BESMELE İ Z A H A T (tefsiri)



Surelerin başındaki besmelenin ayet olduğunda ittifak (goruş birliği) vardır. Ancak başında bulunduğu surelerden, bir ayet olup olmadığı hususunda ihtilaf (goruş ayrılığı) vardır, şoyle ki; Hanefîlere gore Besmele mustakil (başlı başına) bir ayet olup surelerin arasını ayırmak icin bir kere indirilmiş ve her surenin başında tekrarlanmıştır. O surelerden bir ayet değildir, Şafiîlere gore ise, her surenin başındaki Besmele o surenin ayetidir ve 114 sureyle beraber 114 kere inmiştir. Nitekim Nesefî tefsirinde zikredildiğine gore, Medine, Basra ve Şam, kurrası (Kıraat alimleri) ve fukahası, (fıkıh alimleri) Besmelenin ne Fatihadan, ne de diğer surelerden ayet olmadığına ittifak etmişler (birleşmişler) dir. Neml suresinin otuzuncu ayet-i kerimesindeki Besmele mustesna, zira oradaki besmele o sureden bir ayettir.

Ancak surelerin başlarındaki Besmele-i şerifeler, sureleri birbirinden ayırsın ve kendileriyle başlanarak teberruk edilsin (bereketlenilsin) diye yazılmıştır. İmam-ı Azam efendimiz ve ona uyanların mezhebi budur. (Rahimehumullah) bundan dolayıdır ki, onlara gore namazda. Besmele cehrî (sesle) okunmaz.

Mekke ve Kufe kurrası ise, Besmelenin Fatihadan ve her sureden ayet olduğu goruşu uzeredirler, îmam-ı Şafiî ve ashabı da(Rahimehumullah) bu goruş uzeredirler, bunun icindir ki, onlar namazda Besmeleyi cehrî (sesli) okurlar.

Onlar bu hususta şoyle delil getirmişlerdir. Kuran-ı Azimu'ş-şan'ın kendisinden olmayan şeylerden tecrit edilmesi (soyulması) emir olunduğu halde, Selef-i Salibin (gecmiş buyukler) Mushaf’ta Besmeleyi sabit kıldılar (yazdılar). Boylece Besmelenin Kurandan olduğu anlaşılmıştır.

İbn-i Abbas (Radıyallahu Anhuman)ın da: "Besmeleyi terk eden Allah-u Teala nın kitabından 114 ayeti terk etmiş olur." buyurduğu rivayet edilmiştir.

Biz Hanefîler icinse, Ebu Hureyre (Radıyallahu Anh) den rivayet edilen şu hadis-i şerif delil olmaktadır.

Ebu Hureyre (Radıyallahu Anh) nin "ben Peygamber (Efendimiz SallallÂhu Aley*hi ve sellem) in şoyle buyurduğunu işittim." dediği rivayet edilmiştir: "Allah-u Teala Hazretleri buyurdu ki, ben namazı (Fatihayı) kendimle, kulum arasında ikiye boldum,kulum icin istediği vardır. Kul: “elhamdulillÂhi rabbilÂlemîn” dediği zaman, Allah-u Teala, kulum bana hamdetti (beni medhetti) buyurur. Kul: “errahmÂnirrahîm” dediği zaman, (Allah-u Teala) kulum bana sena etti (beni ovdu) buyurur. Kul: “mÂlikiyevmiddîn” dediği zaman, (Allah-u Teala) kulum bana tazim etti (beni buyuk tuttu) diğer bir kere de: Kulum işini bana havale etti buyurur. Kul: “iyyÂke ne’budu ve iyyÂke nesteîn” dediğinde, (Allah-u Teala) bu, benimle kulum arasındadır, kulum icin istediği vardır, buyurur. Kul: “ihdines sırÂdal mustegîme sırÂdallezîne enamte aleyhim ğayril meğdûbi aleyhim veleddÂllîn” dediğinde, (Allah-u Teala Hazretleri), bu kulum icindir ve kulum icin istediği vardır." buyurur. (muslim, salÂt:38,40 Ebu Davud, Salat:132, Nesef, iftitah:23. İbn-i Mace. Âdab:52)

Bu hadis-i şerifte, Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) in Fatiha-i şerife ye “elhamdu” ile başlaması, Besmele'nin Fatiha'dan bir ayet olmadığına delildir. Fatihadan olmayınca icmaen (ulemanın soz birliğiyle) diğer surelerden de olmaz.

Şafiilerin zikrettiği deliller ise, bize zarar vermez zira bize gore Besmele-i şerife, surelerin arasını ayırmak icin indirilen mustakil (başlı başına) bir ayettir. Fahru'l-îslam Mebsut'ta boyle zikretmiştir. (Tafsilat icin bak. Tefsir-i Nesefi, 1/3, ayrıca Tefsir-i Kurtubî:1192-95)

"Allah" ismi şerifi: Cenab-ı Hakkın Zatını, sıfatlarını, fiillerini cami olan (icine alan, hepsini birden ifade eden) "Lafza-i Celal" dir. Butun kemal (yuksek) sıfatlar ondadır. Hak ve batıl mabut (tapınılan şey) lere itlak edilen (kullanılan) ve cemilenen “Tanrı" kelimesi "Allah" lafzının yerini tutamaz. Cunku Allah lafzı cemilenmez (coğaltılmaz), zira "Allah'a mahsus bir isimdir." (Celle CelÂluhu) birdir, tesniyesi, cemisi (hic bir turlu coğulu) yoktur.

Burada yeri gelmişken, Besmele-i şerife hakkında gecen bazı hadis-i şerifleri ve buyuklerin sozlerini beyana calışalım :

İbn-i Omer (Radıyallahu Anhuma) den rivayet edilmiştir ki, Efendimiz (SallallÂhu Aleyhi ve Sellem) şoyle buyurdu: "Cibril-i Emin bana vahiy getirdiği zaman ilk Olarak “BismillÂhirrahmÂnirrahîm” derdi." (Darekudnî:11305 No:13)

İbn-i Abbas'ın (Radıyallahu Anhuma) şoyle dediği rivayet edilmiştir :

"Muslumanlar (asr-ı saadette bulunan sahabe-i kiram) Besmele inmeden bir surenin bittiğini bilmezlerdi Besmele-i şerife indiği zaman (surelerin arasını ayırdığı icin bir surenin bittiğini ve diğer surenin başladığını) anlardılar." (Hakim, el-Mustedrek1/232)

İbn-i Abbas (Radıyallahu Anhuma) dan rivayet edilmiştir ki, Hazreti Osman (Radıyallahu Anh), Efendimize (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Besmele den sordu. Resûlullah (SallallÂhu Aleyhi ve Sellem) de şoyle buyurdular :

"O (Besmele) Allah (-u Teala'n) ın isimlerinden bir isimdir. Onunla Allah'ın en buyuk ismi (ism-i A'zam) arasında ancak, gozun siyahı ile beyazı arasındaki kadar yakınlık vardır." Yani o kadar yakındırlar." (Hakim, el-Mustedrek:1/552)

İbn-i Abbas (Radıyallahu Anhuma)ın şoyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Allah'ın en buyuk ismi "ALLAH" ismi şerifidir." (Suyutî, D. Mensur:1/23)

Cabir ibn-i Abdullah'tan (Radıyallahu Anh) rivayet edildi ki:

"Besmele-i şerife inince bulut şarka (doğuya) kactı, ruzgar sakin oldu (dindi), deniz dalgalandı, butun hayvanlar kulak verdiler. Şeytanlara da semadan taşlar yağdı. Ve Allah (-u Teala) Besmele-i Şerife hangi şey uzerine okunursa muhakkak o şeyde bereket yaratacağına dair İzzet ve Celal'ine (ululuğuna ve buyukluğune) yemin etti." (Suyutî, DMensur: 1/26)

İbn-i Mesut (Radıyallahu Anh) un şoyle buyurduğu rivayet edildi:

"Her kim, Allah-u Teala'nın on dokuz zebaniden kendisini kurtarmasını istiyorsa. Besmele okusun ki, Allah-u Teala onun icin Besmelenin her bir harfinden on dokuz meleğin her birine karşı bir kalkan yapsın." (Suyutî, DMensur: 1/26)

İbn-i Abbas (Radıyallahu Anhuman) ın merfu'an (Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve sellem e isnat ederek) şoyle dediği rivayet edilmiştir :

"Şuphesiz bir muallim (hoca) bir sabiye (kucuk cocuğa): "Besmele oku." dediği zaman, o hocaya da, cocuğa da, onun anne ve babasına da, cehennemden beraat (kurtuluş) yazılır." (Suyutî, DMensur: 1/26)

Hazreti Ali (Radıyallahu Anh) den rivayet edilmiştir ki o, Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) e isnat ederek) şoyle buyurdu :

"Bir tehlikeye duştuğunde: “BismillÂhirrahmÂnirrahîm l havle ve l kuvvete ill billÂhil aliyyil azîm” de. Zira bunun sebebiyle Allah (-u Teala), dilediği ceşit-ceşit belaları geri cevirir." (Suyuti, DMensur: 1/26)

Safvan ibn-i Selim'in şoyle buyurduğu rivayet edilmiştir :

"Cinler insanların eşya ve elbisesini kullanırlar. Sizden hanginiz bir elbise alır veya koyarsa Besmele ceksin zira Allah'ın ismi muhurdur. " (Suyuti, DMensur: 1/26)

Hazreti Aişe (.Radıyallahu Anha) nin şoyle buyurduğu rivayet edildi :

"Besmele-i şerif e inince dağlar inim-inim inledi. O kadar ki, Mekke ehli dağların uğultusunu duydular ve: "Muhammet (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) dağları da buyuledi." dediler. Bundan dolayı Allah (-u Teala) bir duman gonderdi t ki, Mekke ehlinin başına coktu. Bunun uzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) buyurdu ki: "Her kim yakînen (şuphesiz) inanarak Besmele-i şerifeyi okursa, dağlar onunla beraber tesbih eder. Ancak dağların bu tesbihi duyulmaz." (Suyutî, DMensur. 1/26)

İbn-i Mesut (Radıyallahu Anh) dan rivayet edildiğine gore, Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şoyle buyurdu: "Her kim Besmele-i Şerif i okursa, onun icin her harfine karşılık dort bin sevap yazılır, dort bin gunahı silinir, ve kendisi dort bin derece yukseltilir." (Suyutî, d. Mensur 1/26)

Omer îbn-i Abdulaziz'den rivayet edildi ki, Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) yerde duran bir kitaba (kağıda) rastladı, yanındaki delikanlıya "Bu kağıtta ne var ?" diye sordu. O da: “ALLAH ismi var." dedi. Bunun uzerine Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem): “Bunu yapana Allah lanet etsin! Allah'ın ismini ancak (yakışan) yerine koyun." buyurdu. (Ebu Davud)

Hazreti Enes (Radıyallahu Anh) den merfuan, (Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem) e isnat edilerek) şoyle rivayet edilmiştir : "Her kim, kendisinde besmele bulunan bir kağıdı ciğnenmesin diye, tazimden (hurmetle) yerden kaldırırsa.Allah'ın indinde sıddîkler (en doğru kullar) dan yazılır. Ve anne-babası kafir de olsalar azapları hafifletilir." (Suyuti,D Mensur-1/29)

RUHU 'L - FURKAN
__________________