yonetir. Her oyuncu beş faulle oyun dışında kalır, tekrar o mac icin oyuna dahil olamaz. Her oyuncunun bireysel olarak yaptığı faul sayısının toplamı, takım faullerini de belirler. Toplamda dort takım faulune ulaşan takımın daha sonra yaptığı her faul, karşı takıma serbest atış kullanma hakkı kazandırır. Hakem tarafından durdurulmadıkca, top potadan veya cemberden donerse oyun devam eder. Ayrıca, oyuncu sahayı belirleyen cizgilerin dışına temas etmedikce, top oyun cizgilerinin dışına değmeden havadan saha cizgisinin dışına cıksa dahi, oyuncu topu iceri cevirebilirse de oyun devam eder. Her sayı atışından sonra veya hakemin duduğu calmasının ardından, oyun ve oyun zamanı durur. Sayı yiyen takımın pota gerisindeki cizgi arkasından topu oyuna sokması ile hem zaman hem de oyun tekrar başlar. Oyun icindeki diğer durumlara gore, hakemin gosterdiği yerlerden, top oyuna sokulur. Uc sayı cizgisi icinden yapılan her başarılı atış iki sayı, uc sayı cizgisi gerisinden yapılan her başarılı atış uc sayı olarak değerlendirilir. Faullerden veya kural ihlallerinden dolayı kazanılan başarılı serbest atışlar bir sayı olarak değerlendirilir. Oyuncular iki durumda cezalandırılır: 1- Bireysel kural ihlalleri 2- Faul yapılan durumlar. Kural ihlali veya hatası (hatalı yurume, topun cizgi dışına cıkması, hucum oyuncusunun uc saniyeden fazla post icinde durması v.b) top kullanma hakkını karşı takıma verir. Yapılan bireysel fauller (itme, cekme, vurma, tutma v.b) ise oyuncunun faul cezası almasını sağladığı gibi faulun yapıldığı yer goz onunde bulundurularak, rakip topu yandan oyuna sokar, ya da serbest atış yapma hakkı kazanır. Serbest atış hakkı adedi, faulun yapıldığı zaman, yer ve ceşidine gore değişir. Şut atışı sırasında faul yapılmış ve atış sayı olmamışsa, atışı yapan takıma iki serbest atış hakkı verilir. Eğer atış sayı olmuşsa, bir serbest atış hakkı verilir. Bir takım, bir devredeki "takım faul" sınırını gecmiş ve atış sahası dışında faul yapmışsa, o zaman bire-bir denen serbest atış hakkını kullanır. Bu atışta kural, ilk atış sayı olursa, ikinci atış yapma hakkı kazanmaktır. Bire-bir'de ilk atışı kacıran ikinci atışı yapamaz, top potadan oyun alanına donerse, oyun devam eder. Teknik faullerde (oyunu geciktirme, sportmenlik dışı davranışlar, hakeme itiraz, izinsiz oyuna girme v.b) iki serbest atış hakkı verilir. Basketbol karşılaşmalarını, iki ya da uc orta hakem, bir sayı hakemi, bir 24 saniye hakemi ve bir de saat hakemi yonetir. Bazen sayı hakemine bir yardımcı eşlik eder. Basketbol karşılaşması, genellikle 10’ar dakikadan oluşan 4 periyottan ve 2 devreden oluşur. İki devre arasında 15 dakika ara verilir. Beraberlik durumunda beşer dakikalık uzatma devreleri oynanır. Topun kurallara uygun olarak oyuna girmesiyle ve bir oyuncunun topa değmesiyle karşılaşma saati işlemeye başlar. Herhangi bir nedenle oyun durduğunda, saat de durur. Hakemin kolunu yumrukla yukarı kaldırması faulu işaret eder. Acık elin ortasına dikilen işaret parmağı ise mola istendiğini gosterir. Mola, bir takımın kocunun istediği kısa aradır. Koc takımının oyuncularına taktik vermek icin mola alır. Takımlar bir mac sırasında toplam altı mola (1. devre 2. uc mola ve 3. devre 4. uc mola) alabilir. Mac uzaması durumunda, her uzatma devresinde takımlara birer mola hakkı daha verilir. 4 saniye arasında topu elinde tutamaz. Cunku 3 saniyeyi gecerse mac baştan oynanır hangi takımın elindeyse o takım sayı kaybeder. NBA'de ise periyotlar 12'şer dakikadan oluşur. +++++ rap Lutfen __________________