Hanefi Mezhebi ve Hadis



Sadece Hanefî Mezhebi'ne mensup ulemanın değil, diğer mezheplerin muntesibi olan alimlerin de ittifakla kaydettikleri gibi İmam-ı A'zam Ebû Hanîfe, sahabe'den bircok kimseyi gormuş olması hasebiyle Tabiun'dandır. Her ne kadar hazı alimler onun bu sahabîlerden hadis işittiği konusuna şuphe ile yaklaşmışlarsa da, muhakkık ulema, bu hususun da sabit olduğunu ortaya koymuştur. Konuyla az- cok ilgilenen herkesin kolayca ulaşabileceği pek cok kaynakta tasrih edildiği icin burada bu hususla ilgili kaynak vermeyi zait edediyorum.


Yine ilgililerini cok iyi bildiği gibi Kutub-i Sitte dediğimiz Hadis musannefatı vucuda getirilmeden once de pek cok Hadis kolleksiyonu mevcuttu. Bunlardan İmam MÂlik'in el- Muvatta'ı, AbdurrezzÂk B. HemmÂm es- San'Ânî ve İbn Ebî Şeybe'nin el- Musannefleri... gibi eserler bugun elimizdedir.


Dolayısıyla gerek Kutub-i Sitte, gerekse diğer Hadis kolleksiyonları yazıldıkları donemden sonrası icin kaynak durumundadır. Bu donemden once ise, gerek Sahabe ve Tabiun fetvaları, gerekse merfu hadisler alanında Muctehid İmamlar'ın elinde alabildiğine zengin bir malzeme bulunduğu, en kucuk bir kuşkuya yer bırakmayacak kadar aşikÂr bir husustur.


İmam- ı A'zam'ın Beş Eseri adıyla tercume edilerek Arapcalarıyla birlikte basılan 5 risalenin de gosterdiği gibi, bizzat İmam'ın kaleminden cıkmış eserlerde, onun, kendi rivayet silsilesiyle aktardığı hadisler mevcuttur.


İmam'ın Hadis ihatası hakkında zikredilebilecek eserler sadece Arapca bilmeyen okuyucuların ulaşabilmesi icin andığım bu risalelerden ibaret değildir elbette. Yıllar Once Musned/ İmam-ı Azam Ebû Hanîfe adıyla tercume edilerek bazılan eser, onun kendi rivayet silsileleriyle naklettiği hadisleri ihtiva eden 20 civarındaki Musned'den sadece birisidir.

Bu CÂmiu'l-MesÂnîd'lerden 15'i, Ebu'l Muyyed el-HavÂrizmî tarafından derlenerek CÂmiu'l-MesÂnîd adıyla 2 cilt dışında basılmıştır ve Arapca bilen pek cok kimsenin kutuphanesinde mevcuttur.


Bunlar dışında İmam Ebû Yusuf ve İmamMuhammed'in KitÂbu'l-ÂsÂr'larında ve yine İmam Muhammed'in el-Muvatta, KitÂbu'l-Hucce... gibi eserlerinde -ki bunların tumu elimizdedir- İmam-ı A'zam'ın kendi senet zincirleriyle naklettiği hadisler mevcuttur.

İmam'ın Hadis ilmindeki yeri konusunda sadece Hanefi alimlerin değil, aralarında İbn Abidilberr, Muhammed b. Yusuf es SÂlihî, es Suyûtî gibi başka mezheplere mensup ulemanın da bulunduğu alimlerin ortaya koyduğu mustakil calışmalar bulunmaktadır.


Dolayısıyla İmam-ı Âzam'ın ve onunla aynı donemde yaşamış Muctehid imamların, asıl kaynağı zaman olarak daha yakın olmaları dolayısıyla daha avantajlı olduklarını soylemek zorundayız.

Bu alanda - Arapca bilenler icin- MuhammedZÂhid el-Kevserî merhumun Te'nîbu'l-Hatîb ve en-Nuketu't-Tarîfe, Muhammed Abdurreşîd en-Nu'mÂnî'nin MekÂnetu'l-İmÂm Ebî Hanîfe fi'l-Hadîs isimle calışmalarıyla, Zafer Ahmed et-Tanevî'nin bence sahasında aşılması zor- olan İ'lÂu's-Sunen isimli 20 kusur ciltlik dev eserini -ozellikle de 3 ciltlik mukaddimelerini- tavsiye ederim.


Burada adını zikrettiğim eserler ve daha başka cağdaş ve eski calışmalarla, Muctehid İmamlar'ın -ozellikle de İmam Ebû Hanîfe'nin- Hadis zenginliği hakkındaki tartışmalara son nokta konmuştur.
__________________