Dilenmek


Resulullah buyuruyor:

Dilenmek haramdır, zaruret olmadan dilenmek olmaz.

Dilenmek, sersefil, fakra duşmuş veya rusvay edici borca batmış veya elem verici kana bulaşmış insanlar dışında, kimseye caiz değildir.
Dilenci, at uzerinde gelse bile hakkı vardır.
Eğer duşkun ve yoksullar yalan soylemeselerdi onları reddeden felah bulmazdı.

Dilenmek uc şeyden dolayı haramdır.
1 - Fakirliği acığa vurmak, Allah'tan şikayet etmek anlamına gelir. Birisinden birşey isteyen hizmetci efendisinden şikayetci etmiş gibi olur. Ancak zaruretten dolayı ve yakınılmadan istemek haram değildir.
2 - Kendini aşağı gostermiş olur. Oysa Allah'ın huzurundan başka yerde kendini aşağı gostermiş olması yakışık olmaz. Bundan kurtulmanın caresi elden geldiğince, dostlarından, akrabalarından ve acık gonullu kimselerden istemektir. Zira onlar hakaret gozu ile bakmazlar.Yine bu durumda da zaruret olmadan istememek gerekir.
3 - Dilekte bulunduğu kimseye usanc verir o da gosteriş icin vermiş olur. Zira ayıplanmaktan korkar. Bundan kurtulmanın yolu da acıkca değil ima yolu ile istemektir.

Dileneni Azarlamamak


"El acıp isteyeni de sakın azarlama." (Duha:10)



İsteyene gelince, sakın onu koğma. İsteyeni yahut soranı azarlama, yani azarlayarak koğma da lutfet: İhtiyacını gider, yahut yumuşak dille reddet.

"Mallarında dilenci ve mahrum icin bir hak vardır."(ZÂriyat, 51/19) Âyetinde de buna işaret vardır.
Bununla beraber demişlerdir ki,
Dilenciyi azarlamanın yasaklanmış olması, istemede ısrar etmediği durumdadır.
Eğer istemede ısrar eder de yumuşak bir şekilde reddetmek fayda vermezse o vakit azarlamada bir sakınca yoktur

Zira "İnsanlardan yuzsuzluk edip de ısrarla istemezler."(Bakara, 2/273) ovgusu, ısrarın yerildiğini ifade eder. Yerilen bir şey de azarlanmaya değer.

Mal dilencisine istediğini vermeye gucu yeten kimse yumuşak bir şekilde reddedip de bir şey vermediği zaman tehdit edilmemiştir. Oysa ilim soran kimseye ilmi olan kimsenin cevap vermemesi oyle değildir.


Bir hadis-i şerifte:


"Kendisine bir ilim sorulup da onu gizleyen kimse, ateşten bir gem ile gemlenir." buyrulmuştur.
Yuzsuz, asıldı mı bırakmayan, ısrarlı mal dilencilerini konu dışıdır. Cunku oğrenmek maksadı olmayarak soranın buraya dahil olmaması gerekir. Fakat ihtiyac ve maksat, gizli işlerdendir. Gorunuşte her hangi bir soru ve istek, bir ihtiyac mÂnÂsı ifade ettiğinden, bir şey soran veya isteyene ilk anda kotu zan beslemeye hak yoktur. Sualinde ısrarına gore doğru veya yalan soylediği neticesine varılabilir. O halde ister dilenmek ister oğrenmek olsun işin başında hemen azarlanmamalı, istediği verilmezse bile koğulmamalı, incitilmemelidir. Yuzsuzluk ve ısrar etmesi halinde de anlaşılan durumuna gore, layık olan ne ise o şekilde karşılanmalıdır. Zorda kalan ve muhtac olana, guc yettiği kadar mumkun olan yardım farz derecesine kadar varabilir.

Eğer sual yerilen bir sual ise, derecesine gore kotulukten nehyi gerektirir. O zaman azarlamak yaraşır. Cunku mumine eziyet vermek de haramdır. Eğer sual ovulen bir sual ise, azarlamak ve incitmek mutlak şekilde haram ve yasak olur. Gucu yetenin buna uygun cevap vermesi, nimeti anmış olmak uzere vacip veya mendub olur.

İlim dilenmek genellikle ovulmuştur. Bunda, eziyet ve saygısızlık derecesine varmamak şartıyla, ısrarla yalvarmak da guzel gorulmuştur. Mal dilenmek ise genellikle yerilmiştir. Ancak başka bir kazanc yolu bulamayan muhtac icin bir izindir. Boylelerine yardımı duşunmek ise gucu yetenler icin bir borctur. Şu halde ihtiyacı olmadan dilenen yerilmiş dilenciler azara layık olduklarından dolayı ikinci goruşte olduğu gibi bu yasaklamaya dahil olmamak gerekirse de, bizzat istemenin kendisi bir ihtiyac delili olduğu icin, herhangi bir dilenciyi aksi sabit olmadıkca azarlamak, yetimi ezmek gibi yasaklanmıştır.


Kaynak:
1) Elmalı Tefsiri Duha:10
2) Kimyayı Saadet
3) Kutub-i Sitte
__________________