Son yıllarda spora gonul vermiş bircok amator ve profesyonel sporcunun, fiziksel performans ve dayanıklılığını arttırmak amaclı bir takım ergojeniklere (kas calışma ve verimini arttırıcı dışsal destek urunleri) başvurduğuna sıklıkla şahit olmaya başladık. Bundan 20-25 sene evvel bu tip besleyici destek urunlerini, sadece yabancı dergilerin reklam sayfalarında gorebiliyorken, bugun hemen hemen her koşe başında acılan vitamin marketlerde bulma imkanına sahibiz. Ulkemizde, ergojeniklerin ithalatının serbest kalma miladının 80’li yıların ortaları olduğunu soyleyebiliriz. 1985 yılında, donemin Başbakanı Turgut Ozal tarafından, Olimpik Halterci Naim Suleymanoğlu’nun Bulgaristan’dan Turkiye’ye getirilmesi ile ulkemizde başta halter, vucut geliştirme vb. sporlara olan ilgiyi arttırmakla kalmadı, performans vb unsurları geliştirmeye yonelik bir takım ergojeniklere olan ilgiyi de arttırdı. Aslında bu tip sporlara her zaman ilgi vardı, fakat bir kısım sporcular, istedikleri gelişmeyi elde etmek icin legal sporcu destek urunlerine (amino asit, protein tozu, enerji icecekleri, vitamin&minarel kombinasyonları, vb. ergonejeniklere) ulaşamadıkları icin, eczanelerde recetesiz satılan anabolik streoidlere başvurmak durumunda kalıyorlardı. Fakat maalesef, bu tip ilaclar, doping kategorisinde bulunan ve uzun sureli kullanımı cok riskli ilaclardır, ustelik Uluslararası Olimpiyat komitesi tarafından kullanımı yasaklanmıştır. Tespit edildiği anda sadece sporcu musabakadan men edilmekle kalınmaz, azami birkac yıl da sporsal faaliyetlerden uzaklaştırılır. Men edilmekten daha buyuk tehlike ise kullanılan ilacların yarattığı yan etkilerdir. Yapılan araştırmalarda, karaciğer bozulması, bobrek yetmezliği, goz bozukluğu, tuylenme, cilt bozukluğu, cilt altında yağ bezeleri oluşumu, aşırı yağlanma, iktidarsızlık vb. 140 farklı sağlık sorunlarına yol actığı tespit edilmiş. “Doping ve Ergojenikler” konusuna kısaca değindikten sonra ''Kreatin'' ile ilgili bilinmesi gereken madde başlıklarını da şu şekilde sayabiliriz. • Kretain nedir ? Kreatin, tum memelilerin vucudunda bulunan bir amino asit turevidir. Dolayısı ile kırmızı et ve balıkta bulunur. Fakat bir ornek vermek gerekirse; 1 kilo ette, 1 gram kadar bulunduğunu soyleyebiliriz. Sporcular icin tavsiye edilen gunluk Kreatin, kullanım miktarının 5-6 gram kadar olduğu duşunulurse, sadece kırmızı et yiyerek kreatin ihtiyacınızı temin etmeye calışırsanız, gunde 5-6 kilo et yemeniz gerekir ki buna hem cene, hem mide, hem de butceniz musaade etmeyecektir. Varsayalım cene, mide ve butceniz musaade etti ve yediniz, aldığınız aşırı yağ ve kaloriler yuzunden nurtopuna donuşmeniz kacınılmaz olacaktır. • Kreatin ne işe yarar ? Kreatin, karaciğer, bobrekler ve pankreasta doğal olarak uretilip daha sonra kan akışıyla kaslarımıza taşınıp, kaslarımıza enerji sağlamak icin kullanılan bir bileşiktir. Kreatinin %95 i kaslarda depolanır. Dışarıdan alınan kreatin takviyesi, kaslarımıza ulaşınca, "Kreatin Fosfat"'a donuşturulur ve bu yuksek guclu metabolit’in kasların son enerji kaynağı olan ATP'leri uretmek icin kullanılır. Kas veya adale dokularında biriken kreatin, dayanıklılık ve kuvvet gerektiren spor aktivitelerinde ani enerji ihtiyacını karşılar. Yapılan araştırmalarla; kreatin'in enerji seviyesini, dayanıklılığı, kuvvet ve dayanma gucunu artırdığı ispatlanmıştır. Ustelik, kreatin yağsız kas miktarını artırırken yağ kaybını da hızlandırmaktadır. • Kreatin doping midir ? Kreatin, anabolik streoidler gibi doping değildir. %100 doğaldır. Yukarıda da belirttiğim gibi kırmızı et ve balıkta bulunmaktadır. Pek cok yiyecek, ozellikle ringa, somon ve tuna balığı ile biftek bir miktar kreatin icerir. Bu yuzden sporsal faaliyetlerde kullanılması yasaklanmamıştır. Aksi takdirde kırmızı et urunlerini yemememiz gerekirdi. 1992 Barcelona Olimpiyatlarından bu yana dunya capında sporcular tarafından kullanılmaktadır. • Kimler kreatin kullanmalıdır ? Kreatin, icin bazı kaynaklar “Koşucu ve yuzuculer icin uygun değil, bazı sprint ataklar iceren sporlar (Tekrarlanan anaerobik cember icindeki sporlar: sprinterler vb calışmalar.) icin uygundur.” (Popular sports supplements and ergogenic aids, 2003, Juhn). şeklinde acıklanma yapmasına rağmen dayanıklılık gerektiren sporlarla ilgilenen bir cok atlet kreatine ilgi duymakta ve kullanmaktadır. Kreatin'i, yuksek eforlu spor yapanlar, yağ kutlesini azaltıp, kas kutlesini arttırmak isteyenler ile yoğun ve stresli işlerde calışanlar tarafından performans arttırıcı bir ergojeniktir (kas calışmasını arttıran dışsal besleyici) olarak kullanılabilir. Amerika’da ceşitli sporcular uzerinde yapılan testlerde 28 gun boyunca duzenli kreatin alan sporcularda yağsız kas miktarında ve kaldırılan ağırlıklarda, kreatin kullanmayan fakat aynı egzersizlere katılan sporculara gore ortalama %51 oranında artış olduğu gozlenmiştir. • Kullanım dozu ne olmalıdır ? Kaslarınızın kullanabileceği gunluk doz 5-6 gram kadardır. St Francis Xavier Universitesinde yapılan calışmalarda, vucut ağırlığını her 1 kilosuna karşılık 0, 1 gram kreatin kullanımı sonucunda (100 kiloluk sporcu icin 10 gr. kreatin) insan vucudunun bu miktarın %46 sının dışarı attığı belirlenmiş. (10 gr kreatinin, 4, 6 gr dışarı atılmakta) Diğer yandan Ball State Universitesinin yapmış olduğu başka bir calışmada ise gunluk doz olarak, 5 gram Kreatin monohidrat alımının, yuklemeye gerek kalmaksızın işe yaradığı tespit edilmiş. Dolayısıyla kreatin kullanımı icin başlangıcta “Yukleme” yapılması tavsiyesi, tezinin de curutulmuş olduğunu soyleyebiliriz. • Kreatin zararlı mıdır? - Yan etkileri var mıdır? Kreatin hakkındaki genel kanı; tıpkı diğer besleyici takviyelerde ve anabolizanlarda olduğu gibi bobrek ve karaciğere zarar verdiğidir. 2000 yılında American Collage of Sport Medicine’ının yıllık toplantısında, Dr. Kerry Kuehl, Oregon Health Science Universitesinde yapmış olduğu calışmanın sonuclarını acıklamış ve bu sonuclara gore; “Gunde 10 gr. Kreatin kullanan 36 kadın ve erkek atletin 12 hafta sonra karaciğer fonksiyonlarının etkilenmemiştir.” şeklinde beyanda bulunmuştur. Uzun donemde bobrek ve karaciğer yapısında zararlı etkisi var mı?” sorusu ise henuz cevaplanmamıştır. Sınırlı sayıda yapılan calışmalarda kreatinin kronik kullanımlarında bobrek yapısında kayda değer bir değişiklik gorulmediği belirtilse de, 2001 yılında Potteiger J.A.nın yapmış olduğu bir araştırma raporunda (Elevated anterior compartment pressure in the leg after creatine supplementation: a controlled case report) alt bacak yuvalarında şişme riskinin arttığını belirtilmiş. Bu tip rahatsızlıklar, dayanıklık sporu yapanlar icin dikkate alınması gereken onemli bir konudur. Ezcumle, kreatin hakkında derlemeye calıştığım bu bilgilerin ışığında, dip not olarak şunları belirtmekte fayda vardır. Yoğun bir şekilde sporsal aktivitede bulunan sporcular zamanla performanslarını bir ust seviyeye taşımak icin bir takım dışşal besleyici vb. şeylere ihtiyac duymaya başlarlar. Oncelikle kulaktan dolma bir takım bilgiler ışığında tamamen iyi niyetle başlayan bu vb. kimyasalların kullanımı, hem cehaletin etkisi ile hem de ihtiraslarımızın bizi olumsuz yonlendirmeleri sonucu kontrolden cıkabilir. Elbette bu tip durumların istemeyen sonuclara yol acması kacınılmazdır. Benim tavsiyem “Asla illegal kimyasalları kullanmayın! ” olacaktır. Bu vb. turden kimyasallar hakkında bilginiz yoksa ve kullanacağınız urun hakkında bilgi edinmek istiyorsanız, urunlerin etiketindeki veya prospektusundeki acıklamalar ile doktor tavsiyesine cok dikkat etmeniz gerekir. Ayrıca bu tip ticari urunleri alırken guvenilir kaynak ve otorite olarak; ulkemizde Tarım ve Koy İşleri Bakanlığının, Birleşik Devletlerde ise “FDA” nın (Food & Drug Administer Yiyecek ve İlac İdaresi) onayı olan urunleri kullanmanızda fayda vardır. Kullanacağınız urunleri ise, arkadaş tavsiyesi ile değil spor hekimi tavsiyesi ile kullanmak, urun hakkında araştırma yapmak ve aşırıya kacmamak şartıyla kullanmalısınız. Bol sporlu gunler. __________________