İmam-ı Buhari


Kur’an-ı kerimden sonra en kıymetli kitab olan Sahih-i Buhari adıyla meşhur hadis kitabını yazan buyuk hadis Âlimidir. İsmi, Muhammed bin İsmail olup, kunyesi Ebu Abdullah’tır. Hadis ilminde yuksek derecede olup, 300.000’den fazla hadis-i şerifi senetleriyle birlikte ezbere bilen bir Âlim olduğu icin "İmam", Buharalı olduğu icin "Buhari" denilmiş, İmam-ı Buhari ismiyle meşhur olmuştur. 810 (H. 194) senesinde Buhara’da doğdu. 870 (H. 256) senesinde Semerkand’ın Hartenk kasabasında vefat etti.



Kucuk yaşta babasını kaybeden Buhari, ilk tahsiline doğum yeri olan Buhara’da başladı. Duası makbul saliha bir hanım olan annesi, onun ve kardeşinin yetişmesi icin gayret sarf etti. On yaşından itibaren hadis Âlimlerinin derslerine devam etti. On beş yaşına girmeden 70.000 hadis-i şerifi ezberledi.



Hadis ilminde kısa surede o derece ilerledi ki, hocaları ile karşılıklı ilmi munazaralarda bulunmaya başladı. Nitekim hocası DÂhili, bazı hadis rivayetlerindeki eksikliklerini onun yardımıyla tamamlamıştır. On altı yaşındayken Abdullah bin Mubarek ve Veki bin CerrÂh’ın kitaplarını ezberledi. Fıkıh ilminde, muctehidlerin bildirdiklerini oğrendi. Sonra annesi ve kardeşiyle birlikte hacca gitti. Hac farizasını ifa ettikten sonra annesi ve kardeşi Buhara’ya donduler, İmam-ı Buhari ise, Mekke’de kalıp, hadis-i şerif toplamaya başladı. On sekiz yaşındayken Sahabe ve Tabiin fetvalarını topladı. Abdullah bin Zubeyr el-Hamidi’den Şafii fıkhını oğrendi. Bu arada Medine-i munevvereye gidip Resulullah efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) kabr-i şerifini ziyaret edip, geceleri kabr-i şerif başında Tarih-ul-Kebir kitabını yazdı. Mekke ve Medine’den başka, Bağdat, Basra, Kûfe, Mısır, NişÃ‚bur, Belh, Merv, Askalan, Dımeşk, Hums, Rey ve Kayseriyye gibi ilim merkezlerini dolaşıp, hadis Âlimleriyle goruşup binden fazla Âlimden hadis ve diğer ilimleri oğrenip nakletti.



Kuvvetli zekaya ve hafızaya sahip olan İmam-ı Buhari, işittiği hadis-i şerifi hemen ezberliyordu. Onunla hadis-i şerif dinleyenler yazdığı halde, o, yazma ihtiyacını duymuyordu. Muhammed bin Selam el-Bikendi, İbrÂhim bin el-EşÃ‚s, Ebu Âsım eş-Şeybani, Abdurrahman bin Muhammed bin Hammad, HÂlid bin Mahled, Ebu Nasr-il-FerÂdisi, AbdÂn bin OsmÂn el-Mervezi, Ali bin el-Medini, Ahmed bin Hanbel, Yahya bin Main, İshak bin Raheveyh, Suleyman bin Harb, Abdullah bin Zubeyr el-Hamidi gibi hocalar elinde yetişti.



İmam-ı Buhari hazretleri, ilim tahsilini bitirdikten sonra, Mısır’dan Maveraunnehr’e kadar tanınmış ilim merkezlerinde hadis ve ceşitli ilimler okuttu. Derslerinde binlerce talebe bulunurdu. Kendisinden 70.000’den fazla talebe hadis dinlemiştir. Bunlar arasında, Tirmizi, Nesai, Ebu Zur’a ve Ebu Bekr bin Huzeyme, İbni Ebi Davud, Muhammed bin Nasr-ul-Mervezi, Muslim bin HaccÂc, İbni Ebiddunya gibi buyuk ve tanınmış hadis Âlimleri de vardı.



Binlerce talebe yetiştirdikten sonra Nişabur’a oradan da Buhara’ya dondu. Bir muddet Buhara’da kalıp, hadis ve ilim oğretmekle meşgul oldu. Bir rivayete gore Buhara valisi cocukları icin ozel ders verilmesini, buraya kimsenin girip, dersi dinlememesini istedi. Buhari cevabında; "Ben bir kısım kimseleri hadis dinlemekten men edip, birkac kişiye hadis oğretmem" buyurdu. Bu durum valiyle arasının acılmasına sebep oldu. Buhara’dan ayrıldı. Allahu teÂlÂya, şikayet yoluyla valinin verdiği sıkıntıyı arz etti. Duası kabul olup, aradan bir ay gecmeden vali azledildi, zindana atıldı. Bu arada Semerkandlılar kendisini davet ettiler. Giderken yolda, Semerkandlılardan bir kısım insanların isteyip, bir kısmının istemediği haberini alınca, Hartenk koyunde kaldı. İşin ic yuzunu oğrenmek istemişti. İnsanların bu hÂlinden kalbi daraldı ve canı sıkıldı. Teheccud namazından sonra ellerini acıp; "YÂ Rabbi! Yeryuzu bu genişlikle bana dar oldu. Beni tarafına al!" diye dua etti. O ay, orada hastalandı ve 870 yılının Ramazan bayramı gecesi Semerkant’tan 72 km uzaklıkta olan Hartenk’de vefat etti. Kabri oradadır.



İmam-ı Buhari hazretleri, cok comert olup, herkese iyilik ederdi. Fakirlere cok sadaka verir, talebelerinin ihtiyaclarını bizzat karşılardı. Bayram gunleri haric butun yılını orucla gecirirdi. Haramlardan ve şuphelilerden daima kacar, gıybetten cok korkardı. "İsterim ki Rabbime kavuştuğumda hic gıybet etmemiş olayım ve boyle bir şey icin kimse beni aramasın" buyururdu. Gecenin ilk saatlerinde biraz uyur, sonra kalkar ilim ve ibadetle meşgul olurdu. Kur’an-ı kerimi uc gunde bir defa hatmederdi.



Hadis ilminin ve hadis Âlimlerinin onderi olan İmam-ı Buhari hazretleri, yuz binlerce hadis-i şerifi ezberlemişti. Hadis-i şerifleri metinleri ve senetleriyle ezbere bilirdi. Hadis-i şeriflerin ravilerini cok inceler dinin emirlerine uymayan, edeplerini gozetmeyen, ahlakında bir kusur olanların rivayet ettiği hadis-i şerifleri almazdı. Hadis-i şerifin metnini ezberlediği gibi, o hadis-i şerifi rivayet eden kimselerin, kunyelerini, doğum ve olum tarihlerini, ahlak ve yaşayışlarını, kimden rivayette bulunduklarını, o raviden başka kimlerin hadis-i şerif aldığını oğrenir ve ezberlerdi. Bir kimse hadis rivayetinde ve ravilerin senedinde hataya duşse, hemen İmam-ı Buhari hazretlerini bulup sorar ve doğrusunu oğrenirdi. Gittiği her yerde, etrafı hadis-i şerif almak ve oğrenmek isteyenlerle dolup taşardı. İmam-ı Buhari hazretlerinin hadis ilmindeki rumuzu "H" harfidir. Aynı zamanda tefsir ve kelam ilimlerinde de ustad olan İmam-ı Buhari hazretlerinin tefsire dair bildirdiği rivayetler tefsir Âlimlerinin eserlerini suslemektedir. Kelam ilmine dair eserler de yazmıştır.



Eserleri

1) CÂmi-us-Sahih:

En buyuk ve en meşhur eseridir. Sahih-i Buhari ismiyle de tanınır. İslam Âlimleri soz birliğiyle; "Kur’an-ı kerimden sonra en sahih kitap Sahih-i Buhari’dir" buyurmuşlardır. İmam-ı Buhari bu kitabı Mescid-i Haram’da yazdı. Her hadis-i şerifi kitabına yazmadan once istihare yapmıştır. Gusledip, KÂbe’de makÂmın gerisinde iki rekat namaz kılıp, koyduğu sağlam usûllere gore sahih olduğu kesin olarak belli olan hadis-i şerifleri yazmıştır. Bu kitabı musveddeden temize cekme işini de Medine-i munevverede Peygamber efendimizin kabr-i şerifi ile minberi arasında bulunan Ravda-i Mutahherada yaptı. Bu eserini nasıl yazdığını kendisi şoyle anlatmıştır: "CÂmi-us-Sahih kitabına her hadis-i şerifi koymadan once gusledip, iki rekat namaz kılıp, istihare yaptım. Ondan sonra hadis-i şerifi kitaba koydum. Bunları yapmadan hicbir hadisi yazmadım. Bu kitabı on altı yılda tamamladım."



Kutub-u Sitte adı verilen altı sahih hadis kitabının en başta geleni olan Sahih-i Buhari’nin, Ali el-Yunûni tarafından el yazmasıyla coğaltılan metni muteber olmuştur. Bu nushanın aslı KÂhire’de Akboğa Medresesi Kutuphanesindedir. Sahih-i Buhari’nin bircok şerhleri ve baskıları yapılmıştır. 1894’te Sultan İkinci Abdulhamid Han tarafından Mısır’da yaptırılan iki cilt baskısı pek nefis, ciltlenmiş, altın tuğra ve nukûş ile suslenmiştir. Bu baskı Bulak’ta Emiriyye Matbaasında yapıldı. Zeynuddin Ahmed Zebidi, mukarrer rivayetleri birleştirerek Buhari-i Şerif Tecrid-i Sarih ismiyle kısaltılmıştır.



2) Tarih-ul-Kebir

3) Tarih-ul-Evsat

4) Tarih-us-Sagir (Bu uc eser hadis ravilerinin hayatlarını ve hadis ilmindeki yerlerini ihtiva etmektedir)

5) Kitab-u DuafÂ-is-Sağire (Zayıf ravilerin hallerinden bahseder)

6) Et-Tarih fi Marifeti RuvÂt-ul-Hadis

7) Et-TevÂrih-ul-Ensab

8) Kitab-ul-KûnÂ

9) El-Edeb-ul-Mufred (Ahlakla ilgili hadis-i şerifleri toplayan eserdir)

10) Ref’ul-Yedeyn fissalÂti

11) Kitab-ul-KırÂati Half-el-İmam

12) Halk-ul-Ef’Âl-il-İbÂdi ver-Reddu alel-Cehmiyye

13) El-Akide yÂhut Et-Tevhid (Kelam ilmiyle ilgilidir)

14) El-CÂmi-ul-Kebir

15) Et-Tefsir-ul-Kebir

16) Kitab-ul-Mebsût

17) EsmÂ-us-Sahabe
__________________