Sual: Hangi vasıflara sahip olan kibirlidir?
CEVAPKibirden olan işlere birkac ornek verelim:
1- Sual soramamak kibirden kaynaklanır. Kibirli, sual sormayı, bilmemenin alameti kabul eder. Sual sorarsam, bilmediğim meydana cıkar der.

2- Hep kendisine sual sorulmasını, başkasına sorulmamasını istemek, bildiği bilmediği her suale cevap vermeye kalkmak, bilmiyorum diyememek.

3- Yol sormaktan cekinmek. Yol ve sual soramamak, ayıplanma, kınanma korkusundan ileri gelir.

4- Âmirinden izin istemeye cekinmek.

5- Misafir olduğu evde, imamlığa layık bircok kimse varken, ev sahibi izin vermeden imamlığa gecmek, herkesten cok kendini imamlığa layık gormek.

6- Bir toplantıda, hep kendi konuşmayı istemek, başkalarının soze katılmasından rahatsız olmak, onların kuzu gibi dinlemelerini istemek.

7- Arkadaşlarına, bir şeyler bildiğini gostermek icin, onlara her fırsatta bir şeyler anlatmaya calışmak, yanlış sandığı şeyleri hemen duzeltmeye, ikaza kalkışmak.

8- Camide, boşluğu doldur diye, ona buna emir vermek ve emir verilenin de, bundan alınması.

9- Yaşına bakılmadan, herkesin birbirine abi denmesi Âdet olan yerlerde abi diyememek, sadece ismiyle veya “Ali bey, Veli bey” diye hitap etmek.

10- Ovulmekten hoşlanmak, tenkide dayanamamak. Hatasını soyleyene teşekkur edememek.

11- Hakkı kabul etmemek. Bir şey şoyledir denilince tevil etmeye calışmak, elli dereden su getirip kabul etmeye yanaşmamak. HÂlbuki hakkı soyleyen cocuk da, cahil de olsa, severek kabul etmeli.

12- Vesvese etmek de kibirden olabilir. Kendini ihtiyatlı zanneder, herkesin yanlış yaptığını duşunur. Nasihat kabul etmez, vesvesesine devam eder.

13- Baş olmayı istemek, emir vermekten hoşlanmak. Bazı yonlerini ustun gormek.

14- İnsanlar yanına gitmekten veya bir şey sormaktan cekiniyorlarsa, bu da kibir alametidir.

15- Tevazu gosterisinde bulunmak. “Buyursunlar efendim” diyerek aşırı tevazu gostermek. Bendeniz diye konuşmak. Bazı yazarlar bendeniz diyerek insanlara yol gosteriyor, nasihat ediyor. Bende, kole demektir. Kole nasıl nasihat eder ki, nasıl yol gosterir ki? Ona, şunu şoyle yap dense, kabul etmez. Hani bende yani kole idi? Kole hic itiraz eder mi? Bu, kibrini ortmeye calışmaktan başka şey değildir.

16- Kendisi, tevazu olsun diye, bu fakir, bu Âciz, bu gunahkÂr dediği halde, azıcık tenkit edilince, Âcizliği, fakirliği kalmayıp ofkelenmek.

17- Herkese sıkıntı vermek, uzmek. Birini diğerine şikÂyet etmek. Başkalarının kusurlarını soyleyerek, kendisinin boyle olmadığını bildirmek.

18- Tevbeyi geciktirmek, namaz kılmamak, Allahu teÂlÂya karşı kibirli olmaktır.

19- Tartışma sonunda, hakkını helal et dense, helal etmemek; bu, hÂl haklı olduğunu savunmak olur.

20- Bir toplumda, hep kendi konuşup başkalarının konuşmamasını istemek.

Netice: Haddini bilmek tevazu, haddini bilmemek kibir alametidir.

Kibirli miyim?
Sual: Bir insan kendinin kibirli olup olmadığını nasıl anlar? Kibir, buyuk gunahların en buyuklerinden olduğuna gore, kibirli kimse salih olabilir mi?
CEVAP
Eğer kibirli olduğu acıkca biliniyorsa salih olamaz. Kibrini başkaları da anlıyorsa fÂsıktır. Tevazu sahibi densin diye, kibrini, (bu Âciz), (bu zavallı), (bu gunahkÂr) diyerek gizlemeye calışıyorsa, başkası anlayamıyorsa fÂsık denmez.

Kibir, Allahu teÂlÂyı unutmanın alametidir. Kibir her iyiliğe engeldir, her kotuluğun anahtarıdır. Kibir şeytanın sıfatı ve kovulma sebebidir.

Guclu insan mutevazı, Âciz insan kibirli olur.

Kibirle kufur arasında cok ince bir zar vardır. Kibrin bir adım otesi kufurdur.

Âciz insan, noksanlığını tamamlamak icin kibirli olur. Faziletli kimsenin kibirlenmeye ihtiyacı yoktur.

Butun kotuluklerin başı kibirdir. Kibirli olan cok ahmak olur. KÂrını, zararını duşuremez.

Âciz insan kibirli olur. Kibir, şirkin kardeşidir. Kibir taşıyan kafada, akıl bulunmaz. Nefsi aradan cekmeli, kendimizden iğrenmeliyiz. Kendinden tiksinmeyen kurtulamaz.

Herkes kendinin kibirli olup olmadığını anlayabilir. Mesela şunlar varsa kibirlidir:
1- İstişare etmiyorsa, arkadaşlarına danışmıyorsa, bilmediklerini soramıyorsa, peki diyemiyorsa, hatasını kabul edemiyorsa, ozur dileyemiyorsa, kimseden dua isteyemiyorsa, vara yoğa kızıp ofkeleniyorsa, başkalarını beğenmiyorsa, birine yol sorarken bile cekiniyorsa,

2- Uzerinde hakkı bulunanları, tanıdıkları, fakirleri, garipleri ziyaret etmiyorsa,

3- Her konuda kendini haklı kabul ediyorsa, kendi goruşunun doğru olduğunu anlatmaya calışıyorsa, haklı olduğunu ispat icin deliller buluyorsa, (Şu kitaplarda şoyle diyor, falanca buyuk zat boyle buyurdu) diyerek kendisinin haklı olduğunda ısrar ediyorsa,

4- (Benim dediğim doğru) veya (Benim dediğim olacak) diyorsa, bu konuda tartışmaya giriyorsa,

5- Bir kimse, biraz bilgiliyse, ibadet de yapıyorsa, boyle olmayan insanı, adam yerine koymaz, helÂk olmuş zavallı biri gibi gorur. Kendisi icin sevdiğini başkası icin sevemez. Hakkı ve hakikati başkalarından duysa kabul etmez. Onların nasihatine, tavsiyesine uymayı nefsine yediremez.

6- Kibrini ortmek icin mutevazı ve edepli gozukmeye calışıyorsa, (bendeniz), (bu gunahkÂr), (Biz bu işlerden anlamayız) gibi şeyler soyluyorsa,

7- Kendisine emr-i maruf yapılınca, (Allah’tan kork şunu yap, şunu yapma!) denince, eğer kabul etmezse, o kişi nefsine mağlup olmuş, kibre duşmuş demektir.

8- Herkese sıkıntı veriyor, herkesi şikÂyet ediyorsa, [Mutevazı olan ne şikÂyet eder, ne şikÂyet edilir. Mutevazı olu demektir. Olu, kimseyi şikÂyet etmez; oluyu de şikÂyet eden olmaz.]

9- Herkeste kusur, kabahat arıyorsa, onları bilgisiz, cahil, kendini onlardan ustun goruyorsa,

10- Fırsat buldukca rutbesinden, makamından, faziletinden bahsediyorsa. [Mesela, (Ben yuzbaşı iken erlerin namaz kılmasına izin verirdim), (Kaymakamken fakirlere yardım ederdim), (Doktorluğumda, cok garibana ucretsiz baktım, ilaclarını verdim) diye ovunuyorsa vaziyeti iyi değildir.]

Bir menkıbe:
Yeni gelmiş bir talebe, bir gun dergÂha girmek isterken, dergÂhın kopeği hırlayarak girmesine engel olur. Ne yapsa fayda yok. Kopek, hic kimseyi iceri sokmaz. Muridin hocası durumu gizlice takip eder. Murid, kopeğe yaklaşıp, (Sen de, ben de bu kapının birer kopeğiyiz. Cekil de iceriye gireyim) deyince, kopek, kuyruğunu sallayıp cekilir ve murid de iceri girer. Hocası buna hemen icazet verir. Yıllarca dergÂhta hizmet eden talebeler duruma taaccup edince, hocaları der ki:
(O, kibretmedi, kendisini kopekten ustun gormedi. Burada bulunuş maksadını anladı ve maksadına kavuştu.)
__________________