Basketbol, basket (sepet) ball, (top) kelimelerinin birleşimi ve Turkce’ye cevirisi ile “sepet topu” anlamını taşıyor. Sepet Topu, yani basketbol, bulucusu veya orta cıkaranı olan Dr James Naismith tarafından isimlendirilmiş. Bugun tum dunyada milyonlarca insanı peşinden surukleyen en onemli ve en buyuk spor dallarından biri olan basketbolun tarihi aslında cok uzun yıllar oncesine, hatta 1890’lı yallardaki icadından da oncesine dayanıyor. Kristof Colomb’un Amerika’yı keşfinden once Guney Amerika’nın yerlilerinden olan “Mayas” kabilesi arasında da basketbola cok benzeyen “Tlahiotenie” adıyla bir oyun oynandığı ve bu Tlahiotenie’nin Mayas kabilesinin milli oyunu olduğu tespit edilmiş. Basketbolun anavatanı, ortaya cıkışı ve yaygınlığı goz onunde bulundurulduğunda Amerika olarak kabul edilse de “basketbolun babası” diyebileceğimiz ve basketbolun mucidi olarak kabul edilen Dr.James Naismith, aslen bir Kanada’lı. Uzun yıllar Amerika’da spor eğitmenliği yapan Naismith’in, Mayas kabilesenin oynadığı Tlahiotenie oyunundan esinlenerek “sepet topu” oyununu ortaya cıkardığı duşunulmekte. MAYAS KABİLESİNDE OYUN TARZI BİRAZ FARKLI Guney Amerika’da yerleşik Mayas kabilesi ile ilgili gunumuze gelen kalıntılardan edinilen bilgilere gore, bu sportif kabilede basketbol biraz daha farklı tarzda veya daha cok fiziki guce dayalı oynandığı soylenebilir. Bugunku Basketbol oyun alanının en az 5 misli buyuklukte bir sahada mermerden yapılmış duvarlar uzerine yerden yaklaşık 4 metre yuksekliğe yere paralel değil, dik olarak sabitlenmiş ve yarım metre capındaki cemberlerle oynanan Tlahiotenie oyunu bugunku basketbol sporundan daha zor şartları icinde barındırıyormuş. MAYAS’LAR MERMER CEMBERE, NAISMITH SEPETE ATMIŞ TOPU. Mayas kabilesinin Tlahiotenie oyunundan esinlediği duşunulen Dr. James Naismith, Amerika’nın Sprinfield eyaletinde beden eğitimi oğretmenliği yaparken uzun yıllardır hayalinde yaşattığı bu sportif oyuna son şeklini verir. Spor Salonunun karşılıklı duvarlarına asılan tahtadan yapılma sepetlere topu sokma esasına dayalı olan bu oyun, ilk olarak atlet ve beyzbolculara iyi bir kış antrenmanı olarak tasarlanır. Duvara asılı sepetlere topu atma hedefinden dolayı da Naismith oyununa “sepet topu” anlamına gelen basketbol’u secer. KISA SUREDE TUM AMERİKA’YA YAYILDI FRANSA’DA BEĞENİLMEDİ. 1892 yılında Springfield eyaletinde doğan basketbol sporu kısa surede Amerika’nın dort bir yanına yayılır ve iki sene icinde Amerika’daki okulların başlıca spor dallarının arasına girer. Liselerde ve Universitelerde gencler tarafından oldukca yoğun ilgi goren basketbol semtlerdeki jimnastik salonlarına kadar girerek taraftar kitlesini daha da arttırır. Amerika’lılar tarafından cok sevilen basketbol icin en onemli adım ise 1897 yılında atılır. Ulkelerinde yeni doğan bu spor icin milli bir şampiyona organize eden Amerika’lılar boylece bu sporun kıtada daha da yaygınlaşmasını sağlar. Basketbol, doğumunun henuz birinci yılını doldurmadan ise bu kez Avrupa’ya sıcrar. Futbolun da yeni yeni oynanmaya başladığı Avrupa’daki ilk basketbol deneyimi Fransa’da yaşanır.. Paris’de bir spor salonunda deneme amaclı oynanan macta basketbolu beğenmeyen ve sevmeyen Avrupa’lılar bu spor dalını cabuk unutarak tarihe gomerler. Amerika’nın bu yeni spor dalını diğer dunya ulkelerine sergilemeleri ise 1904 yılında olur. Bu yıl da duzenlenen St Louis Olimpiyat oyunlarında basketbola gayri resmi olarak yer veren Amerika’lılar kulup takımları arasında duzenledikleri maclarla basketbolu diğer ulkelere de tanıtırlar. Bu olimpiyat oyunlarından sonra ise Amerika’nın en buyuk salonlardından biri olan New York’taki Madison Square Garden kapılarını basketbola acar. AVRUPA’LILARIN BEĞENMEDİĞİ BASKETBOL UZAKDOĞU’DA HASTALIK OLDU 1904 yılında Amerika’da yapılan Olimpiyat oyunlarına uzaklık nedeniyle cok fazla ulke katılmasa da Basketbol’un şohreti uzakdoğu’ya kadar yayılır. 1913 yılında ilk kez duzenlenen bir basketbol turnuvasında Filipin birinci olurken, Cin’de ikinciliği alır. Avrupa’da ise basketbolun sevilmesi askerler aracılığı ile olur. Birinci Dunya Savaşında sık sık diğer ulkelerin askerleri ile basketbol macları yapan Amerika’lı askerler bu sporun Avrupa’da sevilmesinde başrolu oynarlar. Bunun sonucu olarak 1919 yılında Paris’te İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya ve Amerika’lı askerlerin katılımıyla ilk kez basketbolda uluslar arası bir turnuva duzenlenir. Amerika’nın kazandığı bu turnuvayı 1922 yılında yine Fransa’da duzenlenen ilk uluslar arası bayan basketbol turnuvası izler. VE FİBA KURULUYOR. Atlet ve Beyzbolcuların kış antrenmanı icin geliştirilen ancak kısa surede geniş bir cevrede sevilerek uygulanan Basketbol’da uluslar arası bir federasyon ihtiyacı 1932 yılında giderilir. Arjantin, Cekoslavakya, İtalya, Letonya, Portekiz,Rolanya ve İsvicre bir araya gelerek Uluslar arası Basketbol Federasyonu FIBA’yı kurar ve ilk başkanlığa da İsvicre’li Leon Bouffard getirilir. Fiba’nın kuruluşunun ardından ise ilk Avrupa Şampiyonası 1935 yılında Cenevre’de duzenlenir ve birinciliği Letonya, ikinciliği İspanya, ucunculuğu ise Cekoslavakya kazanır. İLK OLİMPİYATLAR VE İLK DUNYA ŞAMPİYONASI Daha once Amerika’lıların 1904 St Louis Olimpiyatlarında gayri resmi olarak olimpiyatlara koyduğu basketbol branşı, bu kez 1936 yılında resmi olarak olimpiyat oyunlarında yer alarak olimpik spor unvanına sahip olur. Berlin’de duzenlenen olimpiyat oyunlarına her ne kadar damgasını Adolf Hitler ve Amerika’lı atlet Jesse Owens vursa da Basketbol ilk kez yer aldığı olimpiyat oyunlarında taraftar kitlesini biraz daha arttırır. Bu tarihten itibaren olimpiyat sporu unvanını alan Basketbol ilk Dunya Şampiyonasını duzenlemek icin 1950 yılına kadar beklemek zorunda kalır. Araya giren ikinci dunya savaşı ile diğer spor branşlarında olduğu gibi gerileme yaşayan Basketbolda, dunya savaşından sonra ilk Dunya Şampiyonasını Arjantin’de duzenliyordu. Buenos Aires’de organize edilir ve ilk dunya şampiyonu unvanını final macında Fransa’yı 66-41 mağlup eden Arjantin alır. VE TURKİYE’DE BASKETBOL Amerika’da başlayarak yavaş yavaş tum dunyaya yayılan basketbol ateşinin ulkemize gelmesi ise cok gecmeden olur. Amerikalılar 1904 yılında St.Louis Olimpiyatlarında gayri resmi olarak duzenledikleri basketbol turnuvası ile bu sporu dunyaya tanıtmaya calışırken, Turkiye’de ilk basketbol musabakası aynı tarihte İstanbul Robert Koleji Spor Salonunda oynanır. Robert Koleji Beden Eğitimi oğretmeninin girişimleri ile yapılan basketbol musabakaları bu oğretmenin ulkesine donmesi sonucu 1911 yılına kadar raflara kalkar. Bu tarihte Galatasaray Lisesinde Beden Eğitimi Oğretmeni olan Ahmet Robenson tarafından yeniden canlandırılan basketbol, bir macta tum oyuncuların sakatlanması ile yeniden hem kalplerden hem salonlardan ırak kalır. İLK BASKETBOL FAALİYETİ FENERBAHCE’DE Bugune kadar gelen kayıtlara gore kulup bazında basketbol calışmaları yapan ilk kulup Fenerbahce’dir. 1907 yılında kurulan Fenerbahce kulubu basketbol şubesini de 1913 yılında acar. 1920 yılında yapılan girişimler sonucunda daha bilincli oynanmaya başlayan basketbolda ilk ciddi karşılaşma 1921 yılında Cağaloğlu Oğretmen Lisesi Bahcesinde Amerika ile Turkiye arasında oynandı ve Amerika’lılar bu macı 18-14 kazandı. İSTANBUL LİGİ KURULUYOR Turkiye’de de onemli bir taraftar kitleine sahip olan basketbol’un ilk lig musabakaları 1927 yılında başlar. İstanbul Basketbol Mıntıkası takımının kurulması ve bu takımın onculuğunde duzenlenen İstanbul Ligi Kurtuluş, İstanbul Maccabi, Barkhoba, Beyoğluspor, Protkeba ve İtalyan Kartal takımlarından oluşur ve Maccabi takımının rakiplerine mutlak bir ustunluğu vardır. 1933 yılında kurulan Turk Spor Kurumu onculuğunde resmi musabakalar oynanmaya başlar ve ilk yıllar Galatasaray takımının ustunluğunde gecer. İLK TURKİYE ŞAMPİYONASI ve İLK DEPLASMANLI LİG Sadece illerde lig birinciliği statusunde oynanan Basketbol 1946 yılında o zamanki adıyla Spor Oyunları Federasyonu Başkanlığına getirilen Vedat Abut tarafından Turkiye Şampiyonasına cevrilir. İstanbul, İzmir ve Ankara takımlarının katılımı ile duzenlenen ilk şampiyonada Beykoz ilk Turkiye Şampiyonu olarak tarihe gecer. 1966 yılında ise Turk basketbolu yeni bir cehreye kavuşur. Faik Gokay Başkanlığındaki Basketbol Federasyonu tarafından hazırlanan bir talimatla ilk kez Deplasmanlı Basketbol ligi uygulanmaya başlar ve Alınordu Deplasmanlı ligin ilk şampiyonu olur. KUTU: BASKETBOLUN İLK KURALLARI 1892 yılında Dr.James Naismith tarafından bulunan basketbol oyununun ilk kuralları da bu yıllarda yazılır. İşte 1937 yılına kadar yururlukte kalan basketbolun kurallarından bazı maddeler. 1 - Oyun 7 kişilik iki takım arasında oynanır. 2 – Oyun sırasında yapılan sayılara 3, faul atışından yapılan sayılara 2 puan verilir. 3 – Top herhangi bir yone iki elle ya da tek elle atılır. 4 – Top yere bir ya da iki elle vurulur, yumrukla vurulmaz. 5 – Oyuncu topla koşamaz, Topu yakaladığı noktadan atmak zorundadır. __________________