Allahu TeÂl buyuruyor:

Oyle ise siz beni (ibÂdetle) anın ki ben de sizi anayım. Bana şukredin; sakın bana nankorluk etmeyin! (Bakara sûresi: 152)

Ey mu’minler! Beni tÂatla anın ki, Ben de sizi sevap, lutuf, ihsÂn, hayır ve saÂdet kapılarını acmak sûretiyle anayım.

İmÂm GazzÂlî şoyle demiştir: Zikir bazen dil ile, bazen kalb ile, bazen de ÂzÂlarla olur. Dil ile Allah’ı zikir; O’na hamd, O’nu tesbîh ile yuceltmek ve kitabını okumaktır.

Kalb ile zikir uce ayrılır:

1. Allah’ın zÂtına ve sıfatlarına delÂlet eden delilleri duşunmek ve O’nun mulku hakkında kalbe doğan şuphelere cevap aramaktır.

2. O’nun teklif ve hukumlerinin, emir ve yasaklarının va’d ve vaîdlerinin keyfiyetini acıklayan delilleri duşunmektir. Cunku tekliflerin mÂhiyetini anlayınca ve emirleri tutup yasaklardan kacınmanın doğuracağı neticeyi bilince iş yapmak insana kolay gelir.

3. Her bir zerresi Âlem-i kuds’u yansıtan parlak birer ayna oluncaya kadar Allah’ın mahlûkatının esrÂrını tefekkur etmektir. Kul, o aynaların her birine baktıkca celÂl Âleminde olanları seyreder. Bu ise nihÂyeti olmayan bir makamdır.

Lokman Hakîm, oğluna şoyle nasîhatta bulunmuştur:

“Ey oğlum! Allah’ı zikreden bir topluluk gorunce onlara katıl. Âlim isen ilmin yararlı hÂle gelir. CÂhil isen sen onlardan bilgi alırsın. Umulur ki Allah, onlara rahmetini indirir; sen de bundan istifÂde edersin. Allah’ı zikretmeyen bir topluluk gorunce onlarla oturma! Cunku bu sebeple Âlim isen ilmin sana fayda vermemiş olur. CÂhil isen onlar senin ancak cehÂletini veya gunahını artırır. Korkulur ki, sen de onlarla beraber Allah’ın gazabına uğrarsın.”

Allah’ım bizi, seni zikreden kullarından eylesin!

Ruhu’l-Beyan c. 3. s. 94-96)
__________________