Abdestin edebleri
Edeb, burada yapılması sevÂb olup, yapılmazsa hic gunÂh olmayan şeyler demekdir. HÂlbuki, sunneti yapmak sevÂb olup, yapmamak, tenzîhî mekrûhdur. Edeblere, mendûb ve mustehab da denir. Abdestin edeblerinden, (Halebî-yi sagîr)de bildirilenler şunlardır:
1 — Abdesti, namÂz vakti girmeden once almakdır. Ozur sÂhiblerinin, vakit girdikden sonra alması lÂzımdır.
2 — HalÂda tahÂretlenirken, kıbleyi sağ vey sol tarafa almakdır. Abdest bozarken, kıbleye onunu ve arkasını donmek tahrîmen mekrûhdur. Ayakları acıp comelmek edebdir.
3 — NecÂset bulaşmamış ise, su ile tahÂretlenmek edebdir. NecÂset, dirhem mikdÂrından [yanî bir miskalden, dort gram ve seksen santigramdan] az ise, yıkamak sunnetdir. Dirhem mikdÂrı bulaşmış ise, yıkamak vÂcib, fazlasını yıkamak farzdır. Yıkamakda adet yokdur. Temizleninceye kadar yıkamalıdır. Sol elin, bir vey iki vey uc parmağının ici ile yıkanır.
4 — TahÂretlendikden sonra, bez ile kurulanmakdır. Bez yok ise, el ile kurulamalıdır.
5 — TahÂretlendikden sonra, avret mahallini, hemen ortmekdir. TenhÂda luzûmsuz acmak, edebi bozar.
6 — Başkasından yardım istemeyip, abdesti kendisi almakdır. İstemeden su doken olursa, cÂizdir.
7 — Kıbleye karşı, abdest almakdır.
8 — Abdest alırken konuşmamakdır.
9 — Her uzvu yıkarken, kelime-i şehÂdet okumakdır.
10 — Abdest duÂlarını okumakdır.
11 — Ağzına sağ el ile su vermekdir.
12 — Burnuna sağ el ile su vermek, sol el ile temizlemekdir.
13 — Ağzı yıkarken, dişleri (MisvÂk) ile temizlemekdir. Sağ el parmakları uzatılıp, baş parmakla kucuk parmak misvÂkın altından, diğer uc parmak da ustunden tutarak, uc kere sağ, uc kere de sol yandaki dişler uzerine hafîfce surulur. Kuvvetle surmemeli, dişleri bozar. Hafîf surulunce dişleri ve diş etlerini kuvvetlendirir. MisvÂk, ArabistÂnda bulunan ErÂk ağacının dalından, bir karış uzunlukda kesilen parcadır. ErÂk dalı bulunmazsa, zeytin vey başka dallardan da olabilir. Nar dalı olmaz. Cunku acıdır. Yenilen ve icilen şeyler acı olmamalıdır. MisvÂk bulunmazsa, fırca da kullanılabilir. Bu da yoksa, sağ elin baş parmağını sağ yandaki dişler uzerine, ikinci kucuk parmağını sol dişler uzerine uc kerre surerek temizlemelidir. Birinin misvÂkini, tarağını, bunun izni ile, başkasının kullanması şer’an mekrûh değildir. Tab’an mekrûhdur. Sigara icmek de şer’an değil, tab’an mekrûhdur.
14 — Ağzı yıkarken, oruclu değilse, ağzı calkalamakdır. Boğazında hafîf gargara yapmak abdestde de, guslde de sunnetdir. Oruclu iken mekrûhdur.
15 — Burnu yıkarken, suyu kemiğe yakın cekmekdir.
16 — Kulağı mesh ederken birer parmağı, kulak deliğine sokmakdır.
17 — Ayak parmaklarının aralarını tahlîl ederken, sol elin kucuk parmağı ile ve alt taraflarından tahlîl etmekdir.
18 — Elleri yıkarken, geniş yuzuğu yerinden oynatmakdır. Dar, sıkı yuzuğu oynatmak ise lÂzım olup, farzdır.
19 — Su bol ise de, isrÂf etmemekdir.
20 — Suyu, yağ surer gibi az kullanmamakdır. Uc defada da, yıkanan yerden en az iki damla su damlamalıdır.
21 — Abdest aldığı kabı dolu bırakmakdır. İbriğin ağzını kıbleye karşı durdurmalıdır. Yolcu, kıble cihetini, ibriğin ağzına bakarak kolayca anlar.
22 — Abdest bitince vey ortasında (Allahummec’alnî minettevvÂbîn...) duÂsını okumakdır.
23 — Abdestden sonra (SubhÂ), yanî iki rek’at namÂz kılmakdır.
24 — Abdestli iken, abdest almakdır. Yanî namÂz kıldıkdan sonra, abdestli iken, yeni namÂz icin, bir dah abdest almakdır.
25 — Yuzu yıkarken, goz pınarını, capakları temizlemekdir.
26 — Yuzu, kolları, ayakları yıkarken, farz olan yerlerden biraz fazlasını yıkamak. Kolları yıkarken, avuca su doldurmalı, bunu dirseğe doğru akıtmalıdır.
27 — Abdest alırken, kullanılan sudan, elbiseye, uste, başa sıcratmamakdır.
28 — İbni Âbidîn, abdesti bozanlarda diyor ki, (Kendi mezhebinde mekrûh olmayan birşey, başka mezhebde farz ise, bunu yapmak mustehabdır). İmÂm-ı RabbÂnî, 286. cı mektûbda diyor ki, (MÂlikîde, abdest a’zÂsını oğmak farz olduğu icin, muhakkak oğmalıdır). İbni Âbidîn, ric’î talÂkı anlatırken diyor ki, (Hanefî mezhebinde olanın, mÂlikî mezhebini taklîd etmesi evlÂdır. Cunki, imÂm-ı MÂlik, İmÂm-ı a’zamın talebesi gibidir).
__________________