Kurbanın tanımı, kurbanın tarihcesi, kurbanın ceşitleri, kurban edilen hayvanlar, kurbanda ortaklık ve daha bir cok konuların cevapları burada...

KURBANIN TANIMI

Soru: Kurban nedir?
Cevap: Kurban lugatta 1 yaklaşmak; ıstılahta 2 ise, Allah'a manen yaklaşmak maksadıyla kesilen hayvana verilen addır.


KURBANIN MEŞRUİYETİ

Soru: Kurban ne vakit meşru kılınmıştır?
Cevap: Kurban, hicretin ikinci yılında Medine'de meşru kılınmıştır. Meşruiyeti, Kitap, Sunnet ve İcma ile sÂbittir.

Soru: Kurbanın meşrûiyetinin hikmeti nedir?
Cevap: Kurbanın meşruiyetinin hikmeti, Yuce Allah'ın nimetlerine karşı şukretmek, hak yolunda fedakÂrlıkta bulunmak, maddi imkÂnları el vermeyen kimselerin belli zamanlarda da olsa et yemelerini sağlamak, bunun sonunda sevaba ermek ve bir takım belÂlardan korunmak gibi bircok dinî, ahlakî ve ictimaî hedeflere ulaşmaktır. Kurban, aynı zamanda İslÂm'daki sosyal yardımlaşmanın ve dayanışmanın guzel orneklerinden biridir.


KURBANIN TARİHCESİ

Soru: Kurban ibadetinin tarihi nereye dayanır?
Cevap: Kurban ibadetinin tarihi Hz. İbrahim'e dayanır. Hz. İbrahim bir ara oğlu İsmail'i kurban ettiğini ruyasında gorur ki, bu ilahî vahydir. Hz. İbrahim, durumu oğluna acıklar, oğlu İsmail de buna hazır olduğunu bildirir. Bunun uzerine Hz. İbrahim oğlu İsmail'i kurban etmeye hazırlanırken Cenab-ı Hak onların bu samimiyet ve teslimeyetlerinden dolayı İsmail'e bedel olarak bir koc gonderir, Hz. İbrahim de İsmail'in yerine onu kurban eder.
Konu ile ilgili olarak Kur'an-ı Kerim'de meÂlen şoyle buyurulur; (Hz. İsmail) babası (İbrahim a.s.) ile beraber yuruyup gezecek cağa gelince:
-Yavrucuğum, ruyada seni boğazladığımı goruyorum; bir duşun ne dersin? dedi. (Hz. İsmail de):
-Babacığım, emrolunduğun şeyi yap, inşaallah beni sabredenlerden bulursun, dedi.
Her ikisi de teslim olup (babası oğlunu) şakağı uzerine yatırınca:
-Ey İbrahim! ruyayı doğruladın. Biz muhsinleri boyle mukafatlandırırız. Cunku bu, gercekten cok acık bir imtihandır, dedik.
Biz, oğlunun yerine ona buyuk bir kurbanlık fidye de verdik. Geride gelecekler arasında ona (iyi bir un) bıraktık. "İbrahim'e selÂm" dedik. Biz, muhsinleri boyle mukafatlandırırız. Cunku o, bizim mu'min kullarımızdandır. 3


KURBANIN CEŞİTLERİ

Soru: Hukum yonunden kurban kac ceşittir?
Cevap: Hukum yonunden kurban vacip ve nafile olmak uzere iki ceşittir.

Soru: Vacip olan kurban ceşitleri hangileridir?
Cevap: Vacip olan kurban ceşitleri şunlardır:
1-Zenginin bayram gunlerinde kestiği kurban.
2-Adak edilen kurban,
3-Fakir bir kimsenin kurban niyetiyle satın aldığı kurban.

Soru: Nafile Olan kurban ceşitleri hangileridir?
Cevap: Nafile olan kurban ceşitleri şunlardır:
1-Misafirin kestiği kurban,
2- Fakirin kurban niyeti olmaksızın satın aldığı veya mulkiyetinde bulunan hayvanlardan kestiği kurban. 4


KURBANIN* HUKMU

Soru: Kurban kesmenin hukmu nedir?
Cevap: Kurban kesmek vaciptir. 5

Soru: Kurbanın vacip olmasının delili nedir?
Cevap: "Rabbin icin namaz kıl ve kurban kes" 6 meÂlindeki Âyet-i kerime ile "Hali vakti yerinde olup kurban kesmeyen namazgÂhımıza yaklaşmasın" 7 anlamındaki hadis-i şerif, kurbanın vacip olmasının birer delilidir.


KURBANIN VUCUBU

Soru: Kurban kimlere vaciptir?
Cevap: Kurban zengin ve mukim olan her musluman erkek ve kadına vaciptir. 8

Soru: Zengin kime denir?
Cevap: Zengin, borcundan ve temel ihtiyaclardan başka 20 miskal (80. 18 gr.) altın veya bu değerde para ya da mala sahip olan kimseye denir. Kurban ile zekÂtın nisÂbı aynı olmakla beraber, kurban nisÂbında malın artıcı olması 9 ve uzerinden bir yıl gecmesi şartı aranmaz 10

Soru: Temel ihtiyaclar nelerdir?
Cevap: Kişinin oturduğu ev, gerekli ev eşyası elbise, binek, ve meslek aletleri gibi şeyler temel ihtiyaclardır.

Soru: Mukim kime denir?
Cevap: Mukim, ailesinin ikamet ettiği yerde bulunan veya seferde bulunduğu yerde en az 15 gun veya daha fazla kalmaya niyet eden kimseye denir. Kurbanı temin etmek, kesmek ve etini değerlendirmekte gucluk olduğu icin zengin de olsa misafire 11 kurban kesmek vacip kılınmamıştır. Fakat misafir isterse nafile olarak kesebilir.

Soru: Kişinin doğup buyuduğu ve seferi sayılacak mesafede bulunan yere gidip keseceği kurbanın hukmu nedir?
Cevap: Kişinin orada evi veya akarı 12 varsa keseceği kurban bir goruşe gore nafile, diğer bir goruşe gore vaciptir. Birinci goruş daha ağırlıklıdır. Evi veya akarı yoksa, ittifaken nafiledir. Bu ihtilÂf kişinin bu durumlarda misafir veya mukim olmasına dayanır. 13

Soru: Misafir olan kişinin ikamet ettiği yerde vekÂleten kestireceği kurbanın hukmu nedir?
Cevap: Misafir olan kişinin ikamet ettiği yerde vekÂleten kestireceği kurban nafiledir.

Soru: Mukim olan kişinin seferi mesafede bulunan bir yerde vekÂleten kestireceği kurbanın hukmu nedir?
Cevap: Mukim olan kişinin seferî mesafede bulunan bir yerde vekÂleten kestireceği kurban vacipdir.
Bu iki meselede de kurbanın kesileceği yere değil, kurban sahibinin mukim veya misafir oluşuna itibar edilir.

Soru: Misafir olan kişi kurban kestikten sonra kurban kesme gunlerinde mukim duruma gelirse tekrar kesmesi gerekir mi?
Cevap: Hayır, misafir kurban kestikten sonra bayram gunlerinde mukim duruma gelirse tekrar kesmesi gerekmez. 14

Soru: Kurbanın vacip olması icin akıl ve buluğ şart mıdır?
Cevap: Kurbanın vacip olması icin İmam-ı Azam ile İmam Ebu Yusuf'a gore akıl ve bulûğ şart değildir. Bundan dolayı zengin olan bir cocuğun veya bir akıl hastasının malından babasının veya velisinin kurban kesmesi gerekir. Bu kurbanın etinden yalnız cocuk veya akıl hastanın kendisi yiyebilir. Etin geri kalan kısmı da, elbise vs. gibi bilfiil yararlanabilecekleri bir şeyle değiştirilebilir. Fakat İmam Muhammed'e gore kurbanın vacip olabilimesi icin akıl ve buluğ şarttır. Fetva da buna goredir. Bu yuzden cocuğun veya delinin malından kurban kesilmesi gerekmez. 15


KURBAN EDİLEN HAYVANLAR

Soru: Hangi hayvanlar kurban edilebilir?
Cevap: Hayvanlardan yalnız koyun, keci, deve ve sığır kurban edilebilir. Mandalar da sığır cinsindendir. Horoz, tavuk, hindi ve kaz gibi evcil hayvanlar ile etleri yenen yabanî hayvanlar kurban niyetiyle kesilemez. 16


KURBANDA YAŞ DURUMU

Soru: Kurban edilecek hayvanların kac yaşında olmaları gerekir?
Cevap: Koyun ile kecinin birer 17, devenin beş, sığırın da iki yaşını bitirmiş olmaları gerekir. Ancak koyun altı ayı tamamladığında bir yaşını doldurmuş gibi, gosterişli durumda ise, o da kurban edilebilir 18. Koyunun dışında diğerleri ne kadar gosterişli olursa olsunlar belirtilen yaşlarını tamamlamadıkca kurban edilmeleri caiz olmaz. 19


KURBANDA ORTAKLIK

Soru: Bir hayvan kac kişi namına kurban edilebilir?
Cevap: Bir koyun veya keci yalnız bir kişi namına kurban edilebilir. Bir deve veya bir sığır, bir kişiden yedi kişiye kadar kimseler icin kurban edilebilir 20 Yedi kişiyi gecmemek şartıyla ortakların tek veya cift olmalarında bir sakınca yoktur. 21

Soru: Zengin bir kimsenin tek başına kurban kesmek niyetiyle satın aldığı bir sığıra başkasını ortak etmesi caiz olur mu?
Cevap: Evet, zengin bir kimsenin tek başına kurban kesmek niyetiyle satın aldığı bir sığıra daha sonra başkalarını bedelini alarak ortak etmesi caizdir. Fakat bunda kerahet vardır. Cunku o kimse verdiği sozden caymış sayılır. Bu durumda uygun olan alınan paranın tasadduk edilmesidir. 22

Soru: Fakir bir kimsenin tek başına kurban kesmek niyetiyle satın aldığı bir sığıra başkalarını ortak etmesi caiz olur mu?
Cevap: Hayır, fakir kimsenin bu durumda başkasını ortak etmesi caiz değildir. Cunku fakir onu satın almakla kendine vacip kılmıştır. 23

Soru: Bir kimsenin başkalarını da ortak etmek kasdıyla bir sığır satın almasında ve daha sonra onları ortak etmesinde kerahet var mıdır?
Cevap: Hayır, bu durumda başkalarını ortak etmesinde kerahet yoktur. 24


ORTAKLARDA ARANAN ŞARTLAR

Soru: Kurbanda ortak olanlarda aranan şartlar nelerdir?
Cevap: Bir sığır veya deveyi kurban kesmek uzere ortak olanlarda aranan şartlar şunlardır:
1-Butun ortakların musluman olmaları,
2-Hepsinin kurban niyetiyle ortak olmaları. 25
3-Her birinin muşterek kurbanda en az yedide bir hisseye sahip olmaları.
Ortaklardan biri musluman değilse veya kurban niyetiyle değil de et icin katılırsa veyahut birinin hissesi yedide birden az olursa o kurbanın tamamı gecersiz sayılır. Fakat kurban turlerinin aynı olması şart değildir. Yani bir kısmının vacip kurbanına, bir kısmının da sunnet, nafile, veya akika gibi değişik kurban turlerine niyet etmesi caizdir. Ancak butun ortakların aynı tur kurban icin ortak olmaları mustahaptır. 26

Soru: Sekiz kişinin iki sığıra ortak olması caiz midir?
Cevap: Hayır, caiz değildir. Cunku bu durumda her ortağın her bir sığırda hissesi yedide birden azdır. Fakat yedi veya daha az kişinin bir sığıra ortak olması caiz olduğu gibi, birden fazla sığıra ortak olması da caizdir. Zira bu durumda her bir ortağın her bir sığırda en az yedide bir hissesi vardır. 27

Soru: İki kişinin iki koyuna ortak olması caiz midir?
Cevap: Evet, iki kişinin iki koyuna ortak olması istihsanen 28 caizdir. 29

Soru: Adak kurbanı niyetiyle bir sığır veya bir deveye ortak olmak caiz midir?
Cevap: Evet, adak kurbanı niyetiyle bir sığır veya bir deveye ortak olmak caizdir 30 Cunku fıkıh kitaplarında gecen "Kurbet cihetinin (Kurban nevilerinin) değişik olmasında sakınca yoktur" ibarelerinin hic birisinde adak kurbanı istisna edilmemiştir. 31

Soru: Velime (evlilik ziyafeti) niyetiyle bir sığır veya bir deveye ortak olmak caiz midir?
Cevap: Evet, şukur veya sunnet kasdıyla velime icin bir sığır veya deveye ortak olmak caizdir. 32

Soru: Kaza kurbanı 33 niyetiyle bir sığır veya deveye ortak olan bir kimse bu vecibeyi yerine getirmiş sayılır mı?
Cevap: Hayır, sayılmaz. Cunku ortaklardan birisi buna niyet ederse, niyeti, gecersiz olup, kazaya niyet ettiği şey nafileye donuşur. Diğer ortakların kurbanları sahih ise de hisseleri muşterek hisse olduğundan hepsinin tasadduk edilmesi gerekir. 34


EFDAL OLAN KURBAN

Soru: Hangi hayvanı kurban etmek daha efdaldir?
Cevap: Deve sığırdan, sığır koyundan, koyun da keciden efdaldir. 35

Soru: Kurbanın erkeği mi dişisi mi efdaldir?
Cevap: Koyun ile kecinin erkeği, deve ile sığırın dişisi efdaldir. 36

Soru: Koyun veya keci kurban etmek mi, yoksa deve veya sığırın yedide bir hissesine ortak olmak mı daha efdaldir?
Cevap: Koyun veya keci kurban etmek, et ve kıymette eşit oldukları taktirde, deve veya sığırın yedide bir hissesine ortak olmaktan efdaldir. 37


Kaynaklar: Bu değerli yazı, Hasip Asutay'ın hazırladığı, HÂcegÂn Yayınları'ndan cıkan, "Kurban Risalesi" kitabından alınmıştır
1 Sozlukteki anlamda.
2 İlmî manada (terim olarak).
3 Saffat, 102-111.
4 Hindiyye, 5/291.
* Bu bolumde gecen kurban kelimesinden kasıt, kurban bayramı gunlerinde kesilen kurban (uhdiye)dir. Adak, şukur, akika ve hedy kurbanlarıyla ilgili bilgiler ileride verilecektir.
5 Şafiîlere gore kurban kesmek muekked bir sunnettir.
6 Kevser, 2.
7 es-Sunen, İbn MÂce, 2/1044.
8 Şafiîlere gore, kurban bayramı gunlerinde kendisinin ve aile fertlerinin nafakasından arka kalan para veya mal ile kurban satın alma imkanına sahip olan kimsenin kurban kesmesi sunnettir. Kurbanın sunnet olması icin nisap şartı aranmadığı gibi, mukim olma şartı da aranmaz (Muğni, 4/283).
9 Para veya ticaret mali gibi.
10 Fıkıh kitaplarımızda 200 dirhem (561 gr.) gumuşe veya bu değerde mala sahip olanların da kurban kesmelerinin vacip olduğu belirtilir. Ancak bugunku şartlarda gumuş nisabıyla kurban almak mumkun olmadığından bunu zikretmedik.
11 Misafir, en az 90 km.lik bir yolculuğa cıkan ve vardığı yerde 15 gunden az kalmaya niyet eden kimseye denir.
12 Bağ, bahce, arazi gibi.
13 Reddu'l-Muhtar, 2/132.
14 el-Fıkhu ale'l-Mezahibi'l-Erbaa, 1/716; Reddu'l-Muhtar, 6/312.
15 Bedai, 5/64; Buyuk İslÂm İlmihali s. 410. Şafiîlere gore de kurbanın sunnet olması icinakıl ve buluğ şarttır (İane 2/331).
16 Bedai, 5/69; Reddu'l-Muhtar, 6/313.
17 Şafiîlere gore kecinin iki yaşını bitirmiş olması şarttır (İane, 2/331).
18 Şafiîlere gore altı yedi aylık olan bir koyun ancak sut dişini duşurduğu taktirde kurban edilebilir. (Cemel, 5/252).
19 Mecmau'l-Enhur, 2/519; Kuhustanî, 2/200.
20 Malikilere gore bir sığır veya bir deve aynı aileden yedi veya daha cok kimse icin kurban edilebilir. Ancak ayrı ayrı ailelere mensup kişilerin, kac kişi olurlarsa olsunlar, bir araya gelip ortak kurban kesmeleri caiz değildir (Mecmau'l-Enhur, 2/517).
21 Durer, 1/266; Mecmau'l-Enhur, 2/517.
22 Reddu'l-Muhtar, 6/317.
23 Bedai, 2/72.
24 Hindiyye, 5/304.
25 Şafiîlere gore sıf et icin de ortak olunabilir. (Cemel, 5/225).
26 Binaye, 9/119; Haniyye, 3/349.
27 ŞurunbulÂlî, 1/266; Reddu'l-Muhtar, 6/316.
28 Bazı muctehitlerce dinî delil kabul edilen istihsan, gizli kıyas anlamındadır.
29 Reddu'l-Muhtar, 6/316. Şafiîlere gore caiz değildir (Cemel, 5/255).
30 Evliya Efendi, Kurban Risalesi, s. 10.
31 Şafiî Mezhebi'ne gore adak niyetiyle ortak olmasının caiz olduğuna dair serahat vardır (Mecnu, 8/395).
32 Bedai, 5/72.
33 Vacip olduğu yıl kesilmeyen kurban.
34 Haniyye, 3/349.
35 Bezzaziyye, 6/290.
36 Kuhustanî, 2/196; İslÂm Dini s. 223.
37 Haniyye, 3/349.
__________________