HAŞYET : “خشية - haşyet” sozcuğunun Turkceye “basit korku” anlamındaki “خوف - havf” sozcuğuyle eşanlamlı olarak cevrilmesi yanlıştır. Haşyet , bilgi ve idrakin bir sonucu olarak ortaya cıkan hayranlık ve saygının doğurduğu bir “hasret kalma, uzak duşme” korkusudur. Bu yonuyle kesinlikle basit korkuya benzemez. Nitekim Ra’d sûresinin 21. Âyetinde her iki sozcuk de farklı anlamlarda kullanılmıştır:

Onlar, Allah’ın birleştirilmesini buyurduğunu birleştirirler, Rablerine haşyet ederler ve hesabın kotuluğunden korkarlar. Ra’d; 21.

Âyetteki “يخشون ربهم - yahşevne” ibaresi “haşyet”i [hayranlık ve saygı duyup ondan uzaklaşmaktan korkmayı], “ويخافون - yehÂfûne” ibaresi ise bilinen sade ve basit anlamlı korkuyu ifade etmektedir.

“Havf” denen basit korku duygusu bir yaradılış ozelliği olarak herkeste var olmasına karşılık, icerdiği saygı ve hayranlık duyguları ancak caba gosterilerek elde edilebilen “haşyet” duygusu herkeste olmaz. Basit korkuya [havf’a] kapılan kişi, korktuğundan uzak durmaya calışır. MeselÂ: Ateşten korkan ateşin yanına yaklaşmaz, hastalıktan korkan hasta olmamak icin gerekli tedbirleri alır, cehennemden korkan isyan etmez, duşmanından ya da vahşî hayvandan korkan onlarla karşılaşmamaya, onlara yaklaşmamaya gayret eder. Ama haşyet sahibi oyle değildir. O, haşyet duyduğuyla hep yakın olmayı arzular. Ondan uzak kalmaktan korkar. Ona derin bir sevgi, saygı ve hayranlık duyar. Onun darılmaması, gucenmemesi icin gayret eder. Daima kendisini ona sevdirmeye, beğendirmeye calışır.
Haşyet, havf gibi yaradılıştan gelen bir duygu değildir. Haşyet duygusu sonradan oluşur. Bilgi ve idrake dayanır, bilgi ve idrak ile doğru orantılıdır.


Haşyet hakkında Kur’Ân’daki orneklerden bazıları aşağıdadır:


İnsanlardan, diğer canlı varlıklardan ve davarlardan da boyle turlu turlu renkte olanlar vardır. Kulları arasında Allah’tan ancak bilginler haşyet ederler [derin hayranlık ve saygı duyup ondan uzaklaşmaktan korkarlar] . Evet, Allah gucludur, bağışlayıcıdır. FÂtır; 28:

Âyette “Kasr” sanatı yapılmıştır. Ancak bilgi sahiplerinin Allah’a karşı haşyet duygusuna sahip oldukları ifade edilerek onların bilgileri sayesinde Allah’ı bilgisizlerden daha iyi tanıyıp idrak edecekleri, O’nun gucu karşısında sonsuz bir hayranlık ve saygı duyacakları anlatılmak istenmiştir. Gercekten de, atomun icini goren bir fizik bilgini, maddenin yapısındaki akıl almaz incelikleri bilen bir kimyacı, hucrelerin yapısını iyi bilen bir biyolog, tum evreni incelemeye calışırken sonsuz ahenkleri keşfeden bir astronomi veya astrofizik uzmanı ile sıradan bir kimsenin Allah’ı idraki ve Allah’a karşı duyduğu saygı ve hayranlık aynı değildir.
Allah’ın sonsuz gucunu ve programını [Rabb olma ozelliğini] goren ve bilen bilginler, hissettikleri saygı ve hayranlıktan dolayı O’na uzak kalmaktan da, saygısızlık etmekten de korkarlar.
Allah’a saygı ve hayranlıkta peygamberler ve melekler on plÂndadırlar. Zira onların Allah’ı tanıma ve idrakleri, başkalarının tanımasından daha ileri duzeydedir.

Onlar [peygamberler] , Allah’ın mesajlarını bildiriyorlardı ve O’na haşyet duyuyorlardı [derin hayranlık ve saygı duyup ondan uzaklaşmaktan korkuyorlardı]. Allah’tan başka kimseye haşyet duymuyorlardı [derin hayranlık ve saygı duyup ondan uzaklaşmaktan korkmuyorlardı] . Hesap gorucu olarak da Allah yeter. Ahzab; 39

Kesinlikle onlar [melekler] Rabb’lerinin haşyetinden [Rabb’lerine duydukları derin hayranlık ve saygı sonucu O’ndan uzaklaşma korkusundan] tir tir titrerler.” Muminun; 57:

O, onların [meleklerin] onlerinde olanı ve arkalarında olanı bilir. Ve onlar, O’nun hoşnut olduğu kimselerden başkasına şefaat [dunyada yardım ve aracılık] edemezler. Bununla birlikte onlar O’nun haşyetinden [O’na duydukları derin saygı ve sevgiden dolayı ondan uzaklaşma korkusundan] tir tir titrerler.” Enbiya; 28

İşte, İslÂm’daki Allah korkusu bu haşyet duygusudur, sıradan bir korku değildir. Sûrenin 10. Âyetinde oğut alacakları belirtilenler de bu ozelliğe sahip olanlardır. Bu ozellikteki kimseler, İbrahîm sûresinin 52. Âyetinde de “ulu’l-elbab [akıl ve vicdanı temiz olanlar]” olarak nitelenmişlerdir.
Haşyet konusu ile ilgili olarak şu Âyetlere bakılabilir: Ya Sin 11, Naziat 45, Ta Ha 3, 44, Enbiya 49, Fatır 18, Kaf 33, Maide 44, 52, Tovbe 18, Nur 52, Beyyine 8, Zumer 23, Ahzab 37, Bakara 74 ve Haşr 21.
__________________