Bilimsel kaynaklarda ve Internet ortamında bazal metabolizma hızı (BMR) terminolojisi, istirahat metabolizma hızı (RMR) terminolojisine gore daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, metabolizma hızının olcumunde kullanılan olcum yontemleri ve metotları incelendiğinde �İstirahat Metabolizma Hızı� teriminin kullanılmasının daha doğru olduğu gorulecektir. BMR terimi tıbbi terminolojide; bazal metabolizma hızı ve/veya bazal enerji gereksinimi icin, RMR ise istirahat metabolizma hızı ve/veya istirahat halindeki enerji gereksinimi icin kullanılır. Bazal metabolizma hızı ve istirahat metabolizma hızı; 24 saat suresince herhangi bir fiziksel aktivitede yapmadan, istirahat pozisyonunda vucudumuzun harcayabileceği kalori miktarını belirtir. BMR/RMR vucut fonksiyonlarını devam ettirmek uzere, kardiyo-respiratuvar sistem ve vucut ısısını duzenleyen sistemlerin harcadığı minimal enerjiyi ifade eder. BMR ve RMR olcu birimi MET dir. MET oksijen tuketim miktarı ile belirlenebilir. Normal şartlarda 1 MET 2.5-5 ml/kg/dak dır. BMR/RMR de oksijen tuketim değeri kişinin vucut yuzey alanına ve yağsız vucut kitlesine bağlı olarak değişmekle beraber genellikle 160-290 ml/dak (0.8-1.43 kcal/dak) arasındadır. BMR değeri, RMR değerine gore cok az miktarda duşuktur. Gunluk Enerji Tuketimi (DEE) ise; istirahat metabolizma hızına, tuketilen besinlerin ısı etkisi ve gunluk yaşamsal hareketlerde harcanan enerjinin eklenmesi ile bulunur. Gunluk enerji tuketiminin; %65-75ini RMR, %10 unu tuketilen besinlerin ısı etkisi, %15-30 unu ise gunluk yaşamsal aktivitelerde harcanan enerji oluşturur. BMR/RMR hesaplanmasında vucut yuzey alanının bilinmesi gerekir. Bunun icin boy ve ağırlık parametreleri kullanılarak vucut yuzey alanının bulunması gerekir. Haris-Benedict yontemi bu prensip esasına gore hesaplama işlemini yapar. Haris-Benedict yonteminde bazal metabolizma hızı hesaplanırken aşağıdaki formulasyon kullanılır Formuldeki kısaltmalar; A: Vucut ağırlığı (kg), B: Boy (cm), Y: Yaş) dır. BMR (Erkek) = 66.5 + (13.75 x A) + (5.03 x B) - (6.75 x Y) BMR (Kadın) = 655.1 + ( 9.56 x A) + (1.85 x B) - (4.68 x Y) Yine yağsız vucut kitlesini (LBM) esas alan hesaplama yontemleri de vardır. Ancak ilk olarak LBM nin bulunması gerekir. Bunun icin en cok kullanılan yontem deri kıvrım olcumudur. Ancak bazı formulleri kullanarak da LBM yi yaklaşık olarak bulmak olasıdır. Cunningham formulu bunlardan birisidir. Formuldeki kısaltmalar A: Vucut ağırlığı kg, Y: Yaş dır. LBM (Erkek) = (79.5 - 0.24 x A - 0.15 x Y) x A/73.2 LBM (Kadın) = (69.8 - 0.26 x A - 0.12 x Y) x A/73.2 LBM yi bulduktan sonra bazal metabolizma hızı aşağıdaki formul kullanılarak bulunabilir. BMR = 500 + 22 x LBM Gunumuz de BMR ve RMR olcumunde kullanılan, calışma prensipleri birbirinde farklı kullanımı pratik olan cihazlarda bulunmaktadır. Ancak bu cihazların guven aralığı değişkendir. BMR/RMR olcumumde en guvenilir yontem oksijen tuketiminin belirlenmesi ile yapılan olcumdur. Ancak bu olcum yonteminin uygulanması icin oldukca karmaşık ve pahalı olan bir Metabolik Olcum Sistemine (O2-CO2 Analizor Sistemi) ve bu konuda uzmanlaşmış personele ihtiyac vardır. BMR Olcumu: İlk olarak test oncesi donemde kişinin 12 saat sure ile ac kalması sağlanır. 8 saatlik bir uyku sonrasında kişi her turlu gorsel ve duysal uyarıların elimine edildiği, ortam ısısının 18-22o C ve rolatif nemin %40-50 olduğu karanlık bir odada sırt ustu pozisyonda yatar. Kişi bu pozisyonda 40 dakika suresince Metabolik Olcum Sistemine (O2-CO2 Analizor Sistemi) bağlanır. Bu sistem kişinin bazal koşullarda ne kadar O2 kullandığını ve ne kadar CO2 urettiğini olcer. Bu iki parametreden MET değerini otomatik olarak hesaplar. İlk 30 dakikalık veriler olcumde kullanılmaz. Kalan 10 dakikalık olcumunden elde edilen verilerin ortalaması alınarak değerlendirilir. Olcum sırasında kişi uyanık olmalıdır. Gorulduğu gibi, BMR olcumu icin 8 saatlik bir uyku ve hemen sonrasında sisteme bağlanması gerekiyor. Bunun icin kişinin hastanede ozel bir odada yatırılması ve Metabolik Olcum Sisteminin de kişinin yanında yada en azından sedye ile ulaşabileceği bir ortamda bulunması gerekir. Bu ise maliyeti yuksek ve oldukca zahmetli bir işlem olup her zaman uygulanması mumkun değildir RMR Olcumu: RMR Olcumu daha kolay ve pratiktir. Bu olcumde test edilecek kişi, 12 saatlik aclık doneminden sonra, her turlu gorsel ve duysal uyarıların elimine edildiği, ortam ısısının 18-22 oC ve rolatif nemin %40-50 olduğu karanlık bir odada sırt ustu yatar pozisyonda 40 dakika suresince Metabolik Olcum Cihazına bağlanır. Olcum sırasında kişi uyanık olmalıdır. İlk 30 dakikalık veriler değerlendirmede kullanılmaz. Kalan 10 dakikalık surede elde edilen verilerin ortalaması alınarak değerlendirilir. BMR/RMR pek cok hastalıktan etkilenir. Metabolizma hızı, hipertermi (ateşli hastalıklar) ve hipertroidide artarken hipotermi (soğuğa maruz kalma) ve hipotroidide azalır. Ozellikle klinik bulgunun ve laboratuar testlerin kesin tanıyı desteklemediği tiroit hastalıklarında BMR/RMR olcumu ile tanı konabilir. Genetik olarak bazı kişilerde BMR/RMR değeri normal sınırın altındadır ve bu durumu acıklayacak herhangi bir metabolik bozukluk da yoktur. Bu tur kişilerin kilo almaya eğilimli olduğu bilinmektedir. Bu anlamda, diyet programının ve duzenli egzersizin bu kişilerce daha sıkı uygulanması gerekir. Doc. Dr. Yavuz YILDIZ __________________