Cenab-ı Allah'ın isimlerinden birisi de kayyum ismidir. Bu kainatın yaratıcısı kayyumdur. Yani bizatihi kaimdir, daimdir, bakidir. Butun eşya onunla ayakta durur, devam eder. Kainatta buyuk-kucuk canlı-cansız herşey butun varlıklar Cenab-ı Hakkın kayyum ismiyle ayakta durur, varlığını devam ettirir. Eğer kainattan bir dakikacık olsun kayyumiyet nisbeti kesilse, kainat mahvolur.

Evet Cenab-ı Allahın ne zatında, ne sıfatında ve ne de fiillerinde eşi ve benzeri yoktur, ortağı olamaz. Bir evi veya bir sarayı kolayca idare eder gibi butun kainatı butun varlıklarıyla beraber idare eden, terbiye eden sonsuz ilim, hikmet ve kudret sahibi bir zatın elbette benzeri, ortağı olmaz ve olamaz.

Evet bir zat ki ona yıldızların yaratılması, zerrelerin yaratılması kadar kolay gele.. ve en buyuk şey en kucuk şey gibi kudretine musahhar ola.. ve hicbir şey hicbir şeye, hicbir fiil hicbir fiile mani olmaya.. ve hadsiz fertler bir fert gibi nazarında hazır ola.. ve butun sesleri birden işite.. butun varlıkların hadsiz ihtiyaclarını birden yapabile.. ve hicbir mekanda olmadığı halde, herbir yerde ve herbir mekanda kudretiyle, ilmiyle hazır ola.. ve herşey ondan nihayet derecede uzak olduğu halde, o ise herşeye nihayet derecede yakın olabilen bir zatı Hayy-ı Kayyum-u zu-l Celalin elbette hicbir cihette misli, benzeri, ortağı olmaz ve olması imkansızdır.

İşte şu kainattaki yıldız ve gezegenlerin kıyamları, devamları ve bekaları kayyumiyet sırrına bağlıdır. Eğer o kayyumiyet cilvesi bir dakikada yuzunu cevirse, bir kısmı dunyamızdan bin defa buyuk milyonlarla yıldızlar, fezanın ucsuz bucaksız boşluğunda dağılacak, birbirine carpacak, darmadağan olacaklar. Kayyum-u zu-l Celal olan cenab-ı Allah kayyum ismiyle; esir maddesi icinde hadsiz gok cisimlerine son derece bir duzen ve olcu icinde kayyumiyet sırrıyla bir kıyam, bir beka, bir devam vermiştir.

Bunlardan bazısı dunyamızdan bin ve bir kısmı bir milyon defa buyuk milyonlarla o buyuk kureleri direksiz, istinadsız, boşlukta durdurmakla beraber, her birine bir vazife vermiş ve gayet muhteşem bir ordu şeklinde “Emr-i kun feyekun” (cenab-ı Allah bir şeyi dilediği zaman ona ol der, o iş hemen oluverir ) den gelen emirlere mutlak itaat ettirmesi kayyum isminin geniş bir tezahurudur.

Yine bunun gibi her bir varlığın zerreleri dahi yıldızlar gibi cenab-ı Allah'ın kayyum ismiyle varlığını devam ettiriyor. Evet hayat sahibi bir varlığın bedenindeki zerrelerin, herbir uzva mahsuz bir şekil ile kume kume toplanıp dağılmadıkları ve sel gibi akan unsurların fırtınaları icinde vaziyetlerini muhafaza edip dağılmamaları ve muntazaman durmaları gosterirki ; bu vaziyetleri kendi kendilerinden olmayıp, kayyumiyet sırrıyla varlıklarını devam ettirmektedirler. Yeryuzundeki butun varlıklar ve gokyuzundeki yıldızlar nasıl kayyum ismi ile varlıklarını devam ettiriyorlarsa, bu zerreler dahi hadsiz dilleriyle kayyumiyet sırrını ilan ederler.

Nasıl ki kainat kayyumiyet sırrıyla kaimdir.. oyle de: kayyum isminin en mukemmel tezahuru olan insan ile, bir cihette kainat kıyam bulur, yani kainatın bir cok hikmetleri, maslahatları, gayeleri insana baktığı icin adeta insandaki kayyumiyet cilvesi kainata bir direktir. Evet kayyum olan cenab-ı Hak, bu kainatta insanı irade etmiş ve kainatı onun icin yaratmış denilebilir.

Cunku insan camiiyyeti itibariyle cenab-ı Allah'ın isimlerini anlar ve zevkeder. İşte zatı Hayyı Kayyum insanı butun kainata bir merkez bir medar yaparak, kainat kadar geniş bir nimet sofrası insana acmıştır. Ve kainatı insana musahhar etmiş, insana hizmet ettirmiştir. Boylece kainatın insan ile mazhar olduğu kayyumiyet sırrıyla bir cihette kaim olduğunun hikmeti ise insanın şu vazifeleridir.

Zatı Hayyı Kayyumun hitabına insan camiiyyeti itibariyle en mukemmel muhatap olduğundan, cenab-ı Allah'ın her biri birer sanat eseri olan varlıklarını hayret ile takdir ve tahsin etmekle subhanallah, maşaallah, barekallah diyerek en yuksek sesli bir dellal olmak ve teşekkurlerin butun nevileriyle, butun nimetlerin nevilerine ve ceşit ceşit hadsiz ihsanlarına şukur ve hamd-u sena etmektir.

Cenab-ı Allah bizi hakkıyla şukredenlerden eylesin.


__________________