Turkiye’de Turk mucadele sporu Matrak oluşumuna kadar maalesef Turkiye’ye ait Turkiye halkının milli hususiyetlerini yansıtan Mucadele ve Savunma Sporu Devletimizin ve tum halkımızın desteği alınarak oluşturulmamıştır. Turk Mucadele Sporu Matrakla yeni bir donem başlamıştır. Turkiye’de yapılan tum mucadele ve savunma sporlarına alternatif olabilecek hatta icinde yaşattığı kulturel değerler , orf adet ve gelenekler acısından bakıldığında diğer sporlardan farklı bir cizgide duran Turk Mucadele Sporu Matrak oğretisi kısa zamanda halkımız tarafından kabul edilmiştir. Umarız bundan sonra matrak sporumuzu icra eden sporcularımızın artması ile Matrak 1500’lu yıllarda Osmanlıda olduğu gibi tum dunyada gozde bir spor haline gelecektir. Tuk Mucadele Sporu Matrak, spor yapmasına engel sağlık problemi olmayan herkesin cocuk , yetişkin ozellikle bay ve bayanların birlikte yapabilecekleri eğlenceli bir spor dalıdır. Araştırmacı spor adamı Matrakcı Efkan CALIŞ tarfından Matrak oyunu yanısıra Tomak oyunu, Muşt Zen: Tekme vurucu ve Lekde Kup: Yumruk vurucu adlarındaki sporlarda tekrar hayata gecilirmiştir. Osmanlıda yapılıp unutulan tum bu sporlar Matrak sporu adı ile CALIŞ tarafından teknik yapıları araştırılıp geliştirilmiş ve gunumuz spor kural, kaidelerine gore kurulmuştur. “MATRAK” kelime anlamı eğlence komik şeklinde bilinmekte olup. Şemsettin Sami Kamus-ı Turkî’de Matrak “değnek, sopa, talimci şişi” karşılıklarıyla anılmış ve Matrakcı icin de “doğmeli şişle talim oğreten adam, talimci” denilmiştir.* (1) Osmanlı İmparatorluğunda Sultanlar, Sipahiler, Yeniceriler ve Osmanlı halkı tarafından yapılmış mucadeleye dayalı bir spordur. Matrak saygı duyulan bir spor dalıydı. Nitekim, XVII yuzyılda devlet yonetimi sorunları uzerinde bir tasarı hazırlayan, adı bilinmeyen bir yazar , Sadrazam Kemankeş Mustafa Paşa’ya , Yenicerilerin kışlalarında boş oturacaklarına her gun matrak oynayarak ustalık kazanmalarının uygun olacağını yazmıştır. XVII. yuzyılda, matrakcıların İstanbul’da 10 dukkanı vardı ve 30 kişiydiler. Ancak dukkanı olmayan yuzlerce matrakcı vardı. Bunlar “ordu alayında bazularını sıvayub pehlivanca matrak oyunları gostererek heybetli bir bicimde gecerlerdi. Anlatımı ile matrak sporunun halk tarafından yapıldığını ve bu sporcuların aynı zamanda “pehlivanca” tabiri ile Matrak harici başka gureş gibi diğer sporları yaptıklarını da anlamaktayız. Evliya celebi Seyahatnamesinde ayrıca Matrak la ilgili şu bilgilere yer vermektedir: Matrak genellikle şimşir ağacından yapılır, cilalanır,lobut biciminde ancak biraz daha buyuk ve ağırcadır. Musabıklar ellerine birer matrak alarak meydana cıkarlar ve mucadele ederler. Matrak oyununda sol elde korunmak gayesiyle bir yastıkcık bulunur. Matrak sağ elde tutulmaktadır. Oyuncuların başlarında miğfer ,yuzlerinde siperlik bulunur. Bu oyunda amac matrağı rakibin başına vurabilmektir. rakip oyuncunun bu darbelerden kurtulabilmesi yapacağı savunmadaki beceriye bağlıdır.Matrak oyununda atak sırasında sık vuruşlarla rakibe yaklaşılır ve geri cekilerek savunmaya gecilir. Matrak oyunu 160 ceşit oyunu ihtiva etmektedir. Bunlardan en unluleri: Kesme, bağla,sanı, bagal, surme, kulak, bağla-top, top-kafa adını taşıyan hareketlerdir. MATRAK OYUNU YARIŞMA FORMATLARI MALZEMELERİ VE YARIŞMA DUZENİ Matrak sporu yarışma formatları 1. Sağ elde matrak sol elde yastık kalkanla 2. Her iki elde birer matrakla 3. Sağ elde tahta kılıc sol elde yastık kalkanla MATRAK: Lobutu andıran şekilde kalın olan ucu yumuşak sungerle sarılmış, dışına deri kaplanmış sopa. KALKAN: Kalkan gorevi gorecek şekilde ici yumuşak malzeme ile dolu kucuk darbe yastığı. MİĞFER: Kafanın tamamını koruyacak şekilde nefes alıp vermeyi engellemeyen on tarafında gormeyi engellemeyecek şekilde siperlik olan kafa koruyucu kask. OYUNCULAR : Matrakbaz olarak adlandırılan oyuncuların aynı yaş ve kiloda olmalarına ozen gosterilir. Sağlık engeli olmayan kişilerden 6 yaşından 77 yaşına kadar herkes oynayabilir. Bayanlar arası musabaka yapılabileceği gibi bay ve bayanlar aynı sıklette olma koşulu ile musabaka yapabilirler. OYNANIŞI : Genellikle sağ elde matrak, sol elde yastık kalkanla, kafada miğfer , aba ve kuşaklarını kuşanmış rakipler karşılıklı selam dururlar. Matrakbazlardan biri “Benimle Cenk Meydanına cıktığınız icin teşekkur ederim” diyerek rakibine saygısını sozlu olarak bildirir. Bu soze diğer Matrakbaz aynı sozle yanıt verir. Karşılıklı selamdan sonra hazır olda beklerler.Orta hakemin “Cenk Duruşu” komutu ile musabaka icin duruşa gecerler. Orta hakemin “Cenk” komutu ile musabaka başlar. Matrak musabakasında rakibe sık darbelerle yaklaşılır. Amac rakibin kafasına Matrakla dokunmaktır. Savunma durumunda olan Matrakbaz daha onceden sıkca talim edilmiş oyunlardan birisini uygulayarak rakibe ustunluk sağlar. İki yan hakem Matrakbazların kafaya dokunarak aldıkları puanları yuksek sesle seyircinin duyacağı şekilde sayar. Musabaka bir rakibin ayağının kayıp yere yuvarlanması, Matrakbazların birbirine sarılması , kalkan veya matrağı bağlamaları, kalkan veya matrağın yere duşmesi, miğferin goruşu engelleyecek şekilde kafadan cıkması ve cok nadir oluşabilecek sakatlık durumlarında orta hakemin komutu ile “dur” ve “ayrıl” komutları ile durdurulur. Sorun giderildikten sonra tekrar ”cenk “ komutu ile musabaka başlar. Oyun sonunda puanı cok olan Matrakbaz galip ilan edilir. “Hazır ol” komutu ile hazır vaziyete gelen Matrakbazlardan oyunu kazanan “ Kasıtlı ve kasıtsız hatalarımdan dolayı ozur dilerim” der. Rakip Matrakbaz aynı sozlerle karşılık verir. Burada amac oyun sonunda herhangi bir gonul kırıklığının kalmaması ve saygıda devamı simgeler. Teşekkur ve Ozur dilemede rakibinden hızlı hareket makbul olandır. Oyun esnasında Matrakbazların konuşmaları yasaktır. Sportmen olmayan davranışlara musaade edilmez. Oyun sonunda matrağı , kalkanı, miğferi yere atan oyuncular hoş karşılanmaz. Gurur ve kibirin ortaya cıktığı aşırı sevinc , isyan ve huznun ortaya cıktığı aşırı uzuntu hoş karşılanmaz. Matrak musabakalarının genel formatı yukarda anlatıldığı gibi olup usta matrakcılar mevcut donanımla birlikte kalkan yerine matrak kullanarak cift matrakla musabaka yapabilirler. Cift matrak musabakalarında kural ve kaideler aynı şekildedir. Daha ileri seviyede ki matrakcılar matrak yerine tahta kılıcla musabaka yaparlar bu tur musabakalarda koruyucu onlemler en az uc katına cıkarılır ve bu musabakalarda kafa harici vuruşlarda serbesttir. Tahta kılıcla yapılan musabakalarda genel kural ve kaideler aynı olup temas yerinin artması dolayısıyla puanlama sistemi farklıdır. Matrak sporcularının performanslarının artması , kondisyon , ceviklik , guc ve sinir kas reaksiyonlarının artması , el ayak koordinasyonlarının sağlanması, psikomotor gelişimlerinin tamamlanması gibi onemli faydaların oluşması icin Matrak sporcularına Ata sporumuz gureşe dayalı eğitim metotları eğitbilimsel calışmalar yapılır. MATRAK – KALKAN YARIŞMA KURALLARI 1. Aba: Yeniceri kıyafeti 2. Matrak :1-2 kilo ağırlığında ucu yumuşatılmış dışına deri sarılmış değnek 3. Kalkan :1-2 kilo ağırlığında yumuşak , yuvarlak bicimli yastık 4. Miğfer: Kafanın tamamını kapatan yuzun on kısmında goruşu engellemeyen mikanın yer aldığı kask. 5. Cenk meydanı :10×10 olculerinde kenarları cizgilerle belirli cim alan veya yer minderi. 6. Kuşak : Oyuncuların bellerine doladığı kırmızı ve turkuvaz renklerde kuşak 7. Cenk suresi : 3 dakikalık 3 oyun Cenk aralarında 1 er dakika mola 8. Kazanma: İki oyun alan kazanır. 9. Pasif oyuncu uyarılır. Uc defa uyarı alan elenir. 10. Matrağı bilincli bir şekilde elden cıkarmak yasaktır. 11. Kafa haric vucuda vuruş yasaktır. 12. Rakibi kalkanla itmek serbesttir. 13. Duşen rakibe vurmak yasaktır. 14. Bağla oyunu yapan matrak baz ilk yaptığı hucumda puan alamazsa ikinci hucum hakkı verilir. 15. Her iki matrak bazda bağla yaparsa hakem matrak bazları ayırtır ve oyun yeniden başlar. 16. Matrak puan sistemine dayalı bir oyundur oyunda rakibi mucadele sporlarında olduğu gibi vurup indirmek yasaktır. 17. Sayı hakemleri: Matrak oyununda iki sayı hakemi vardır. Bu hakemlerden biri turkuvaz kuşaklı matrak bazın diğeri ise kırmızı kuşaklı matrak bazın puanlarını her puan alınışında yuksek sesle sayar. 18. Orta hakem: Matrak oyununda zamanı tutma gorevi yanı sıra gorulmeyen puanlar icin uyarır. Kusurlu hareketlerde uyarı ve diğer cezaları verir. Oyunu başlatan ve bitiren hakemdir. Sayı hakemleri orta hakemin yardımcılarıdır. 19. Masa hakemleri: Baş hakem , Baş hakem yardımcısı ve fikstur hakemi şeklinde uc kişiden oluşur. Sonuclar masa hakemlerine bildirilir.Matrakbazların oyuna daveti ve diğer evrak işlerini takip ederler . Oyun sonucları orta hakem tarafından masa hakemlerine bildirilir. 20. Oyun sonunda aşırı sevinc gosteren ve isyan eden oyunculara ihtar verilir. 21. Oyun başında karşılıklı eşleşen oyuncular birbirlerine teşekkur ederler.’’ Benimle cenk meydanına cıktığın icin teşekkur ederim’’ 22. Oyun sonunda oyuncular karşılıklı ozurler dilerler.’’ Kasıtlı ve kasıtsız hatalarımdan dolayı ozur dilerim.’’ 23. Matrak Cenkleri mehter muzikleri ve davul ritmi eşliğinde yapılır. 24. Matrakbazlar yaş ve kilolarına sıkletlerine ayrılırlar. 25. Matrak oyunu 05 yaşından 70 yaşına kadar doktor tarafından spor yapmasına engel konulmamış herkes katılabilir. 26. Matrak oyununda aynı sıklette bay ve bayanlar yarışabilirler. 27. Ayrıca bayanlara ozel matrak oyunu musabakaları duzenlenir. CİFT MATRAK Bu yarışma duzeninde sporcular Matrak kalkan yarışma duzeninden farklı olarak 1- Sağ elde ve sol elde birer Matrak alırlar . Sol eldeki kalkan yerine her iki ele de birer matrak alınır. 2- Geri kalan duzen Matrak Kalkan oyununda olduğu gibidir. TAHTA KILIC – KALKAN YARIŞMA KURALLARI Bu yarışma duzeninde sporcular Matrak kalkan yarışma duzeninden farklı olarak 1- Sol elde yastık kalkan sağ elde tahta kılıc veya kılıc şeklinde sopa tutulur. 2- Bu yarışma duzeninde vuruşlar sadece kafaya olmayıp vucudun tum bolumlerine vuruşlar serbesttir. 3- Vucudun tum bolumlerine vuruşların serbest olması sebebiyle bacaklar , kollar kafa ve tum vucudun tum bolumlerini koruyacak şekilde zırh giydirilir. 4- Bu yarışma duzeninde yapılan her gecerli vuruştan sonra oyun durdurulup yeniden başlatılır. 5- Kollar ve bacaklara yapılan vuruşlar bir puan vucuda ve kafaya yapılan vuruşlar iki puan değerindedir. 6- Yarışma sonunda puanı cok olan taraf kazanır. 7- Bu yarışmalar daha once Matrak kalkan ve cift matrak yarışmalarına katılmış ustalaşmış sporcular tarafından icra edilir. 8- Yarışma uc oyun uzerinden ucer dakikalık oyunlarla icra edilir. 9- Matrak kalkan ve cift kalkan oyun duzenine olduğu gibi iki sayı ve bir orta hakem gorev alır.